Hündürlüyü 1,5-2 bəzən isə 7 metrə çatan xına bitkisi 20-30 il yaşayır. Bitkinin birinci ildə verdiyi məhsul daha keyfiyyətli olur. İsti iqlim şəraitində xına bitkisi kol və ağac şəklində, mülayim iqlim şəraitində isə ot şəklində bitir. Çiçəklərinin rənginə görə xına ağ çiçəkli və qırmızı çicəklidir. Çiçəkləri qızılgül kimi ətirlidir, noxud boyda yumru meyvə gətirir və toxum bu meyvələrdən alınır. Ucu iti, yumurtavari yarpaqlarının uzunluğu 3-5 santimetr, eni 1,5-2 santimetrə çatır.
Təbii şəraitdə xına Şimali Afrikanın, Ərəbistanın, Livanın, Pakistanın, İranın, Yəmənin, Somalinin, Şri-Lankanın, Hindistanın, Yaponiyanın, Floridanın, Kaliforniyanın tropik və subtropik iqlimə malik olan dağ ətəklərində bitir. Aparılan təcrübələr göstərir ki, Azərbaycanda (Abşeron, Şirvan, Naxçıvan zonalarında) və Cənub-Şərqi Türkmənistanda, həmçinin Qara dəniz sahillərində geniş becərilə bilir. Alimlərimizdən əczaçılıq elmləri doktoru R.K. Əliyev xınanın bütün hissələrini, o cümlədən rəngləyici maddələrini təmiz kristal şəklində alaraq klinik sınaqdan keçirmiş və müəyyən etmişdir ki, xınadakı rəngləyici maddələr qüvvətli antiseptik xassəyə malikdir. Aparılan kimyəvi analizlər göstərir ki, xına tozunda müxtəlif yağlar, sellüloz, azot, kül, pantizon, kitrə, antraqlikozidlər, rəngləyici maddələr, tannin maddələri, xlorofil, S və K vitaminləri vardır.
Ekstraksiya yolu ilə xınadan alınan xlorofilli maddədən ekzemanın və irinli yaraların mualicəsində geniş istifadə olunur. Rəngləyici kristalın suda 1 % -li, spirtdə isə 5 %-li məhlulundan irinli yaraların, xüsusilə follikulit xəstəliyinin müalicəsində istifadə olunur. Yaranın ətrafına və üstünə həmin məhluldan sürtdükdə 3-4 gündən sonra yara tamamilə sağalır. Şərq təbabətində xına tozundan sulu yaraları qurutmaq üçün səpmə dərmanı şəklində, sarılıq xəstəliyinin müalicəsində, mədə pozğunluğunda, qızılçada, göz xəstəliklərində, podaqraya qarşı dərman kimi istifadə olunur.
Hindistanda isə ciyər, dalaq, revmatizm, cüzam və çətin müalicə olunan dəri xəstəliklərini xına ilə müalicə edirlər. Xına boyaq, bəzək məqsədi ilə də istifadə edilən ən qədim bitkilərdəndir. Saçın, saqqalın boyanmasında, əl-ayaq dırnaqlarının bərkiməsində xına sınanmış bitkidir. Xınanın çicəklərindən müxtəlif ətirlər alınır. Xınalı sabundan və şampundan istifadə etdikdə saç parlaq şabalıdı rəngə çalır.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Məhkəmə məşhur aktrisa haqda qərarını verdi-FOTO
Ukraynadakı siyasi böhran ARDNŞ-nin işinə təsir edib?
Demet Akalın yeni FOTOsu ilə diqqət çəkdi
Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyeva Azərbaycanın xalq rəssamı Tahir Salahovun sərgisinin açılışında iştirak edib
Azərbaycanda sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlara hansı güzəştlər edilir?
Eyni paltarda məşhurlar və modellər
Azərbaycanda ehtiyatda olan hərbçilər geri çağırılır
"Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli beynəlxalq birliyin səylərini tələb edir"
Bonibonlu keks (foto resept)
2017-də başlayan xarici seriallar
Azərbaycanda qış ayında yaz havası
Abdulla Gül hacı oldu
Pensiyaçılara şad xəbər: 35 faiz artım olacaq
İngilis dili-Ss
Qızdırması olduğu üçün imtahana buraxılmayanlara daha bir ŞANS
Prezident: İran Suriya hökuməti və müxalifət arasında danışıqlara kömək etməyə hazırdır
Balıq sırdağı (foto resept)
Gilaslı, limon souslu keks (foto-resept)
Məşhur aktrisa imicini dəyişdi - FOTO
Novruzu ən qeyri-adi şəkildə qarşılayan kənd
Prezident İlham Əliyev və xanımı ümumdünya forumunun açılışında
Qırışlar üçün cirə maskası
Xeyr deməyi öyrədin!
Azərbaycanda daha iki nəfər koronavirusdan öldü: 135 yeni yoluxma
Uşaqlarımız necə qidalanırlar?
Ebola virusu qadağaya səbəb oldu
Fanatı tərəfindən güllələnən Bülənt Ersoy-FOTO
Bu günün hava proqnozu - 30.10.2013
“Ermənistanın bu ağır duruma düşməsinin səbəbkarı Azərbaycandır”
1 nöqtəyə səkkiz saniyədə 11 dəfə ildırım düşdü
2017 gəlin ayaqqabı modelləri
Stiven Hokingdən depressiya ilə mübarizə nitqi
Ermənilər Azərbaycan tərəfə niyə keçirlər?
NÜMUNƏVİ SAKİNLƏR: Bakıda ikinci belə bina tapa bilməzsiniz
Dünyanın ən bahalı tortu - FOTO
Ordumuz ermənilərdən kənd alıb?
Hava haqqında - 13.08.2013
Ecazkar qadının sirri
İkinci dəfə virusa yoluxmaq mümkündürmü?
Əsgərimizin yeməyi
Bu günün hava proqnozu
Budapeştdə Qara Qarayevin yubileyi qeyd edilib
Ağdam həkimləri məcburi köşkünləri müayinə edir
7 detoks
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir? - 21 fevral
Nüsretdən Gözlənilməz Qərar
Bu gecə cəbhədə nə baş verdi?
Yağış yağacaq
Küçədə yeni tərz
Nazir: "Azərbaycanda bütün növ pensiyalar artırılacaq"
- ŞƏRHLƏR