“Bismillahir-rəhmanir-rəhim” və “Səbbəhə ismə rəbbikəl-Əla” ayələrindəki “ism” kəlməsindən məqsəd nədir?
Sual yarana bilər ki, “Rəhman, Rəhim Allahın adı ilə” ifadəsində “ad” nə deməkdir? Əgər bu elə “Allah” deməkdirsə, onda nə üçün iki Allah ard-arda gəlmişdir? Yox əgər başqa bir şeydirsə, mənası nədir? “Biz Allahın adlarıyıq”, yaxud “Ən ali olan Rəbbinin adını təsbih et” kimi ifadələr nə deməkdir?
“İsm” (ad) kəlməsinin “Allah” kəlməsinə izafəsi (yəni təyin rolunu oynaması) bəyanedici təyin (izafeyi-bəyaniyyə) deyildir ki, burada “Allah” və “Rəhman, Rəhim” kəlməsindən məqsəd bu kəlmələrin məfhumu deyil, birbaşa ləfzləri olsun. Çünki birinci, bu ehtimal nəzərdən uzaqdır. İkincisi, əgər “ism” kəlməsindən məqsəd bu üç kəlmənin cəmi olmuş olsa, bir yerdə toplanmış halda olanlar Allahın adı deyil, əgər ayrı-ayrılıqda onlar nəzərdə tutulan olsa, burada da onlar arasında “vav” bağlayıcısının olması zəruri idi ki, bir-birlərindən ayrılsınlar və bu şəkildə oxunsunlar: “Allah və Rəhman və Rəhimin adı ilə”. Odur ki, demək lazımdır: “İsm” kəlməsinin “Allah” kəlməsinə izafəsi mənəvi izafətdir. “Allah” kəlməsindən məqsəd də, elə onun məfhumudur, ləfzi (ifadəsi) deyil. Yəni “Allah” kəlməsi öz mənasında işlədilmişdir, nəinki ondan məqsəd “Allah” ləfzinin özü olsun.
Ona görə də demək lazımdır, “ism” kəlməsi ümumi mənadadır və özünə cəm edəndir ki, bütün ilahi adlar və isimlərə şamil oluna, işlənə bilər. “Bismillah” kəlməsini deməklə, Allah isminin ümumi məfhumu nəzərdə tutulur və misdaqa (meyar və nümunəyə) işarə olur: Çünki Rəbbin ən əzəmətli adı “Allah” Onun adlarının ən böyük misdaqıdır. Ümumi məfhumla Rəbbin adı ən üstün və daha çox tətbiq edilir, “ism” kəlməsini deməklə Rəbbin sair bütün adları daha çox zehinə gəlir.
Deməli, “Bismillahir-rəhmanir-rəhim” də “ism”dən məqsəd “Allah”ın özü deyil, əksinə, Allah ilahi adların ən kamili və əzəmətlisidir.
“Əla” surəsinin 1-ci ayəsinə gəlincə isə, bir dəstə təfsir alimi belə düşünür ki, burada “müsəmma” (adlandırılan) Müqəddəs zatdır. Halbuki başqa bir dəstə deyir ki, məqsəd Allahın öz adıdır. Əlbəttə, o ad ki, “müsəmma”ya dəlalət edir. Bu iki təfsir arasında elə də çox fərq yoxdur. Hər halda, məqsəd odur ki, Allahın adı bütlərin adları sırasında qərar tutmasın. Habelə Onun pak zatı hər cür eyib və nöqsandan, məxluqatın xüsusiyyətlərindən, cism və cismə aid göstəricilərdən pak və münəzzəhdir. Biz Allahı hər bir məhdudiyyət və nöqsandan uzaq tutmalıyıq. Daha bütpərəstlərin Allah adını öz bütlərinin adları sırasında tutmaları, yaxud Allahı bir cism, yaxud cismə malik kimi hesab etmələri düzgün deyildir.
Farid Abdullah
XƏBƏR LENTİ
Wi-Fi-la divarın o tərəfindəki qonşunu görmək olacaq
“Qarabağ”da şok itki
Liderlər və ağıl xəstəlikləri (2)
Adobe photoshop - İlk dərs
İranda Azərbaycan mədəniyyət həftəsi keçiriləcək
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir?-27 İyul
Ərdoğandan Qarabağ şərti
Qoyun ili nə vəd edir?
Rəsmi Moskvadan Ermənistanla Azərbaycan arasında əsir mübadiləsi ilə bağlı AÇIQLAMA
500 metr hündürlükdə körpəni tək qoydu
Zamanın təsiri
Reanimasiyada olan xəstələrin sayı açıqlandı
Neftin qiyməti nə vaxt qalxacaq?
İmam sarığı tortu(foto resept)
TQDK-nın sınaq imtahanında 50 minədək abituriyent iştirak edib
Sabahın hava proqnozu
Dünyaya sərt mesaj verdi
Suyun verilməsində məhdudiyyət olacaq - ƏRAZİLƏR
Uşaqlığımızda etdiyimiz dəcəlliklər
Bülent Ersoy Eylül Metini məhkəməyə verdi-SƏBƏB-FOTO
Hadisə yeni FOTOsunu paylaşdı
Nizami Gəncəvidən ibrətamiz kəlamlar (II hissə)
UNO qatarı haqlamaq istədi
Bu qızlar Azərbaycana Paris Qran Prisindən 2 qızıl, 1 bürünc medal gətirdilər
Diş qıcanmasının səbəbləri
Gəlin buketləri
Dəniz suyunun faydaları
MSK seçkinin ilkin nəticələrini açıqladı
HAVA necə olacaq?-12 yanvar
Erməlnilərin şərti: Sarkisyan getməlidir
Harri şahzadəlik titulindan niyə imtina etdi?-AÇIQLAMA
Ərdoğana cəza verildi
Azərbaycanda qapalı formada aorta anevrizması əməliyyatı həyata keçirilib
Vadoma qəbiləsinin sağalmaz XƏSTƏLİYİ
Azərbaycanda insanlar daha çox hansı yaşlarda ölürlər?
36 milyonluq fincan
Zəlzələdə 13 mindən çox adam yaralandı
Rus dili - РЎСЃ
Prezident İlham Əliyev ehtiyat fondundan 12 milyon manat ayırdı
Külək nə vaxta kimi davam edəcək?
Rezidenturada 24 plan yeri boş qaldı
"Kit-Kat"lı brauni (foto resept)
Qadınlar hansı ölkəyə bənzəyir?
İlham Əliyev Moskvaya getdi
7 yaşlı "qoca uşaq" görənləri heyrətləndirir - FOTO
WhatsApp niyə çökdü?
MƏHƏBBƏT HAQQINDA
Acı bibərlı pomidor sousu (foto resept)
Gündəlik normal qidalanma
Artıq ünvanlar daha tez və rahat tapılacaq