1920-1991-ci illəri əhatə edən Sovet hakimiyyəti. Bu hakimiyyətin Azərbaycana vurduğu maddi və mənəvi zərbələr. Xalqımız öz milli tarixindən, mədəniyyətindən, çox əsrlik tarixindən, dinindən uzaqlaşdırıldı. Ən böyük bəla isə bir xalq kimi azad şəkildə düşünmənin qadağan olunması oldu. Bu 72 illik əsarət nəticəsində dövrünün qabaqcıl ziyalıları, elm və din xadimləri ya vətənlərindən didərgin salındı, ya da Vətən xaini, Xalq düşməni adı ilə damğalanaraq, sürgün olundu, öldürüldü. Doğma Azərbaycandan didərgin düşənlərin arasında gələcəkdə Egey Universitetinin professoru olacaq Dilşad xanım Elbrus Talıbxan və ailəsi də vardı.
Dilşad xanım Elbrus 1916-cı il may ayının 31-də milli mənəvi dəyərlərə sadiq bir ailədə – Qarabağ quberniyasında tanınmış Qarabağ xanlarından olan Talıb xanın ailəsində doğulmuşdur. Talıbxan Talıbxanbəyov Çar Rusiyası və Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti dövründə Qubada, Şamaxıda və digər rayonlarda polis rəisi vəzifəsində çalışmışdır. Lakin Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Talıbxan öldürülmüş, bütün əmlakı müsadirə olunmuşdur. Sovet hakimiyyətinin bəy-xan ailələrinə düşmən mövqedə olmasının nəticəsi kimi 1927-ci ildə Dilşad xanım, anası Xeyransa xanım, bacıları Sürəyya və Qəmərlə birlikdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti illərində Azərbaycanın tarixində şərəfli iz buraxmış, Parlamentdə Qanunvericilik şöbəsinin rəisi işləmiş, sonra isə Türkiyəyə mühacirət etmış dayısı Hüseyn bəy Mirzəcamalov – Hüseyn Camal Yanarın köməkliyi ilə Türkiyəyə pənah aparmışlar. Ailə İstanbula yerləşdikdən sonra Dilşad xanım qızlar liseyində təhsil almış, liseyin məzunu olduqdan sonra 1931-ci ildə İstanbul universitetinin fikiza-kimya bölümünə daxil olmuş və 1934-cü ildə bitirdiyi fakültənin Təcrübə Fizika İnstitutunda assistent kimi fəaliyyətə başlamışdır. 1949-cu ildə dissertasiya müdafiə etmiş və 1954-cü ildə dosent adı almışdır. 1957-ci ildə isə İzmirdə Egey Universitetinin tibb fakültəsinin Fizika İnstitutuna dəyişdirilmişdir. Dilşad xanımın İzmirə getməsinə səbəb kimi onun fizika professoru Adnan Sokullu ilə ailə qurub, bir müddət sonra ayrılması və keçmiş həyat yoldaşı ilə qarşılaşmaq istəməməsi güman olunur. Dilşad xanımın bundan sonrakı elmi fəaliyyəti Egey universiteti ilə bağlı olmuşdur. O, 1961-ci ildə İzmirdə həmin fakültədə professor olmuşdur və 3 ay sonra yeni qurulan Egey universiteti fənn fakültəsi təcrübi fizika kafedrasına və daha sonra isə 1969-cu ildə həmin universitetin mühəndislik elmləri fakültəsinə dəyişilmişdir. Dilşad xanım Elbrus Talıbxan 2 kitab və 6 məqalənin müəllifi, nüvə fizikası sahəsində elmlər doktoru elmi dərəcəsi almış ilk azərbaycanlı qadın professordur.
Seçdiyi ixtisasın aktuallığı ilə əlaqədar olaraq, Dilşad xanım müxtəlif illərdə elmi araşdırmalar aparmaq üçün Almaniya, İngiltərə və Amerikada uzunmüddətli yaşamışdır, bunun nəticəsidir ki, Dilşad xanım rus, alman və ingilis dillərini mükəmməl mənimsəmişdir. Bununla belə, Dilşad xanım türk-Azərbaycan dilinin incəliklərini bütün həyatı boyu qoruyub saxlamışdır. Dünyanın bir çox ölkələrində yaşaması, lakin doğma vətəni Azərbaycana qayıtmasının qeyri-mümkünlüyünü dərk etməsi onda Azərbaycana sonsuz məhəbbət yaratmış və onsuz da qəlbini parçalayan vətən həsrətini daha da alovlandırmışdır. O, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutunu bütün ömrü boyu acı bir xatirə kimi ürəyində yaşatmış və həyatı boyunca aprel ayını matəm yubileyi kimi qeyd etmişdir.
Dilşad xanım Elbrus səhhətində yaranan ciddi problemlərlə əlaqədar olaraq 1977-ci ildə təqaüdə çıxır və 1979-cu il aprelin 11-də uzun sürən ağır xəstəlikdən dünyasını dəyişmişdir və dayısı Hüseyn Camal Yanarın qəbrinin yanında dəfn edilmişdir. Onun vəfatı ilə əlaqədar türk mətbuatında belə bir xəbər dərc edilmişdir: ”Dərin hüznlə bildiririk ki, nüvə fizikası sahəsində çoxlu tədqiqat əsərlərinin və elmi kəşflərin müəllifi, Egey universitetinin professoru, elmlər doktoru Dilşad xanım Elbrus vəfat etmişdir ”.
Ən ağrılı hal isə fəxr ediləcək bir azərbaycanlının vəfatından Azərbaycanın xəbərsiz olması olmuşdur.
XƏBƏR LENTİ
2014-cü ilin dəbli geyimləri
Yeni doğulan qoca uşaq dünyanı heyrətləndirir
Serenay Sarıkaya Cem Yılmazı belə təbrik etdi-FOTO
Dünyanın diqqəti Eboladan yayınır
"Ana" və "ata" olmayacaq
İldə bir milyon Azərbaycanlı İrana müalicə məqsədi ilə gedir
Alimlər evimizdəki cihazların casusluq edə biləcəyini açıqladı
Sabahın HAVAsı
Qərarsızlıq... sonrakı peşmançılığın əsas səbəbi
“WhatsApp” məlumatlarınız “Facebook”da - ehtiyatlı olun
Azərbaycanda çörəyin satışına dair tələblər müəyyənləşib
Son sutka ərzində Rusiya Qarabağa 20 təyyarə göndərib
Namaza başlamazdan əvvəl...
5-dən çox uşağı olan ailələrə hər bir uşağa görə müavinətlər veriləcək
91 yaşlı qadın həyatında ilk dəfə pasport aldı-FOTO
Marsda çəkilən şəkil alimləri ümidləndirdi
Bengü qızı üçün paylaşdı-FOTO
“Fənərbaxça” lider oldu
Yaponların bu ixtirası hər kəsi QƏZƏBLƏNDİRDİ-FOTO
İxtisas seçimi başladı
Ağlaması körpənin həyatını xilas etdi - FOTO
iPad mini-də Retina olacaq
İçlikli ət ruleti (foto resept)
Sıla ana olmaq istəyir
Şabalıd haqqında bilmədiklərimiz
DİN-dən “WhatsApp”da yayılan səs yazısı ilə bağlı AÇIQLAMA
Mehriban Əliyeva uşaq sığınacağının açılışında - FOTO
Azərbaycanda xırda təkanlar böyük zəlzələdən xəbər verir?
Bu yazın ən sevimlisi kimonolar
TQDK-dan imtahanlarla bağlı açıqlama
"Facebook"dan qorxulu yenilik
Gün var əsrə bərabər: Ötənləri yada salaq
Badımcanlı- toyuqlu zapekanka (foto resept)
Mənim əl işlərim
Hava haqqında - 28.01.2014
Məkkədə QEYRİ-ADİ görüntülər - FOTO
HAVA necə olacaq?-19 noyabr
Ağ saçlarınız təbii rənginə qovuşdurun
Hava haqqında
Zoğallı tart (foto resept)
Məşhurlar ziyafət gecələrində
Ermənistandan Azərbaycana avtomobil yolu çəkilir
ÜST: “2021-ci ildən tez peyvənd olmayacaq”
Bu avtomobil yalnız 25 nəfərə qismət olacaq
Uruqvay prezidenti rəsmi tədbirə ayaqyalın gəldi
2017-ci ilin payız ayaqqabıları
Bakıda yolunuzu seçərkən diqqətli olun
İçlikli kabak (foto resept)
İranın təhdidlərindən sonra ABŞ fikrindən daşındı
Şarlardan dekorasiyalar
- ŞƏRHLƏR