Mürəkkəb isimlər
Mürəkkəb isimlər sintaktik yolla yaranan, çox vaxt iki və bəzən də üç sözün birləşməsindən ibarət olub yalnız bir məfhumu bildirən isimlərdir.
Quruluşuna və ifadə vasitələrinə görə mürəkkəb isimlər bir neçə qrupa ayrırlır:
I. Yanaşma əlaqəli birləşmə şəklində formalaşan mürəkkəb isimlər. Bu isimlərin tərəfləri müxtəlif nitq hissələrindən düzəldilmişdir.(I növ)
a) Isim +isim = qayınata, dəmirağac, Gülbahar, Gülçöhrə, Yazgül
b) Sifət+ isim = ağcaqanad, qaratoyuq,Ağdam, Ağsu, Qarabala
c) Say+isim = üçbucaq, qırxayaq, dördbucaq
d) Müxtəli nitq hissələri + -lıq şəkilşisi = qohumbazlıq, oyunbazlıq, ayrıseçkilik,başəpozuqluq, qaragünlülük
II. Qarşılıqlı tabelelilik əlaqəsində olan ismi birləşmələr əsasında düzələn mürəkkəb isimlər.(II növ) Bu isimlərin birinci tərəfi yiyəlik halda, ikinci tərəfi isə üçüncü şəxs mənsubiyyət şəkilçili olur. Məsələn: dəvədabanı (dəvənin dabanı) , əmioğlu (əminin oğlu), ayaqqabı (ayağın qabı) və s.
Zadə ,oğlu sözlərinin xüsusi adlara qoşulması ilə də mürəkkəb isimlər yaranır və II növ mürəkkəb isimlərə aid edilir. Ağaoğlu, Həsənzadə
III. Təkrar olunan isimlərin tərəfləri ha, a, ə bitişdiriciləri ilə birləşərək mürəkkəb isim yaradır.I söz kar samitlə qurtardıqda a, ə bitişdiriciləri, cingiltili samit və ya saitlə qurtardıqda isə ha biişdiricisi istifadə olununr. Məsələn: basabas, qaçaqaç, gəlhagəl, vurhavur və s.
IV. İsimlərin təkarı ilə yaranan mürəkkəb isimlər. Məsələn: top-top (oyunu), tıq-tıq (xanım)
V. Yaxın və ya əks mənalı sözlərin birləşməsilə.Məsələn: bacı-qardaş, dərə-təpə, gəliş-gediş.
VI. İsimlərlə feli sifətin birləşməsilə yaranan mürəkkəb isimlər.Belə isimlərin tərəfləri:
a) Birinci tərəf adlıq halda- gündoğan, günbatan, oxatan
b) Birinci tərəf yönlek halda- günəbaxan, evəgələn,
c) Birinci tərəfiqeyri-müəyyənlik bildirən təsirlik halda- aşsüzən, qəlbqıran, samandöyən
VII Qoşa sözlərdən yarananlar: dava-dərman, uşaq-muşaq, yan-yörə
VIII Az hallarda üç sözdən ibarət mürəkkəb sözlər var: əlüzyuyan, pal-paltarsatan,qaraçörəkotu
Bundan əlavə dilimizdə cümlə şəklində formalaşməç sözlər də var: vurçatlasın, çaloynasın, qarabasdı, alışdımyandım və s.
Tapşırıq.
Mürəkkəb ismin hər qrupuna aid 5 söz taparaq yazın.Şərhlərdə aydın və səliqəli şəkildə qeyd edin.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Eyni paltarda məşhurlar və modellər
Hadisənin 5 gözəllik sirri
Günün ulduz falı
Döymə həvəskarı olan 77 qadın-FOTO
Can Yaman anası ilə -FOTO
Məktəblərdə qısa tətillər ola bilər
Sualtı sirlər
Əlfəcinlərim-2
ABŞ-dan Azərbaycana böyük dəstək
TƏBİB rəsmisi xəbərdarlıq etdi: “Karantin sərtləşdirilə bilər” - VİDEO
Ali məktəblərdəki ən bahalı və ən ucuz ixtisaslar - SİYAHI
Həyat yoldaşı axtaranlara
Bakı metrosunda sıxlıq yarandı
Gülşen sevənlərini TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ
Bu yazıdan sonra qatığın suyunu atmayacaqsınız
Azərbaycanlı qadın döyüşçü ABŞ təşkilatı ilə müqavilə bağladı
“Pərviz “Survivor”da finala gedəcək” - VİDEO
Udma pozğunluğu
Doğulduğunuz aya görə xəstəliyə tutulma riskiniz (2)
2021-ci il üzrə təhsil üzrə ayrılan xərclərin təyinatı məlum oldu
Yaponlar "kosmos lifti" hazırlayırlar
Zəngilanın düşmənin darmadağın etdiyi daha bir kəndi... - VİDEO
Beyonsenin konsertində zal boş qaldı-FOTO
Allergiya nədir?
Gözəl gözlərə sahib olan hindistanlılar
Yağlı dərilər üçün limon maskası
Azərbaycanda koronavirus xəstəsi yaşadığı evi tərk etdi
Bakı ilə Nitsa arasında birbaşa aviareys açılır?
Ceki Çan gənclik səhvlərini etiraf etdi
Ebru məhkəməlik oldu - 50 min təzminat istənilir
Blinçik tortu (foto resept)
Nazirdən müharibə mesajı
Ukraynada atəşkəs pozuldu
"Maqnit adam" Etibar Budaqlı bir gündə 6 dünya rekordu qazandı
Əfsanəvi muğam ustadımızın ad günüdür
Bu preparatların qəbulu ziyanlı ola bilər
Dünyanın ən bahalı tortu - FOTO
Müəllimlərin işə qəbulu ilə bağlı imtahanlar başlayır
Rəngarəng ayaqqabılar
Məşhur cütlük boşanır
Həyatınızı rahatlaşdıracaq qaydalar
Yay üçün donlar
Bir-birinə əkizi qədər bənzəyən məşhurlar - FOTO
Şuşanı işğaldan azad edən zabitlərdən biri: “Elə döyüşlər olurdu ki, sağ çıxacağımıza ümid etmirdik” - VİDEO
İƏT XİNŞ Xocalı faciəsini soyqırım aktı kimi tanıyan növbəti sənəd qəbul edib
Ermənilərin əsgərlərimizə qurduğu tələ ilə bağlı ANAMA-dan AÇIQLAMA - VİDEO
Gündəlik həyat tərzimiz necədir?
Vitaminlər
Sultan Basmati düyüləri - Süfrələrin şah dadı!
Azərbaycan hərbçiləri Cəbrayılda düşməndən xeyli sayda qənimət götürüb
- ŞƏRHLƏR