Bundan əvvəlki məqaləmizdə qara dəliklər haqqında məlumat vermişdik. Qara dəliklərdə işığın (yəni hər hansı cisim-ulduz, planet və ya başqa kosmik cisim) bu dəliklər tərəfindən udulduğu yerə hadisə üfüqü və ya horizonu (event horizon) deyilir. İşıq da daxil olmaqla heç bir maddə bu sərhəddi keçdikdən sonra bir daha oradan çıxa bilməz. Qara dəliyə düşən cisim bütöv halda deyil fəzanın əyilməsi sayəsində maddə halında hərəkət edir. Bu, insan və ya bərk bir cisim olsa belə nəticə dəyişməz.
Qara dəlik necə yaranır?
Qara dəliklər yaranma mənbələrinə görə ulduz qara dəlikləri, ilkin qara dəliklər, orta kütləli qara dəliklər və super kütləli qara dəliklərə bölünür.
Ulduz qara dəlikləri - Adından da göründüyü kimi bu qara dəliklər ulduzlarla əlaqəlidir. Ulduzlar həyatları boyu fusion reaksiyaları (ərimə reaksiyası) vasitəsilə hidrogen kimi zəif elementləri dəmir kimi ağır elementlərə çevirir. Bu elementlər cəzbetmə qüvvəsi vasitəsilə ulduzun mərkəzinə doğru çəkilməklə bərabər, həm də itələmə qüvvəsi vasitəsilə xaric olunur. Ancaq bütün zəif elementlər enerjiyə çevrildikdən sonra ulduzdakı cəzbetmə, yəni kütlə çəkim qüvvəsi itələmə qüvvəsinə üstün gəlir və ulduz öz mərkəzinə doğru çökür. Bir çox ulduz bu hadisədən sonra "ağ cırtdan"-lara çevrilər. Ancaq daha böyük ulduzlar-Günəşdən 15 dəfə ağır ulduzlar həyatlarını sonlandırarkən sürətli nüvə büzülməsi keçirərək təxminən 8 km diametrli, 1016 qram/sm³ sıxlığında qara dəliyə çevrilirlər.
Qara dəlikdən maddə və ya fotonun qaça bilməyi üçün onun sürəti işıq sürətindən böyük olmalıdır. İşıq sürətindən daha böyük bir sürət hələ ki, kəşf edilmədiyindən bu hadisə bizə müəmmalı olaraq qalır. "Qara dəliyə düşən maddə artıq başqa bir kainatdadır". Bu fikir bizə maddənin kainatdan kənara çıxdığını söyləmir. Sadəcə olaraq maddə ilə artıq əlaqəmiz kəsilmişdir.
Qara dəliklərdə çox güclü cazibə qüvvəsi olduğunu bilirik. Qalaktikaların mərkəzlərindəki qara dəliklər ətrafdakı ulduzlardan komponentlər qopararaq toplanma diski yaradır. Bu toplanma diskindəki maddələr isə bir müddət sonra qara dəlik tərəfindən udulur.
M-82 qalaktikasının X-şüa teleskopundan görünüşü. Mərkəzdə görünən qırmızı rəng qara dəlikdən çıxan X şüasıdır.
Orta kütləli qara dəliklər də ətrafındakı ulduzların maddələrindən bəslənərək həyatlarını davam etdirirlər. Əvvəlcə ətrafındakı ulduzun xarici təbəqəsini daha sonra isə daxili təbəqəsini sovurur. Bu zaman isə ətrafında toplanma diski yaradır.
XƏBƏR LENTİ
Onurğa sağlamlığı üçün boyun və çiyin məşqləri
"Yaşıl dəhliz" sistemindən istifadə qaydaları təsdiqləndi
Acundan Şeymaya daha bir TƏLƏB
Artıq maskalar rəsmlərdə
İş adamlarının həbsinə başlanıldı
Tərk edilən qadınların ortaq xüsusiyyətləri
Azərbaycanda daha iki nəfər koronavirusdan öldü: 65 yeni yoluxma faktı - RƏSMİ
Britni Spirs sənətdən gedir
Beyonse 3500 dollara köynək aldı - FOTO
Ofisdə işləyənlər idmanla necə məşğul ola bilər?
Rollara görə inanılmaz dəyişikliklərə məruz qalan aktyorlar
Kainat gözəlinə vasitəçilik təklif olundu
Bakıda ildə 78 gün hava yağıntılı olur
Dərimiz niyə quruyur?
Alimlər vegetarianlar üçün “ət” icad ediblər
Hamiləlik və təyyarə ilə uzaq səfər
Makedoniya prezidenti gəlir
İnternetdə ən çox axtarılan söz açıqlandı
Bakıda qanunsuz tikililər ləğv ediləcək!
Bakı bulvarında inanılmaz görüntülər - Minlərlə balıq sahilə çıxdı - VİDEO
Ən faydalı göyərti seçildi
Bakı metrosunda sıxlıq yarandı
Sevinc və güc hərəkətdədir
Fendən istifadə edərkən yol verilən səhvlər
Saç düzümləri
Bazarlar yoxlanılacaq
Emin Sabitoğlunun ad günüdür
Dünyanın ən varlı adamı məlum oldu
Koronavirus təhlükəsi nə zaman sovuşacaq? - Epidemioloq açıqladı
Kəkələmə kişilərdə daha çox müşahidə edilir
Bu şəhərlərin sakinləri zənglə evdən çıxa biləcəklər
Şəhid Milli Qəhrəmanın atası: “Şükür Həmidovun qanı doğulduğu torpağa tökülüb” - VİDEO
Məşhur aktrisa tənqid hədəfi oldu-SƏBƏB/FOTO
Alkoqolsuz içkilərlə bağlı həyəcan
Balıq bazarında - QİYMƏTLƏR
Teatrımıza böyük xidmətlər göstərmiş şəxs - Şəmsi Bədəlbəyli
Qara məkanın qara bəxti: indi nə olacaq?
Ahmet Kural onunla EVLƏNİR-FOTO
Müəllimlərin maaşı 20% artırıldı
Azərbaycanda Müasir Azərbaycan Peşəkarları Layihəsi uğurla həyata keçirilir
Məşhur futbolçu COVID-19-a yoluxdu
200 il əvvəl ölən, amma hələ də YAŞAYAN RAHİB
Günün ulduz falı
Bu il əhya gecələri nə vaxta düşür?
Boşanmaya aparan kiçik problemlər
Sirli xəstəlik: kənd ayıla bilmir
Günün ulduz falı
Livan prezidenti Beyrutdakı partlayışın üç əsas versiyasını açıqladı
Körpə olduğumuz dövrü niyə xatırlamırıq?
Azərbaycanda kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalçı qiymətləri bahalaşıb
- ŞƏRHLƏR