Bu gün də sizə yazıçı-publisist, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Nübar xanım Həkimovanın araşdırması nəticəsində əldə edilmiş mənbəyə əsasən yovşanın çoxumuza məlum olmayan kimyəvi və müalicəvi xüsusiyyətlərini təqdim edəcəyik. Ümid edirik ki, faydalanacaqsınız.
Yovşan (Artemisia) yunan sözü olan «artemiziya»dan götürülərək «sağlam», «güclü» deməkdir. Bu, onun müalicəvi təsirə malik olduğunu göstərir. Bəzi mənbələrdə göstərilir ki, bitkinin adı Mavzola çarının xanımı Artemiziyanın adından götürülmüşdür. Böyük təbiətşunas Pliniy göstərir ki, guya bu bitki ilə Artemiziya xanım müalicə olunmuşdur. Azərbaycanda yovşanın 16 növünə rast gəlmək olar.
Adi yovşan. Mülayim iqlimə malik qurşaqların hər yerində rast gəlinir. Yabanı halda yol kənarlarında, çay və göl sahillərində yayılmışdır. Quru halda ədviyyat kimi istifadə olunur. Ət xörəklərində göyərti kimi işlədilir. Tərkibində 0,026-0,2% efir yağı vardır.
Yovşanın dərman əhəmiyyətli, qida xüsusiyyətli, efir yağlı, aşı təbiətli, boyaq və bəzək üçün yararlı növləri əksər ölkələrdə mədəni halda kütləvi halda becərilir. Yovşandan hazırlanmış cövhər, araq, vermut, iştah-gətirici vasitə kimi, qızardılmış və yağlı xörəklərin, xüsusilə də ördək və qaz ətlərinin yeyilməsində. istifadə edilir. Yovşanın tərkibində kifayət qədər efir yağı, fla-vonoid, kumarin, sekviterien laktonları, absintin, anab-sintin, artabsin, xamazulin, vitaminlər, üzvi turşular, şəkər, selikli və az miqdarda alkoloidli maddələr vardır. Tərkibində efir yağının olması onun qurdqovucu, valerian turşusunun olması sakitləşdirici, fenol birləşmələrinin olması vəba xəstəliklərinə qarşı müalicəvi təsirini göstərir. Tərkibi müxtəlif kimyəvi maddələrlə zəngin olduğundan tibbdə müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində geniş
istifadə olunur.
Müalicə yovşanı. Müalicə yovşanının gövdəsi budaqlanan olub, sıx yarpaqlarla örtülmüşdür. Yaşılımtıl-sarı rəngli çiçəkləri süpürgə əmələ gətirir. Tərkibində limon iyli efir yağı, abrotonin alkoloidi, qətran, aşı, flavanoid və s.maddələr vardır. Cavan zoğlarından alınan efir yağından qənnadı və likör məmulatlarına xoş iy və dad verilmək üçün istifadə olunur. Bundan hazırlanmış cövhər və preparatlardan
qan azlığında və eləcə də xənazir xəstəliklərinin müalicəsində istifadə edilir. Yeyinti məqsədləri üçün müalicə yovşanının yarpağı,
çiçəyi və gövdəsindən hazırlanmış ədviyyədən sirkə, sous (xörək şirəsi), şorba, cövhər, şərab, ət, balıq və s. qida məmulatlarının
tərkibinə daxil edirlər. Bu məqsədlər üçün onun cavan yarpaq, çiçək və qönçələrini toplayıb kölgədə qurudur, narın toz halına salaraq ağızlan kip bağlanmış qablara doldurub, quru və sərin yerdə saxlayır, yeri gəldikcə istifadə edirlər). İstər xörəklərin, istərsə də ət məhsullarının tərkiblərinə cuzi miqdarda yovşandan hazırlanmış cövhər əlavə edib, xarab olmadan uzun müddət saxlayırlar.
Xalq təbabətində yovşanın may ayında toplanmış hissələrini qaynatmaqla əldə olunmuş məlhəm titrətmə, sarılıq, qaraciyər, sidik, dalaq, yuxusuzluq, ürəkgetmə, qusma, ishal, təngnəfəslik, bədən boşluğuna yığılmış mayelərin və bir sıra bağırsaq xəstəliklərinin müalicəsində geniş tətbiq olunur. Elmi təbabətdə yovşanı halen preparatlarının tərkibinə daxil edərək, qüvvətləndirici, iştahgətirici, həzmyaxşılaşdırıcı vasitə kimi istifadə edirlər. Müasir xalq təbabətində acı yovşandan mədə pozğunluqlarının aradan qaldırılmasında, qəbzlikdə, qızdırmada, ürəkgetmədə, qadın xəstəliklərində, qanazlığında, öd kisəsi xəstəliklərində, vətərlərin genişləndirilməsində, yuxusuzluqda və eləcə də piyləmə əleyhinə istifadə edirlər. Azərbaycan xalq təbabətində isə yovşanın yarpaq, çiçək və köklərindən hazırlanmış cövhərdən (məlhəmdən) soyuqdəymə və qankəsmədə, çibanların sağaldılmasında, bir çox yaraların müalicəsində istifadə edirlər. Yovşanın döyülmüş yarpaqlarını unla qarışdırıb xəşil bişirərək ac qarına yeyir, qurdların qovulmasına nail olurlar. Kölgədə qurudulmuş yaşıl kütləsinin turşumuş südlə qarışığından hazırlanmış sıyığından bədənin əzilmiş hissələrinin və sınıqların müalicəsində işlədirlər. Yovşanla boymadərən bitkisini birbirinə qarışdırıb köp əleyhinə istifadə edirlər. Adi yovşandan qida məqsədi ilə də istifadə etmək olar.
Onun yarpaqları C vitamini, üzvi turşular, efir yağı, nişasta və s. maddələrlə zəngin olduğundan yeyinti məhsullarına əlavə edilməsini məsləhət gürürlər. Acı yovşandan spirtli içkilərə, likör, vermurq və s. içki növlərinə iy və dad vermək üçün istifadə olunur. Yovşanın
tərkibindəki efir yağından isə ətriyyat və sabun sənayesində istifadə olunur.
XƏBƏR LENTİ
Dükan pəhrizi ilə 25 kq arıqladım(3-cü mərhələ)
Qubadlı viran qalmış daha bir kəndindən görüntülər - VİDEO
Xərçəng xəstələrinə müjdə!
Fobiya növləri
Azərbaycanlı alim koronavirusun dərmanını tapıb - VİDEO
İdmançılarmız çinlilərə, türklər ermənilərə qarşı
Asiyanın ən gözəl şəlaləsi
Çin koronavirusa görə doqquz vaksin hazırlayıb
Naxçıvan Muxtar Respublikasının 90 illik yubileyi keçiriləcək
Ərdoğan Əhməd Cavadın şeirini səsləndirdi – VİDEO
Növbəti 4 günün havası AÇIQLANDI
Metropoliten "28 May" stansiyasını təhvil verməyə hazırlaşır
Burak Özçivitin filminə qadağa qoyuldu-FOTO
Öz əllərimiz ilə 8 mart
Kimlərin qapanma günlərində işləyəcəyi açıqlandı - RƏSMİ
Ziynet Salı toy tarixini açıqladı
Hamiləlik dövrləri (11-19 həftələr)
Rezidenturada həkim-mütəxəssis hazırlığı aparılan ixtisaslar üzrə təhsilin müddəti müəyyənləşdi
Piyləri artıran… fruktoza
Prezident İlham Əliyev 20 Yanvar şəhidlərinin əziz xatirəsini yad edib
Hind xalının sirri
Sarkisyan Ərdoğana başsağlığı verdi
Şeyma Subaşı bu dəfə də belə FOTO paylaşdı
Nokia tarixə qovuşacaq
Bonding nədir?
Can Yaman efirlərə qayıdır
Ermənilər Gəncəni atəşə tutdu: 5 ölü, 28 yaralı - YENİLƏNİB + VİDEO
İrem -4 dərəcə şaxtada konsert verdi-FOTO
Uşağın makrozomik olaraq doğulması
"Qarabağ" mərhələ adlasa, kimlə oynayacaq?
Ana Vətənimiz - Uşaqlarımız
Məşhur hind aktyorlarının bu günü
Kişi hansı halda arvadından boşana bilməz?
Qurani-kərim nə zaman indiki formasında toplanılıb?
Qış aylarındakı yaranan öskürək üçün nə etməli?
İngilis dili-Aa (3)
“Danışır Qarabağ!”: Vətənimizin səsini indi hər kəs duyacaq - VİDEOREPORTAJ
Günün ulduz falı
Dəri üçün faydalı olan qidalar
Rahat ayaqqabılar
Mətbəx dizaynı
Sürücülərə XƏBƏRDARLIQ: "Diqqətli olun"
Türkiyə Suriyada hərbi əməliyyatları davam etdirəcək
Rusiya Azərbaycan FHN-ə mobil konteynerlər göndərdi - VİDEO
Təhsil Nazirliyindən modul tipli məktəblərlə bağlı VACİB AÇIQLAMA
Kürdəmirdə 67, bir kəndində 21 nəfər koronavirusa yoluxub - RƏSMİ
Düşmənin atəş nöqtəsi və şəxsi heyəti məhv edilib - VİDEO
Naxçıvandan gələn hərbçilər Şuşadan yaylım atəşi ilə yola salındı - VİDEO
Antarktidada nəhəng deşik tapıldı - FOTO
Tədris saatının azalması müəllimlərin əməkhaqlarına təsir edəcək? - RƏSMİ
- ŞƏRHLƏR