Mürəkkəb isimlər
Mürəkkəb isimlər sintaktik yolla yaranan, çox vaxt iki və bəzən də üç sözün birləşməsindən ibarət olub yalnız bir məfhumu bildirən isimlərdir.
Quruluşuna və ifadə vasitələrinə görə mürəkkəb isimlər bir neçə qrupa ayrırlır:
I. Yanaşma əlaqəli birləşmə şəklində formalaşan mürəkkəb isimlər. Bu isimlərin tərəfləri müxtəlif nitq hissələrindən düzəldilmişdir.(I növ)
a) Isim +isim = qayınata, dəmirağac, Gülbahar, Gülçöhrə, Yazgül
b) Sifət+ isim = ağcaqanad, qaratoyuq,Ağdam, Ağsu, Qarabala
c) Say+isim = üçbucaq, qırxayaq, dördbucaq
d) Müxtəli nitq hissələri + -lıq şəkilşisi = qohumbazlıq, oyunbazlıq, ayrıseçkilik,başəpozuqluq, qaragünlülük
II. Qarşılıqlı tabelelilik əlaqəsində olan ismi birləşmələr əsasında düzələn mürəkkəb isimlər.(II növ) Bu isimlərin birinci tərəfi yiyəlik halda, ikinci tərəfi isə üçüncü şəxs mənsubiyyət şəkilçili olur. Məsələn: dəvədabanı (dəvənin dabanı) , əmioğlu (əminin oğlu), ayaqqabı (ayağın qabı) və s.
Zadə ,oğlu sözlərinin xüsusi adlara qoşulması ilə də mürəkkəb isimlər yaranır və II növ mürəkkəb isimlərə aid edilir. Ağaoğlu, Həsənzadə
III. Təkrar olunan isimlərin tərəfləri ha, a, ə bitişdiriciləri ilə birləşərək mürəkkəb isim yaradır.I söz kar samitlə qurtardıqda a, ə bitişdiriciləri, cingiltili samit və ya saitlə qurtardıqda isə ha biişdiricisi istifadə olununr. Məsələn: basabas, qaçaqaç, gəlhagəl, vurhavur və s.
IV. İsimlərin təkarı ilə yaranan mürəkkəb isimlər. Məsələn: top-top (oyunu), tıq-tıq (xanım)
V. Yaxın və ya əks mənalı sözlərin birləşməsilə.Məsələn: bacı-qardaş, dərə-təpə, gəliş-gediş.
VI. İsimlərlə feli sifətin birləşməsilə yaranan mürəkkəb isimlər.Belə isimlərin tərəfləri:
a) Birinci tərəf adlıq halda- gündoğan, günbatan, oxatan
b) Birinci tərəf yönlek halda- günəbaxan, evəgələn,
c) Birinci tərəfiqeyri-müəyyənlik bildirən təsirlik halda- aşsüzən, qəlbqıran, samandöyən
VII Qoşa sözlərdən yarananlar: dava-dərman, uşaq-muşaq, yan-yörə
VIII Az hallarda üç sözdən ibarət mürəkkəb sözlər var: əlüzyuyan, pal-paltarsatan,qaraçörəkotu
Bundan əlavə dilimizdə cümlə şəklində formalaşməç sözlər də var: vurçatlasın, çaloynasın, qarabasdı, alışdımyandım və s.
Tapşırıq.
Mürəkkəb ismin hər qrupuna aid 5 söz taparaq yazın.Şərhlərdə aydın və səliqəli şəkildə qeyd edin.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Hündürdaban ayaqqabılarla necə düzgün gedilir?
Azərbaycanda uşaq kinosu niyə yoxa çıxdı?
Vaqif Səmədoğludan xəbər var
Evlilik "qorxu"su, yaxud 30 yaş sindromu.
Yaponiya sahillərində güclü zəlzələ olub
İsveçrədən ermənilərə şok!
Meqanla bağlı daha bir saray QALMAQALI-SƏBƏB
Falafel (foto resept)
Sən demə, bütün hərəkətləriniz telefonla izlənilir
Barak Obama sevdiyi serialdan və qızlarından danışdı
Saakaşvili azərbaycanlı məmura: "Mənim vaxtımda sənin kimilər həbsdə otururdu"
Riyazi məntiq
Yeni İphone 6
Braziliyada futbolçular hər oyundan əvvəl məcburi koronavirus testi verəcək
Moskvada metal anqar yanır - VİDEO
Azərbaycanda internet ticarəti üçün vergi vermək lazımdır?
Yaşlı qadınların gənc kişilərə marağı
Azərbaycan milli uşaq oyunları-5
ABŞ Türkiyəyə istintaqda dəstək olacaq
Ariana Beyonsun rekordunu qırdı
Sarımsaq qoxusunun əldən getməsi üçün..
Məşhur aktrisa və əri həbs edildi-SƏBƏB
İstehsal tarixindəki səhvlər
Köhnə şkaflarınızı yeniləyin
Əhaliyə xəbərdarlıq
Neftin qiyməti bahalaşdı
Solarium haqqında bilmədiyimiz həqiqətlər
Koronavirusla bağlı SON STATİSTİKA
Türkiyədə koronavirusdan ölənlərin sayı 92-yə çatdı
Divar şəkilləri
Miqrantlar üçün ən yaxşı ölkələr
Dünyanı gəzən kirpi Pokee
Ukrayna prezidendi oğluna qadağa qoydu-FOTO
Azərbaycanda üç sürüşmə sahəsi daha təhlükəlidir
Bürclərə görə göz makiyajı
Modern rəf modelləri
Yol Polisindən bu sürücülərə sərt XƏBƏRDARLIQ
Gəlinin ətəyini 250 uşaq daşıdı - FOTO
Közlənmiş qırmızı bibərli pərpərən salatı (foto resept)
Şirkətimiz reytinqdə birincidir
Qısqanc ərin acı intiqamı: illər sonrakı halı ŞOK ETDİ - FOTO
3D naxışlar
Hazarın makiyajsız FOTOsu TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ
İnsanları ölümdən o qurtaracaq?
Azərbaycanda insanlar ən çox hansı xəstəliklərdən ölür? - SİYAHI
Minlərlə yeni iş yeri açılacaq
Qatilin polis əmisi oğlu da saxlanıldı?-RƏSMİ AÇIQLAMA
"İkinci çörək" də bahalaşdı?
Günün qoroskopu: Pozitiv gündür!
Arıqlayaraq onu ələ salanları təəccübləndirdi-FOTO
- ŞƏRHLƏR