Yunanca "kiçik çubuq" mənasını verən bakteriya (bacterium) sözü 19-cu əsrdə elm lüğətinə girdi. Bakteriyaların uzunu 2-10, eni isə 1-2 mikron olur. Yəni 10 min bakteriyanı yan-yana düzə bilsəniz, təxminən 2,5 santimetr olar. Rəngsiz olduqlarından
mikroskopla görmək asan deyil. Xüsusi boyalar qatılaraq rəngləndirildikdən sonra bakteriyaları izləmək mümkün ola bilər.
Bakteriyalar yayılmaq üçün kifayət qədər qida və mühit tapa bilirlər. Hava ilə ətrafa yayılan bakteriyalar əlverişli mühit tapdıqları zaman təkrar çoxalmağa başlayırlar.
Bakteriya növlərinin çoxu zərərsizdir. Üstəlik insanlara bir çox şəkildə xidmət edirlər. Məsələn, bakteriyalar olmasaydı, torpağın məhsuldarlığını qorumaq, bitki yetişdirmək, yəni həyatın davam etməsi təmin etmək çətin ola bilərdi. Bakteriyalar olmadan ayran, qatıq, sirkə, pendir, turşu kimi qida maddələrini də əldə etməyimiz mümkün ola bilməzdi. Bəzi heyvanlar da bakteriyalardan həzm üçün faydalanırlar. Bu heyvanların mədələrində olan bakteriyalar sellülozu parçalayaraq həzmə kömək edir. İnək və qoyun kimi heyvanlar üçün bakteriyalar həyati əhəmiyyət daşıyır. Bundan başqa, insanların da həzm sistemində bəzi faydalı bakteriyalar olur. Bu bakteriyalar K vitamininin meydana gəlməsini təmin edirlər. Azot, fosfor, karbon kimi elementlərin təbiətdəki çevrilməsini həyata keçirirlər.
Bakteriyaların bəzi mənfi təsirləri də vardır. Su çirklənməsinin birinci səbəbkarı bakteriyalardır. Kanalizasiya və sənaye tullantıları istifadə suyu qarışdıqları zaman bakteriyalar su içində çoxalmağa başlayırlar. Bəzi bakteriyalar isə qidalarda sürətlə çoxalırlar. Bu bakteriyalar ağır qida zəhərlənməsinə yol aça bilər, hətta sonu ölümə qədər gedən ciddi bir problem yarada bilərlər.
Bakteriyaların nə üçün xəstəliklərə gətirib çıxardığı hələ də tam olaraq bilinmir. Eyni zamanda bəzi xəstəlik növlərinə səbəb olan bakteriyaların ifraz etdiyi toksinlərin olduğu məlumdur. Toksin ifraz edən bu bakteriyalar üst tənəffüs yoluna yerləşərək toxumaları dağıdıb difteriya xəstəliyinə səbəb olur.
Bakteriyalardan qorunmanın yolları:
- Ət bakteriya törəməsinə ən uyğun qidalardan biridir. Ətləri böyük parçalar halında saxlamaq bakteriyaların törəməsinə səbəb olur. Ətləri saxlamadan əvvəl kiçik parçalara ayırdıqdan sonra təmiz bir soyuducu poşetinə qoyaraq mütləq dərin dondurucuda ya da buzluğunda saxlanmalıdır.
- Ətin buzunu açmaq istədiyinizdə bu əməliyyatı əsla otaq istiliyində edilməməlidir. Soyuducunun alt bölməsini istifadə edərək ətin daha sağlam bir şəkildə buzdan açılmasını təmin etmək olar.
- Buzu açılan ət dərhal bişirilməlidir, qətiyyən təkrar dondurmamalıdır.
- Qidaları yaxşı bişirmək üçün istilik ən az 70 dərəcə olmalıdır. Və yemək yenidən isidilərkən istilik yenədə 70 dərəcə olmalıdır.
- Qida bişdikdən sonra dərhal yemək və otaq istiliyinə buraxmamaq lazımdır. Bişmiş qidalar otaq istiliyində uzun müddət qalsa, üzərində bakteriya və mikrobların artıma riski çoxalar.
- Bişmiş qidaların çiy qidalara təmasın qətiyyən olmaz. Hətta çiy bir qidanı kəsərkən istifadə bıçağı belə bişmiş bir yeməyə təmas etdirməkdədir qətiliklə uzaq olmalıdır.
- Əllərinizi tez-tez su və sabunla yuyun. Xüsusilə yemək bişirmədən əvvəl isti suyla yumaq faydalı olacaq. Əlinizdə kəsik ya da infeksiya varsa, yemək hazırlamadan əvvəl mütləq üstünü bağlayın.
- Mətbəxdə istifadə vəsaitləri və mətbəx səthinin təmizliyi də ən az əllərinizin təmizliyi qədər əhəmiyyətlidir.
- Yemək hazırlayarkən mütləq təmiz su istifadə edin. Qidalar hazırlanarkən istifadə edilən su ən az qidaların özü qədər əhəmiyyətlidir.
Hər zaman sağlam olun!
XƏBƏR LENTİ
Hadise 100 minlik geyim sifarişi verdi-FOTO
"Yalquzaq sindromu": dözülməz kef, toy krediti...
Müəllimlərin mütləq izləməli olduğu filmlər
10 milyardlıq xəzinə tapıldı
Selena Gomezin illərə görə görünüşü
Bağça işləri ilə məşğul olan uşaqlar daha ağıllı olur
Vətən Müharibəsində həlak olan mülki şəhidlərin ailə üzvlərinə sosial ödənişlər təyin edildi - RƏSMİ
Silvestr Stallonni qızı ilə alış-verişdə - FOTO
Qazaxıstan Parlamenti Məclisinin sədri Milli Məclisdə olub
Koronavirusdan ən çox ölən xəstələr kimlərdir? - ARAŞDIRMA
Ayaqdakı çatları aradan qaldıran üsullar
Əliyev Azadlıq meydanında
Cenifer Lopez 19 il öncəki geyimi ilə gecəyə damğa vurdu - FOTO
10 mart - Milli Teatr Günüdür!
Karantinin yumşaldılması təhsilə şamil olunacaq? - RƏSMİ AÇIQLAMA
İrandakı duz qasırğası Azərbaycan üçün də problemlər yarada bilər
Sobada soman balığı (foto resept)
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir? -11 MAY
Saçlarını günlərlə yumur - FOTO
Ən uzunömürlü smartfon satılacaq
Türkiyə Ermənistanı 1915-ci il hadisələrini yenidən araşdırmağa çağırır
Daxili İşlər Nazirliyi vətəndaşlara müraciət etdi
Hindsayağı pirojki (foto resept)
İsti havada düzgün qidalanma qaydası
Öləndən sonra barmağı kəsilən dahi
Nəcməddin Sadıqov işdən çıxarıldı?- Rəsmi açıqlama
Elnur Hüseynov söz verdi
Barbinin gözəllik standartları dəyişib - FOTO
Qat-qat xəmirdən bezeli burma (foto resept)
Qışda dəbli görünməyin yolları
Xankəndinin işğalından 25 il ötür
Millət vəkili: “Səfərbərliklə bağlı qanunvericiliyi dəyişməliyik”
Adriana Limaya əkizi qədər bənzəyir - FOTO
Putindən Ərdoğana koronavirus peyvəndi barədə təklif: Müqavilə imzalandı
Boksçularımız Rusiyada rinqə çıxacaqlar
Günün ulduz falı - 06.03.2014
"Çukur"a damğa vuran Neslican Tay səhnəsi - FOTO
Madonna karantin günlərindən danışdı
Gəncəyə Qafqaz dələləri gətirildi
Çörək alarkən nəyə diqqət etməli?
O an...
Balıqçılar 5 metrlik akula tutdular-FOTO
Toyuq Alanda Diqqətli Olun!
Azərbaycan yanvardan yeni yanacaq standartının tətbiqinə başlayır
Koronavirusa qalib gəlmək üçün 5 qayda
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir? -6 iyul
Dürüstlük və güvən
İlham Əliyev Obamaya məktub yazdı
Pomidor ucuzlaşdı!
Dahilərin dəyərli sözləri
- ŞƏRHLƏR