Yetkinlik dövrü, uşaqların hormonal və fiziki dəyişikliklər nəticəsində bioloji olaraq yetkin olma müddətidir. Bu müddətdə bədəndə cinsiyyətə xas dəyişikliklər, boy uzanmasında sürətlənmə müşahidə olunur. Yetkinliyin başlanğıcına hansı faktorlar təsir edər? Qızlarda və kişilərdə yetkinlik əlamətləri nələrdir? Uşaqların boyları necə dəyişər? Erkən yetkinlik nədir? Erkən yetkinliyə səbəb nədir? Amerikan Xəstəxanası Pediatrik Endokrinoloji Mütəxəssisi Dr. Nihal Memioğlu izah edir:
Yetkinliyin başlanğıcına hansı faktorlar təsir edir?
Yetkinlik qızlarda kişilərdən 1,5-2 il erkən başlar. Yetkinliyin başlamasına təsir edən faktorlar genetik (50-75%), bəslənmə, iqlim və fəaliyyətdir. Bu faktorların təsiri ilə sümük yaşı qızlarda 10, kişilərdə 11 yaşa çatsa və kafi kiloya sahibsə beynin hipotalamus bölgəsinə siqnallar gedər. Oradan hipofize, hipofizden də gonadlara (yumurtalıq və testis) xəbərdarlıq gedər. Bu dövrdə meydana gələn genital və qolaltı nahiyənin tüklənməsi, dəri yağlanması, akne, tər qoxusu orqanizmdə androgen hormon istehsalının artması nəticəsində meydana gələr.
Qızlarda yetkinlik əlamətləri
Qızlarda ilk yetkinlik əlaməti məmə nahiyəsindəki çəhrayı bölgenin altında noxud böyüklüyündəki ağrılı şişlik şəklində özünü müəyyən edən məmə böyüməsidir. Bundan 3-6 ay sonra genital bölgede tüklənmə başlayır, böyümə sürətlənir. Təxminən 1 il sonra ən sürətli böyümə, 2 il sonra ilk menstrual tsikl baş verir.
Kişilərdə yetkinlik əlamətləri
Kişilərdə ilk yetkinlik əlaməti testislərin böyüməsidir. 6 ay qədər sonra genital tüklənmə başlayır. Təxminən 2 il sonra səsdə qalınlaşma , boyun sürətli uzanması, sonrakı illərdə saqqal çıxmağa və yetkin bədən quruluşu formalaşmağa başlayır. Ümumilikdə kişilərdə yetkinlik dövrünün inkişafı 4-5 ildə tamamlanır.
Uşaqların boyları necə dəyişir?
Yetkinlik dövrünə qədər uşaqlar artıq boylarının 80-85%inə çatmış vəziyyətdə olurlar. Yetkinlik müddətində ümumilikdə qızlar 16-25sm, kişilər isə 20-28 sm uzanırlar.
Erkən yetkinlik nədir?
Normal yetkinlik başlama yaşı qızlarda 9-11 (8-13) yaş, kişilərdə isə 10-12 (9-14) yaşdır. Qızlarda 8, kişilərdə 9 yaşından əvvəl başlayan yetkinliyə erkən yetkinlik deyilir. Erkən yetkinliyik orqanizmdə hormonal tarazlığın pozulması nəticəsində meydana gəlir.
Muasir dövrdə yetkinliyin dəyişməsinin səbəbləri
Son illərdə ən çox üzərində durulan faktorlar endokrin pozucular deyilən, hormonal tarazlığı pozan təbii, ya da sintetik kimyəvi maddələrdir. Bisfenol A (BPA), fitalatlar, DDT, PCB, Dioxinler ən çox üzərində durulan endokrin pozuculardır. BPA plastik istehsalında istifadə edilər. Əmziklərdə, konserv qutusunun iç tərəflərində, qida-süd qablarında bu kimyəvi maddəyə rast gəlinir. Avropa Birliyi 1 iyun 2011də etibarən BPA ehtiva edən əmzik satışını qadağan etdi, Türkiyədə də Sağlamlıq Nazirliyi tərəfindən bu mövzuda araşdırma başladıldığı haqda mətbuatda məlumatlar yayılıb. Fitalatlar plastik maddələrin elastiklikliyini təmin etmək üçün istifadə edilir. Əsasən oyuncaq istehsalında istifadə edilir. DDT inkişaf etmiş ölkələrdə istifadəsi qadağan edilmiş bir əkinçilik dərmanıdır. Təbiətdə uzun müddət qalır, qida zəncirlərində yığılır. PCB boya sənayesində istifadə edilir, dioxinler başda PVC olmaq üzrə tullantıların yandırılmasında ortaya çıxan endokrin pozuculardır.
Əkinçilik məhsulları və heyvan yetişdirilməsində istifadə edilən hormonlar insanlarda piylənməyə səbəbolur.Bundan əlavə Xroniki stress, övladlıq verilmə, narahat ailə, pis ata-qız əlaqəsi, əsəb xəstəsi ana və s. qız uşaqlarında erkən yetkinliyə səbəb olur.
XƏBƏR LENTİ
Putin İrana dəvət edildi
Azərbaycanlı gənc Mark Zukerberqin diqqətini nə ilə çəkdi?
Kreativ duz ve istiot qabları
Alimlər: Marsda həyat var
Kinoda ən romantik cütlüklər
Boşansalar da ayrılmadılar-FOTO
Dəbli ayaqqabılar
Rusiya təşəbbüsü ələ almağa çalışır
İlham Əliyevdən tutarlı cavab
Saciçi toyuq (foto resept)
"Ağıllı" üzük faydalı köməkçiniz...
Bu müəllimlərin maaşı artırılacaq
Atatürkün heykəli yandırıldı
2015-ci ilin avtomobili
Gümüş xərçəngə qarşı təsirli vasitə hesab edilmişdir.
Rusiya Suriyanın müdafiəsini "S-300"lə gücləndirir
iPhone fanatlığının beləsi olmamışdı
Az hərəkət psixikaya təsir edir
Yemək bişirmə üsulları
3 iştirakçı birdən "SURVİVOR"dan uzaqlaşdırıldı-SƏBƏB
Yaşıl mərci salatı (foto-resept)
Maqnit qasırğasının səviyyəsi açıqlandı
Hicablı xanımlar üçün geyimlər
Filmləri "toxuyan" Rasim Ocaqov
Parollar az sonra olmayacaq
Çiyələkli biskivit(foto resept)
Nikel allergiyası
Makiyajsız görüntülənən aktrisa qaçdı - FOTO
17 illik sirrin üstü açıldı-FOTO
Dodaq çatları üçün nə etməli?
TQDK bu gün cavabları elan edəcək
"Beyaz Show” yenidən başlayır
Şokoladlı sufle: gecə-gündüz (foto-resept)
1800 təyyarəyə Wi-Fi quraşdırıldı
Qızlar üçün məktəbli çantaları
Hava haqqında - 22.11.2013
40 minə başqa biri oldu-FOTO
Yataqxanaları olan universitetlər - SİYAHI
Barak Obamadan qəribə açıqlama
Dövlət qulluğuna qəbul zamanı daha bir yenilik
Azərbaycanda yeni sistem: Avtobuslarda gediş haqqını mobil telefonla ödəmək olur
Kürdəmirdə nasos stansiyası yanıb
Kərə yağını "dərə" yağından necə ayıraq?
Barış Akarsu
Günəşin daha bir sirri açıldı - Yapon alimlərdən bir ilk
Amerikalı psixoloqdan küskün insanlara maraqlı təklif
Bir gecədə 600 min qazanır
"Şinitzel" toyuq (video-resept)
Turpun faydaları
Dəbli aksesuarlar
- ŞƏRHLƏR