Orxan Pamukun “Məsumiyyət muzeyi”, haqqında danışılası yox, susulası kitabdı. Mən isə, susacaq qədər istedadım olmadığından, danışmağı qərar almışam. Pamuku “Mənimadım qırmızı” romanıyla tanımışam. İlk rəyimsə belə olub: “Çox uzunçudu”. Qalan hər şeysə, yerli-yerində, həttadeyərdim ki, möhtəşəm idi. Bir cəhəti də nəzərə almaqlazımdır ki, orta əsr Osmanlı dönəmindən və rəngkarlıqdançox da məlumatlı deyiləm. Pamukla ikinci rastlaşmam “Qarakitab”la oldu. Günlərlə havasında dolaşdığım kitablardan biridir. Kitabı oxuduqca elə hiss yaranırdı ki, hadisəni (hekayəni)oxumuram, yaşayıram. İstanbulu şəhər kimi yox, canlı kimi görməyə başlamışdım. İstanbul hər küçəsi, hər dalanı, hər səkisiylənəfəs alır, bir hekayə pıçıldayırdı. Pamuk heç nədən, heç kəsin adi vaxtda diqqət etmədiyi xırdalıqlardan böyük əsər yaratmağıbacaran biridir.
“Həyatımın ən xoşbəxt anıymış, bilmirdim…” – “Məsumiyyət muzeyi” bu cümləylə başlayır. Təkcə bu, çox şey anladır.Həqiqətən yaşadığımız anların qiymətini bilmirik, hər keçən saniyənin belə, ömrümüzdən getdiyinin fərqinə varmırıq. Ən xoşbəxtvaxtımızda da naşükürlük edir, “daha da xoşbəxt ola bilərdik, yaxud xoşbəxtlik bu deyil”, – düşünürük. “Həyatımın ən xoşbəxtanıymış, bilmirdim…”
Geri dönüb baxdınızmı? Xoşbəxt anları aradınızmı? Həyatınızın ən xoşbəxt anını yaşasanız da, fərqinə varmadığınız oldumuheç? Ən əsası da özünüzü xoşbəxt biri kimi görmək istədinizmi keçmişə baxanda?!
Orxan Pamukun ustalığı burasındadır ki, əsəri oxuduqca baş qəhrəman ortada əriyir, oxucu özü baş qəhrəmana çevrilməyəbaşlayır. Və hadisələr irəlilədikcə özünü İstanbulda hansısa küçədən keçərkən yaxlayırsan. Pamuku sevərək, anlayaraq oxuyanvə İstanbulda yaşayan, ya da heç olmasa, ora gedən adam nə vaxtsa İstanbulun dar, alaqaranlıq arxa küçələrinin birində mütləqşəkildə özüylə rastlaşıb. Məsələn, mən İstanbulun arxa küçələrində özümlə rastlaşdığımı çox xəyal etmişəm. Daha bir qəribəqanunauyğunluq da var ki, hər üç əsərdə baş qəhrəman öz hekayəsini danışır. Fərq odur ki, “Mənim adım qırmızı”da hərpersonaj, hər predmet özü baş qəhrəmandır və öz hekayəsini özü anladır. Adamlar da, rənglər də, küçələr də, hətta ölüm də…
“Məsumiyyət muzeyi”ndə mövzu daha dərindir. Baş qəhrəman “mən”dən savayı, həm də hisslərdir. “Xoşbəxtlik yalnız insanınsevdiyinə yaxın olmasıdır”. Əsərin qayəsi elə budur. Və əlbəttə, anı yaşamaq, hər xırdalığı doya-doya, dadını çıxararaq, keçmişidə indi kimi yaşamaqdır. Əlimizdəkilərin dəyərini bilmək də var siyahıda, nələrisə saya salmamaq da… Kamalın kolleksiyasınımənalandırma ğa çalışsaq, bu, bir növ bizim yaddaşımız, şüuraltımızdır. Eksponatlar, nümayiş etdirilən nümunələrsə zamanın(Pamukun dediyi kimi, Aristotelin zamanının) əlindən aldığımız, yaddaşımızda ilişib qalan anların, bizə əziz olan xatirələrinişartıları, qırıntılarıdır. Müəllifin ustalığını nəzərə çarpdıran detallardan biri də rəqəmlərdən istifadədir. Pamuk hər hansı saydanistifadə edəndə bütöv onluq və ya yüzlüklərdən istifadə etmir, tam təsadüfi sayılacaq rəqəmlərdən yararlanır. Məsələn, Kamalınsevgilisi Füsunun çəkdiyi siqaret kötükləri… Kamal imkan tapdıqca bu kötükləri yığıb saxlayır, hətta hər siqaret kötüyününhekayəsini danışır əsər boyu. Siqaret kötüklərinin sayına diqqət edin: 4213. Heç bir tamamlanmış ədədlər silsiləsindən söhbətgedə bilməz. Buna görə də oxucu bunun həqiqət olduğunu düşünür. Hekayə oxucunun həyatına, oxucu da Kamala çevrilir. Bütünhissləri oxucu özü də yaşayır. Pamukun ustalığı da elə bundadır, xırdalıqlardan, bizim diqqət etmədiyimiz məqamlardan böyük əsərlər yaratmaq…
Daha bir diqqətçəkən məqam əsərdəki “Bəzən” başlıqlı hissədir. Bu hissə düz 137 cümlədən ibarətdir və hər cümlə “bəzən”sözüylə başlayır. Hissə ən adi məişət hadisələrini, gündəlik yaşantıları elə sərbəst, axıcı, gerçəkçi, sadə dildə anladır ki, heyranolmamaq mümkün deyil. Bu hissə Pamukun istedadını bir daha ortaya çıxarır. 137 cümlə və 137 “bəzən”…
Əsəri oxuduqca Orhan Pamukun zəngin mütaliəsinə, dünyagörüşünə, həyata və məişətdə baş verənləri müşahidə və analizqabiliyyətinə heyranlıq adamı bürüyür.
Kitab müəllifin Kamalın dilindən dediyi və hər kəsin əslində xoşbəxt olduğunu, sadəcə, bunu anlamaq gərəkdiyini dilə gətirməsiyləbitir: “Hər kəs bilsin, çox xoşbəxt yaşadım”…
Hər kəs bilsin, xoşbəxtlik anlamaqdı…
Cavid Qədir
XƏBƏR LENTİ
"ASAN xidmət"də yenilik
Ceyms Uorlik kimə işləyir?
Qara dəlik üçün "Oskar" verdilər
DİQQƏTLİ OLUN: İnternetdən istifadə edənlərin NƏZƏRİNƏ
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir?-15 noyabr
Bakı sakinləri həkimləri nəyə görə narahat edirlər?
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı valideynləri xəbərdar edir
Dünyanın ən bahalı şokoladı
"İnternet və texnologiyalar əsrində belə tədbirlərin keçirilməsi olduqca vacibdir"
Ornella Muti hər kəsi TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-FOTO
Bu məhsullar UCUZLAŞDI - SİYAH
Dərdin ən böyük dərmanı - təsəlli
Leyla Əliyeva “Yeddi gözəl”i izlədi - FOTO
Azərbaycanın bəzi rayonlarında sərt karantin rejimi uzadıldı - SİYAHI
"Vatanım Sensin" serialı finala hazırlaşır
Ronaldunun uğurunun sirri açıldı
Eurovision-2019-un sloqanı məlum oldu
Nazirlik ölkədə müşahidə olunan toz-dumanın səbəbini açıqladı
Sevgilisindən qisas almaq üçün pilot oldu - FOTO
Matriksin dəbə təsiri
Mehriban Əliyeva: “Hər birimizin borcu Azərbaycanın mövqeyini müdafiə etməkdir”
Dünyanın ən məşhur, ən xəsis milyarderi - FOTO
Divar saatları
Azərbaycanda güclü zəlzələ olacaq?
8 mindən çox adam öldü
Çətirlər
Uşaqlar üçün qəlyanaltı ideyaları
Özünü “İsa Məsih” elan edən şəxsdən koronavirus iddiası: “Milyardlarla insan…”
Günün ulduz falı
İdmanla məşğul olarkən motivasiyanı necə artırmalı?
HAVA necə olacaq?-24 FEVRAL
Şənbə havası
Cennifer Lopezin konsertində şok - İnsanlar təxliyyə edildi
Günün qoroskopu: Səhhətinizin qayğısına qalın!
Təkrarlanan yuxuların insan həyatında və sağlamlığında rolu
Həkim Bəhram Bağırzadənin son vəziyyətindən danışdı
Moldova yığmasının baş məqşçisi Azərbaycan çempionu oldu
İtaliyaya səyahət (II hissə)
Hülya Avşar efirlərə qayıdır?
"Şaban"-ın oğlu evləndi-FOTO
Tibb işçilərinin NƏZƏRİNƏ
Bu gecə ilk Qədr gecəsidir
Cəbhədə növbəti təxribat
Marsda “pinqvin” tapıldı - FOTO
"Quş qripi" xəstəliyinin törədicisi müəyyən edilmədi
Ağdam istiqamətində şəhid olmuş baş leytenant dəfn olundu
Sağlam dizlər üçün 5 məsləhət
Bu domen 3,6 milyon dollara satıldı
Gözəllik standartlarını dəyişdirən model - FOTO
Qısa vaxtda gözəlləşmək üçün ən yaxşı məsləhətlər