Bundan əvvəlki məqaləmizdə qara dəliklər haqqında məlumat vermişdik. Qara dəliklərdə işığın (yəni hər hansı cisim-ulduz, planet və ya başqa kosmik cisim) bu dəliklər tərəfindən udulduğu yerə hadisə üfüqü və ya horizonu (event horizon) deyilir. İşıq da daxil olmaqla heç bir maddə bu sərhəddi keçdikdən sonra bir daha oradan çıxa bilməz. Qara dəliyə düşən cisim bütöv halda deyil fəzanın əyilməsi sayəsində maddə halında hərəkət edir. Bu, insan və ya bərk bir cisim olsa belə nəticə dəyişməz.
Qara dəlik necə yaranır?
Qara dəliklər yaranma mənbələrinə görə ulduz qara dəlikləri, ilkin qara dəliklər, orta kütləli qara dəliklər və super kütləli qara dəliklərə bölünür.
Ulduz qara dəlikləri - Adından da göründüyü kimi bu qara dəliklər ulduzlarla əlaqəlidir. Ulduzlar həyatları boyu fusion reaksiyaları (ərimə reaksiyası) vasitəsilə hidrogen kimi zəif elementləri dəmir kimi ağır elementlərə çevirir. Bu elementlər cəzbetmə qüvvəsi vasitəsilə ulduzun mərkəzinə doğru çəkilməklə bərabər, həm də itələmə qüvvəsi vasitəsilə xaric olunur. Ancaq bütün zəif elementlər enerjiyə çevrildikdən sonra ulduzdakı cəzbetmə, yəni kütlə çəkim qüvvəsi itələmə qüvvəsinə üstün gəlir və ulduz öz mərkəzinə doğru çökür. Bir çox ulduz bu hadisədən sonra "ağ cırtdan"-lara çevrilər. Ancaq daha böyük ulduzlar-Günəşdən 15 dəfə ağır ulduzlar həyatlarını sonlandırarkən sürətli nüvə büzülməsi keçirərək təxminən 8 km diametrli, 1016 qram/sm³ sıxlığında qara dəliyə çevrilirlər.
Qara dəlikdən maddə və ya fotonun qaça bilməyi üçün onun sürəti işıq sürətindən böyük olmalıdır. İşıq sürətindən daha böyük bir sürət hələ ki, kəşf edilmədiyindən bu hadisə bizə müəmmalı olaraq qalır. "Qara dəliyə düşən maddə artıq başqa bir kainatdadır". Bu fikir bizə maddənin kainatdan kənara çıxdığını söyləmir. Sadəcə olaraq maddə ilə artıq əlaqəmiz kəsilmişdir.
Qara dəliklərdə çox güclü cazibə qüvvəsi olduğunu bilirik. Qalaktikaların mərkəzlərindəki qara dəliklər ətrafdakı ulduzlardan komponentlər qopararaq toplanma diski yaradır. Bu toplanma diskindəki maddələr isə bir müddət sonra qara dəlik tərəfindən udulur.
M-82 qalaktikasının X-şüa teleskopundan görünüşü. Mərkəzdə görünən qırmızı rəng qara dəlikdən çıxan X şüasıdır.
Orta kütləli qara dəliklər də ətrafındakı ulduzların maddələrindən bəslənərək həyatlarını davam etdirirlər. Əvvəlcə ətrafındakı ulduzun xarici təbəqəsini daha sonra isə daxili təbəqəsini sovurur. Bu zaman isə ətrafında toplanma diski yaradır.
XƏBƏR LENTİ
Körpəniz də musiqi dinləsin
Hovuzdakı mikroblardan qorunmağın yolları
Bürclərə görə 2018-ci ilin SEVGİ PROQNOZU: SARI İT İLİNDƏ kimlərin bəxti açılacaq?
E vitamini hansı qidalarda var?
Müəllimlərin nəzərinə: Əyani və distant keçiriləcək dərslərin cədvəli açıqlandı
O, yeni fenomendir
McDonaldsa şok! Filiallar bağlanır
Sinoptiklərdən xəbərdarlıq: hava çönəcək
İran "soyqırımı" inkar etdi
Psixoloqların NƏZƏRİNƏ: Dekabr ayında...
Hələ bu cür ad olmamışdı-FOTO
Moda şousu dağlarda, körpü üzərində oldu
Sabah hava necə olacaq?
Daxilimizdəki dünyalar
Suyun sirləri
Mavi almaz rekord qiymətə satışda
Uşaq otaqları üçün saatlar
Rusiyanın məşhur verilişi Bakıda çəkildi
Məşhur fiziklə bağlı ilginc iddia: “Əslində, o, 30 il əvvəl ölüb ...” - FOTOLAR
Siqaret və spirtli içkinin arıqlamaq istəyənlərə ziyanı.
Corabla yatmağın ziyanları
Bakıda keçiriləcək ilk Avropa Oyunlarının başlamasına 500 gün qalıb
Azərbaycan üçün Ramazan və Namaz vidgeti
Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyeva İsrail Tibb Akademiyasının fəxri doktoru diplomuna layiq görülüb - FOTO
Vintage stildə geyimlər
COVİD-19 testlərinin cavabı e-təbib vasitəsilə açıqlanacaq - TƏBİB
Lavaş içi salat (foto resept)
Qaz olmayacaq - SİYAHI
Bakıda güclü partlayış
Mart ayının qalibləri!
Ərdoğan ağlatdı
Hər kəs bu cütlükdən danışır-FOTO
Şokoladlı albalı(foto resept)
ANAMA-nın əməkdaşı işğaldan azad edilmiş rayonda minaya düşdü - RƏSMİ
Yuxusuzluq da stresə səbəb olur
Yeni texnologiyalar dövrü gəlir
Culia Robertsdən yay fotosessiyası
Cavan olmam bir də mən?
Ölkədaxili Qatar Biletləri ilə bağlı YENİLİK- Bu gündən...
Xocalı soyqırımının 23-cü ildönümü ilə əlaqədar Küveytdə silsilə tədbirlər keçirilir
Məşhur modelin görüntüsü izləyiciləri heyran qoydu - FOTO
Baş ağrıları ilə həkimə gəldi: Beynindən Qurd Çıxdı-FOTO
Xarici dil imtahanlarında yenilik olacaq - AÇIQLAMA
Bananlı tort (foto resept)
Beyni necə sakitləşdirmək olar?
Model 1,5 milyon dollarlıq hədiyyəsini paylaşdı-FOTO
Saç kəpəyinin yaranma səbəbi (2)
Koronavirus insanı belə öldürür: ABŞ alimlərinin əldə etdiyi - Şok video
Yeni sosial şəbəkə yaradıldı
Qeyri-adi qab-qacaqlar
- ŞƏRHLƏR