Yetkinlik dövrü, uşaqların hormonal və fiziki dəyişikliklər nəticəsində bioloji olaraq yetkin olma müddətidir. Bu müddətdə bədəndə cinsiyyətə xas dəyişikliklər, boy uzanmasında sürətlənmə müşahidə olunur. Yetkinliyin başlanğıcına hansı faktorlar təsir edər? Qızlarda və kişilərdə yetkinlik əlamətləri nələrdir? Uşaqların boyları necə dəyişər? Erkən yetkinlik nədir? Erkən yetkinliyə səbəb nədir? Amerikan Xəstəxanası Pediatrik Endokrinoloji Mütəxəssisi Dr. Nihal Memioğlu izah edir:
Yetkinliyin başlanğıcına hansı faktorlar təsir edir?
Yetkinlik qızlarda kişilərdən 1,5-2 il erkən başlar. Yetkinliyin başlamasına təsir edən faktorlar genetik (50-75%), bəslənmə, iqlim və fəaliyyətdir. Bu faktorların təsiri ilə sümük yaşı qızlarda 10, kişilərdə 11 yaşa çatsa və kafi kiloya sahibsə beynin hipotalamus bölgəsinə siqnallar gedər. Oradan hipofize, hipofizden də gonadlara (yumurtalıq və testis) xəbərdarlıq gedər. Bu dövrdə meydana gələn genital və qolaltı nahiyənin tüklənməsi, dəri yağlanması, akne, tər qoxusu orqanizmdə androgen hormon istehsalının artması nəticəsində meydana gələr.
Qızlarda yetkinlik əlamətləri
Qızlarda ilk yetkinlik əlaməti məmə nahiyəsindəki çəhrayı bölgenin altında noxud böyüklüyündəki ağrılı şişlik şəklində özünü müəyyən edən məmə böyüməsidir. Bundan 3-6 ay sonra genital bölgede tüklənmə başlayır, böyümə sürətlənir. Təxminən 1 il sonra ən sürətli böyümə, 2 il sonra ilk menstrual tsikl baş verir.
Kişilərdə yetkinlik əlamətləri
Kişilərdə ilk yetkinlik əlaməti testislərin böyüməsidir. 6 ay qədər sonra genital tüklənmə başlayır. Təxminən 2 il sonra səsdə qalınlaşma , boyun sürətli uzanması, sonrakı illərdə saqqal çıxmağa və yetkin bədən quruluşu formalaşmağa başlayır. Ümumilikdə kişilərdə yetkinlik dövrünün inkişafı 4-5 ildə tamamlanır.
Uşaqların boyları necə dəyişir?
Yetkinlik dövrünə qədər uşaqlar artıq boylarının 80-85%inə çatmış vəziyyətdə olurlar. Yetkinlik müddətində ümumilikdə qızlar 16-25sm, kişilər isə 20-28 sm uzanırlar.
Erkən yetkinlik nədir?
Normal yetkinlik başlama yaşı qızlarda 9-11 (8-13) yaş, kişilərdə isə 10-12 (9-14) yaşdır. Qızlarda 8, kişilərdə 9 yaşından əvvəl başlayan yetkinliyə erkən yetkinlik deyilir. Erkən yetkinliyik orqanizmdə hormonal tarazlığın pozulması nəticəsində meydana gəlir.
Muasir dövrdə yetkinliyin dəyişməsinin səbəbləri
Son illərdə ən çox üzərində durulan faktorlar endokrin pozucular deyilən, hormonal tarazlığı pozan təbii, ya da sintetik kimyəvi maddələrdir. Bisfenol A (BPA), fitalatlar, DDT, PCB, Dioxinler ən çox üzərində durulan endokrin pozuculardır. BPA plastik istehsalında istifadə edilər. Əmziklərdə, konserv qutusunun iç tərəflərində, qida-süd qablarında bu kimyəvi maddəyə rast gəlinir. Avropa Birliyi 1 iyun 2011də etibarən BPA ehtiva edən əmzik satışını qadağan etdi, Türkiyədə də Sağlamlıq Nazirliyi tərəfindən bu mövzuda araşdırma başladıldığı haqda mətbuatda məlumatlar yayılıb. Fitalatlar plastik maddələrin elastiklikliyini təmin etmək üçün istifadə edilir. Əsasən oyuncaq istehsalında istifadə edilir. DDT inkişaf etmiş ölkələrdə istifadəsi qadağan edilmiş bir əkinçilik dərmanıdır. Təbiətdə uzun müddət qalır, qida zəncirlərində yığılır. PCB boya sənayesində istifadə edilir, dioxinler başda PVC olmaq üzrə tullantıların yandırılmasında ortaya çıxan endokrin pozuculardır.
Əkinçilik məhsulları və heyvan yetişdirilməsində istifadə edilən hormonlar insanlarda piylənməyə səbəbolur.Bundan əlavə Xroniki stress, övladlıq verilmə, narahat ailə, pis ata-qız əlaqəsi, əsəb xəstəsi ana və s. qız uşaqlarında erkən yetkinliyə səbəb olur.
XƏBƏR LENTİ
Yeni uçan avtomobil hazırlandı
Bilik gününə hazırlıq: Gül mağazalarında indidən canlanma yaşanır
Doşablı Peluze (foto-resept)
Fəlakət robotu ən güclü oldu
"Çinar" şokoladı (foto resept)
2016-ci ilin seçilmiş saç modelləri
Buraxılış imtahanında maksimum nəticə göstərən abituriyentlə VİDEOMÜSAHİBƏ
Obamanın çətin seçimi
20 yaşlı qoca cavanlaşdı
Selena Gomez yeni FOTO-larını paylaşdı
Roma Papası qondarma “soyqırım” tədbirlərinə qatılmayacaq
Evimizdə təhlükə
Xaricə getmək istəyənlər üçün "yaşıl işıq"
Temperatur 40 dərəcəyə çatacaq
Dərslərə az qaldı...
Lauranın əl işləri
Lazımsız dostla münasibətləri kəsməyin yolları
Turabi finala qaldı-1 milyon qazana bilər!-FOTO
Uşaqlarda yetkinlik dövrü
Azərbaycanlı tələbələr ermənilərə yerini göstərdi
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir? - 24 fevral
Ağdaşda gənc istedadların müsabiqəsi keçirilib
Atəşkəs bərpa olunur - hərbçilərin meyitlərinin götürülməsi başlayır
Bakıdakı Andranik qalmaqalının kökü tapıldı
Mustafa Sandaldan Defne Samyeli AÇIQLAMSI-FOTO
Xasiyyətiniz necədir?
Dadlı tərəvəz salatı (foto resept)
Ən kiçik güzgü hazırlandı
Messinin oyununu canlı izləmək istəyən azərbaycanlıların nəzərinə
Qırmızı şərabın faydaları
Ağdamda güclü atışma
Bir gecə, iki sevgi...
Prezidentin köməkçisindən hərbi məlumat ötürənlərə XƏBƏRDARLIQ
Onun xoşuna gəlmək üçün...
Online alış-veriş asanlaşdı
Günün ulduz falı
Ağrı dağ Azərbaycan və Türkiyə bayraqlarına bürünəcək
Müəllimlər gününüzü TƏBRİK EDİRİK!
"Yutub"u BAДћLADILAR - Məhəmməd peyğəmbəri təhqir etdiyi üçün...
Bill Qeyts yeni proqnozlar verdi
Kraliçanın ailəsi bağlı məlumatlar
Siqaretdən imtina edən şəxs 1 ilə yığdığı pulu görüncə AДћLADI
“Caliber”: Azərbaycan Ordusu Ağdərə istiqamətində fəallaşıb - VİDEO
Günün qoroskopu: problemlərin sayı az deyil
Uzun sürən hamiləlik
Uzunömürlülər
Milyarder üçün superyaxta hazırlandı-FOTO
Honkonqda koronavirusun “super yayılması” aşkarlandı
Bakıdan İrəvana sərt cavab
Simsiz fərdi kompüterlər buraxılacaq
- ŞƏRHLƏR