Təsəvvüf insanın daxili dünyasıyla ruhi və mənəvi cəhətdən özünü inkişaf etdirməsidir. Təsəvvüf termin olaraq Quranda və hədislərdə keçmir. Hicri tarixinin ilk iki yüz ilində insanın özünün daxili dünyasındakı dərinliyə və zənginliyə enməsini bildirən ifadə zühd, təqva, ibadət kimi kəlmələr istifadə olunur.Belə kəlmələrə zahid və abid deyilir. Hicri III əsrdə daha əhatəli olaraq təsəvvüf, “sufi”, “sufiyyə” kimi terminlərdən istifadə edilməyə başlandı. Və bir müddətdən sonra təsəvvüf ayrı bir elm və davranış forması kimi ortaya çıxmışdır.
Təsəvvüf Allahın ad və sifətlərini, kainatın meydana gəlməsini və insanın özünü “vəhdət-i vücud” fikiri ilə açıqlayan dini, fəlsəfi və mistik bir təlimdir. Təsəvvüfdə ana fikir kainatda tək varlığın olduğu tezisdir. Digər bütün varlıqlar isə o tək varlığın görünüşlərindən ibarət olaraq qəbul edilir. Bu baxımdan panteizmlə çox vaxt qarışdırılır. Panteizm kainatın bütününü tanrı olaraq qəbul edən fəlsəfi görüşdür. Təsəvvüfdə dini hiss, həyəcan və məlumatlar tərbiyəvi məqsədlər üçün araşdırılır. Bu halda bir yerdə təsəvvüf pedaqoji sahədir. Təsəvvüfdə bu xüsus “əxlaq” və “ədəb” sözü ilə ifadə edilir. Həqiqətən də təsəvvüf hər şeydən əvvəl bir ruh tərbiyəsidir və bu baxımdan da tərbiyə və əxlaq elmi ilə münasibətdədir. Ürək təmizliyi, gözəl əxlaqi və nəfsin təmiz hala gətirilməsi təsəvvüfün həm mövzusu, həm də məqsədidir. Bu xüsusları reallaşdıran insan kamil insandır. Bu halda təsəvvüfün məqsədi insanı yetkinləşdirmək və fəzilətlərlə təchiz etməkdir. Qısaca insanı insan etməkdir.
Qurani-Kərim, “..Ona bənzər heç bir şey yoxdur..” ayəsi ilə Allah Təalanın, heç bir şeyə bənzəmədiyini (bununla birlikdə bütün varlıqların xaricində və) onların yaradıcısı olduğunu ifadə etməkdədir. Halbuki təsəvvüf, əsas etibarilə Allahın, hər şeyin öz qaynağı olduğunu müdafiə edən bir düşüncədir. Bu səbəbdən təsəvvüfə görə kainatda nə varsa hər şey (haşa!) onun bir parçasıdır. Təsəvvüfün təməl daşı budur.
Qurani-Kərimə görə insan, sırf Allaha qulluq etmək üçün yaradılmışdır. İnsan varlıqdır və Allahın quludur. Təsəvvüfə görə isə insan Allahın təcəllisidir; Onun bir surətidir; hətta Onun bir parçasıdır... Ona aşiq olmalı, yenidən Ona dönməli, Onda əriyib bütünləşməli və Onunla birlikdə ölümsüzləşməlidir. Təsəvvüfün xülasəsi budur. Hallacı Mənsur, Ömər Xəyyam, Şihabuddin Suhrəverdi, İbn. Ataillah əl-İsgəndəri, İbn’ul-Fərid, Muhiddini Ərəbi, Molla Məscid və Abdulkərim əl-Ciyli kimi mutasavvıflar təsəvvüfü belə anlamış və açıqca belə işləmişlər.
O, hər şeyi bilən; elmi, yerlərin ən alt qisimiylə göylərin ən üst nöqtəsi arasında cərəyan edən hadisələri əhatə edən, zərrəciklərin də elmi xaricində qala bilmədiyi bir alimdir. O, atmosferdəki zərrəciklərin hərəkətlərini, bütün sirləri və ən gizli şeyləri bilir. Bütün bunları qədim və əzəli elmiylə bilməkdədir. Bu elm əsla dəyişməyəcək, heç bir zaman itməyəcək bir elmdir. Sonradan var olub bir zamana qədər davam edəcək bir elm deyil.” Şübhəsiz ki, Allah göylərin və yerin qeybini (gözə görünməyən sirlərini) bilir. O, ürəklərdə olanları da biləndir!”
Təsəvvüf yolunda irəliləyə bilmək üçün, Allahdan başqa hər şeyin sevgisini ürəkdən çıxarmaq lazımdır. Allah Təalanın lütfkarlığı ilə, ürək heç bir şeyi görməz olsa, deyilən şey hasil olar. Beləcə, istənilən şey hasil olar ki, axtarılan da budur. İslam dininin həqiqəti buradadır. Buna qovuşan şəxsə, Allah Təalanın razı olduğu, sevdiyi kimsə deməkdir.. Nəfs, küfrdən xilas olub, Allah Təalanın qəza və qədərindən razı olar. Allah Təala da ondan razı olar. Özünü anlar. Böyüklük, özünü bəyənmək xəstəliyindən xilas olar.
XƏBƏR LENTİ
Koronavirusa yoluxma ən çox bu bölgələrdədir - SİYAHI
Lənkəran sakini su quyusu qazdırdı, qaz çıxdı - VİDEOREPORTAJ
Qaymaqlı tort (foto resept)
Uşaqların ailədaxili vəzifələri
Kişilər hansı qadınlardan xoşlanır?
Nazirlər Kabinetindən koronavirusa görə 65 yaşdan yuxarı şəxslərlə bağlı QƏRAR
Miqdarına görə ölümə səbəb olan ərzaqlar
HAVA necə olacaq?-12 Noyabr
Məşhur aktyor itinə ad günü etdi-FOTO
Günün ulduz falı
Uşaqların internetdən asılı olduğunu göstərən hallar
51 yaşlı qadının dizlərindən çıxanlar HƏKİMLƏRİ ŞOKA SALDI
Acılış mərasiminə 100 milyon manat xərclənib
Adriana Lima yeni reklama çəkildi-FOTO
Goranboyda 110 yaşlı qadın koronavirusdan sağalıb
Kişiləri necə cəlb etməli?
Ətli badımcan boxçası (foto resept)
Şəhidlər sükutla anıldı
Qadın döyüşçü rəqs etdi - VİDEO
Twitter 2014-ü "selfie ili" elan edib
Məşhur aktyor müflis oldu - FOTO
Cennifer Lopez milyonlarından danışdı
Bakıda "məzun gün"ləri dəyişdi
Fransız qadınlarının ən çox sevdiyi geyimlər
Sirli qızın restoranı
Foqts: "Estonlara qarşı alman yox, azərbaycanlı olacağam"
Bakıda bu gün məşəl hansı yollarla daşınacaq? (ÜNVANLAR)
Nifrət hissi ilə yaşamaqdan bezmişəm!
Şahzadə Mustafanın ölümünün tarixi miniatürü yayıldı
Bakıda 12 milyona villa satılır
Onlar da AYRILDILAR-FOTO
Yeni doğulan körpəsi ilə maraqlı şəkillər çəkən qadın
Qənirə Paşayevanın "Qarabağ" sevdası
Azərbaycan iri qaz nəqlinin reallaşdırılmasında əlavə həcmləri nəzərə alır
Macarıstanda ali təhsil imkanı
Dəri gözəlliyi üçün 6 qida
"Rafaello"-nun sahibi öldü
Qızıl balıq piroqu (foto resept)
Azərbaycanda 450-dən çox qeydiyyatdan keçməyən radioelektron vasitə aşkarlanıb
Dünyanın malı dünyada qalacaq
Yeni il üçün peçenye(foto resept)
Yoluxmanı 1 həftəyə 97% azaltmaq olar - EFFEKTİV ÜSULLAR
Saç boyası tələbənin başını “şara” çevirdi - FOTO
ABŞ geri addım - növbə Britaniyanındırmı?
Yaşlı halını xatırladığımız məşhurların cavanlığı
“Qaçqınkom”dan məcburi köçkünlərin köçürülməsi ilə bağlı RƏSMİ AÇIQLAMA
Təbiilik və gözəllik
Uşağınızla kitab oxuyun
Yağış suları Gəncədə 2 evi yararsız hala saldı
HAVA necə olacaq?- 11 fevral
- ŞƏRHLƏR