İnsan qəlbinin açarı "sözdür". İnsanlar xarici aləmlə öz doğma dili vasitəsilə təmas yaradırlar. Onların maddi, əxlaqi-ruhi, ictimai həyatının quruluşu, cəmiyyətdəki yeri, digər insanlarla ünsiyyəti müxtəlif söz birləşmələri və ifadələrlə gerçəkləşdirilir. Söz və nitq insan təfəkkürünün zirvəsidir. İnsanlar, adətən, öz davranış və hərəkətlərini öz ağlı və idrakı ilə izah etməyə çalışırlar. Əslində isə onlar nə edirlərsə, öz ehtiyaclarını ödəmək xatirinə edirlər. Bir sözlə, insan fəaliyyətinin hərəkətverici qüvvəsi, davranış hərəkətlərinin mənbəyi onun tələbatıdır. İnsan tələbatının obyektiv göstəriciləri mövcuddur ki, bu da insanın şüuru, düşüncəsi və iradəsi ilə idarə olunmayan emosiyalarıdır. Emosiya nədir? Emosiya dedikdə, psixi vəziyyətin, insanın əhval-ruhiyyəsinin üzünün ifadəsində, mimikasında biruzə verməsi kimi anlaşılmır və bu məsələnin zahiri cəhətidir. Daha dərin və ümumi cəhəti onun insanın psixikası ilə bağlı olan tərəfidir. Emosiya hər hansı aktual tələbatın insan beynində əks olunması və onun təmin olunması imkanının qiymətləndirilməsidir. Bunu isə hər bir şəxs öz bilik və təcrübəsi ilə qiymətləndirir. Hər hansı məlumata malik olan şəxs öz tələbatına uyğun olaraq aldığı informasiyanı qiymətləndirə bilir. Məhz buna görə də eyni bir əsər, söylənilən söz və yaxud dinlənilən nitq ayrı-ayrı dinləyicidə, tamaşaçıda fərqli daxili gərginlik yaradır.
İnsanın tələbatı məsələsinə də toxunaq. Qeyd edək ki, bu günə qədər insan tələbatının təsnif olunmasında çətinliklər ilkin tələbatın çoxsaylı tələbatlara transformasiya olunması ilə izah olunur. Hazırda bu haqda dəqiq meyarlar yoxdu. Məsələn: amerikalı psixoloq A.Maslou bunların sayının 15, Mak-Duqlas 18, fransalı Merrey və Pyeron 20 olduğunu qeyd edir. Tam dəqiq desək, insanların tələbatı 2 əsas qrupa bölünür: həyati (vital) və ictimai (sosial) tələbatlar.
Həyati tələbat fərdin varlığını təmin edən əsas tələbatdır. Bunlara qida, su, optimal isti-soyuq rejim, xarici zərərli təsirlərdən qorunmaq və s. tələbatlar aiddir. Bu məlumatlardan çoxsaylı maddi tələbat doğur (geyim, ev-eşik və s.)
İctimai tələbat sözün əsl mənasında insanın müəyyən sosial qrupa mənsub olması, onunla ümumiliyi, müəyyən ictimai yerə malik olması, onu əhatə edən insanların diqqətinə, hörmətinə, məhəbbətinə, qayğısına olan tələbatdır.
Ümumiyyətlə, insanın sosial tələbatı adətən 2 hissədən ibarət olur:
1) özü üçün olan tələbatlar;
2) başqaları üçün olan tələbatlar.
Özü üçün olan tələbat insanın özünə aid olan hüquqları başa düşüb dərk etməsidir. Başqaları üçün olan tələbat isə həmin şəxsin digərləri qarşısında öz borcunu dərk etməsidir.
Daha bir məsələyə - şəxsiyyət formuluna toxunaq. Hər bir insanın öz şəxsiyyət formulu vardır ki, bunun köməyi ilə insan qarşısındakı adamın şəxsiyyətini təyin etməyə çalışır. İnsanın şəxsiyyət tipləri çox və müxtəlifdir. Bütün insanlar müsbət və mənfi tiplərə bölünür.
Müsbət tiplər daxilən xarici mühitə tez uyğunlaşan sosial tiplərdir. Mənfi tiplər isə daxilən ziddiyətli, həm də xarici aləmlə daim münaqişədə yaşayan melonxonik tiplərdir.
Müasir anlayışlara görə, insan şəxsiyyətinin quruluşu 4 hissəyə bölünür:
1) insanın temperamenti və digər bioloji xüsusiyyətləri;
2) İnsanın iradəsi, yaddaşı, hissləri, emosiyaları, qavrayışı, təfəkkürü, duyğuları, bir sözlə,əsas psixoloji proseslərin birləşdirən bu hissədə ictimai elementlər də özünə yer tapır.
3) İnsanın bacarığı, biliyi kimi xüsusiyyətləri həyat təcrübəsi və təhsillə yaranır.
4) İnsan şəxsiyyətinin ən ali, sonuncu hissəsini onun dünyagörüşü, həyatda idealı, maraqları, istək və arzuları təşkil edir, yalnız tərbiyə vasitəsilə yaranır.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Toy üçün saç aksesuarları
54 yaşlı aktrisa illərə meydan oxuyur - FOTO
Mayk Tayson özünü aktyorluqda sınayacaq
Tərcümə edən qulaqcıqlar-FOTO
Bu gecə ilk Qədr gecəsidir
"Qarabağ Atı" Belçikada
Gilasın faydaları
İldırım vuran adamın bədənində nə baş verir? - Həkim açıqladı
Ayaqlarımıza qulluq edək
Simsiz qulaqlıqlar xərçəng riskini artırır – Alimlərdən XƏBƏRDARLIQ
Sabah ölkədə qar yağacaq
Pendirli toyuq (foto resept)
Ömrünüzü uzadın
Afinanın görməli yerləri
Planetin Ən Yaşlı Adamı Görün Harada Öldü-FOTO
Əfqanıstanda təyyarə qəzasında həlak olmuş azərbaycanlıların adları bilindi
Qeyri-adi saç düzümləri
Qadın.netlilərin ləhcəsi (2)
İlin ən yaxşı avtomobilləri seçilir
Ermənistan müharibə üçün qadınlarını səfərbər edir
İmtahanlarda koronavirusa yoluxma qeydə alınıb? - AÇIQLAMA
Prezident Qurban bayramı münasibətilə Azərbaycan xalqını təbrik edib
Qədim Misir stomatoloqlarının metodu alimləri heyran edib
Paytaxt sakinləri hələ də donurlar: kimdir günahkar?
UFC döyüşçüsü yarışda qondarma rejimin “bayrağını” qaldırdı, XİN hərəkətə keçdi - FOTO
Azərbaycanda daha altı nəfər koronavirusdan öldü: 241 yeni yoluxma
Prezidentlər görüşdü-VİDEO
Başqalarını koronavirusa yoluxduranlar cinayət məsuliyyətinə cəlb oluna bilər - RƏSMİ
"WhatsApp‍"a bezdirici özəllik gəlir
Bu günün hava proqnozu
Evlilərdən subaylara məsləhət (1-ci hissə)
Uşaqlıq dövrü pozuntuları (childhood Disorders) (1)
Azərbaycanda Ramazan ayı nə vaxt başlayacaq?
Günün qoroskopu - 13.11.2013
Koronavirusun yeni mutasiyasının təhlükəsi barədə XƏBƏRDARLIQ
Demet Akalın karantin günlərindən danışdı
Almadan Qu quşunun hazırlanması
Məşhur modelə 250 minlik hədiyyə-FOTO
Erməni saytları dağıdıldı
Qurban bayramı ərəfəsində əhaliyə mühüm ÇAĞIRIŞ edildi
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir? - 17 APREL
Termit yuvaları
Novruz inancları
Yerə təhlükə yaxınlaşır
Victoria Secret modellərinin 4 günlük pəhrizi
Bakı-2015 Avropa Oyunları Serbiyada da yayımlanacaq
Bürcünüzə görə hansı işdə işləməlisiniz?
Bu qaydaları pozanlar məsuliyyətə cəlb ediləcəklər - XƏBƏRDARLIQ
Xəstəliyini Facebook vasitəsi ilə xəbər aldı, 4 həftə sonra öldü - FOTO
Sarkisyan Qarabağda itirdikləri torpaqdan danışdı
- ŞƏRHLƏR