Sayların orfoqrafiyası

1. Miqdar sayları həm hərflərlə, həm də rəqəmlərlə yazılır. Məs: on beş-15, səksən yeddi - 87 və s.

2. Tərkibi sayların tərəfləri ayrı yazılır. Məs: on üç, iyirmi iki, əlli dörd və s.

3. Şəkilçilər miqdar saylarını son sözünə artırılır. Məs: on ikini dördə böl, on səkkizə iki artır, onu beşə vur və s.

4. Saylar müasir Azərbaycan dilində iki cür- həm ərəb rəqəmləri, həm də rum rəqəmləri ilə yazılır.

5. Ərəb rəqəmləri daha çox miqdar sayını bildirir. Sıra sayı kimi işləndikdə ondan sonra –cı⁴ şəkilçisi işlənir.

Bu cür yazılışda –ıncı⁴ şəkilçisinin –ın hissəsi nəzərə alınmır. Məsələn: 6-cı, 5-ci və s.

   Ərəb rəqəmləri aşağıdakı hallarda sıra sayı kimi işlənə bilir.

  Rəqəm yazılır, nöqtə qoyulur.Sıra ilə gələn sözlərin baş hərfi böyüklə yazılır.

Məsələn:

1. Mən

2. Sən

3. O və s.

 

   Rəqəmlər yazılır, tire (-) çəkilir, sıralanan söz xüsusi isim deyilsə kiçik hərflə yazılır. Məsələn:

1-mən

2- sən

3-o və s.

 

   Rəqəmlər mötərizədə yazılır, sıralanan söz xüsusi isim deyilsə kiçik hərflə yazılır.

Məsələn:

 

1) mən

2) sən

3) o və s.

 

   Tərkibi sayların bir hissəsi rəqəmlə, bir hissəsi sözlə yazıla bilər. Məsələn: 100 min, 5 milyon və s.

 

6. Rum rəqəmləri sıra saylarını bildirir. Onlardan sonra heç bir şəkilçi işlənməz. Rum rəqəmləri bunlardır.

I- 1

V – 5

X - 10

L – 50

C - 100

D – 500

M – 1000 

     Bu rəqəmləri müxtəlif şəkildə birləşdirməklə hər cür kəmiyyəti ifadə etmək olur.

     Kiçik rəqəm böyük rəqəmdən sonra işləndikdə toplanır:

VI - 6 , VII- 7 , VIII – 8 , XV – 15 , XVI – 16 , XVII – 17, XVIII – 18, LX – 60, LXX – 70, LXXX – 80, CX – 110, CXX -120, CXXX - 130, CL – 150, CLX – 160, CLXX – 170, CLXXX – 180, DC – 600, DCCC – 800, MD – 1500, MDCCC – 1800

     Misallardan da göründüyü kimi bir rəqəm 3 dəfədən artıq istifadə edilə bilməz.

     Kiçik rəqəm böyükdən əvvəl işləndikdə böyükdən çıxılır.

IV – 4 (5-1=4)

IX – 9 (10-1=9)

XL – 40 (50-10)

XC – 90 ( 100-10=90)

CD – 400 ( 500-100= 400)

CM – 900 ( 1000-100=900) və s.

     Böyük sayların bu üsulla yazılışı o qədər də istifadə olunmur. Əsasən kiçik sayları bildirmək üçün rum rəqəmlərinə müraciət olunur.

Tapşırıq.

 Aşağıdakı sayları rum rəqəmləri ilə ifadə edin.

39-cu

45-ci

83-cü

158-ci

1214-cü

884-cü

1111-ci