Mürəkkəb isimlər
Mürəkkəb isimlər sintaktik yolla yaranan, çox vaxt iki və bəzən də üç sözün birləşməsindən ibarət olub yalnız bir məfhumu bildirən isimlərdir.
Quruluşuna və ifadə vasitələrinə görə mürəkkəb isimlər bir neçə qrupa ayrırlır:
I. Yanaşma əlaqəli birləşmə şəklində formalaşan mürəkkəb isimlər. Bu isimlərin tərəfləri müxtəlif nitq hissələrindən düzəldilmişdir.(I növ)
a) Isim +isim = qayınata, dəmirağac, Gülbahar, Gülçöhrə, Yazgül
b) Sifət+ isim = ağcaqanad, qaratoyuq,Ağdam, Ağsu, Qarabala
c) Say+isim = üçbucaq, qırxayaq, dördbucaq
d) Müxtəli nitq hissələri + -lıq şəkilşisi = qohumbazlıq, oyunbazlıq, ayrıseçkilik,başəpozuqluq, qaragünlülük
II. Qarşılıqlı tabelelilik əlaqəsində olan ismi birləşmələr əsasında düzələn mürəkkəb isimlər.(II növ) Bu isimlərin birinci tərəfi yiyəlik halda, ikinci tərəfi isə üçüncü şəxs mənsubiyyət şəkilçili olur. Məsələn: dəvədabanı (dəvənin dabanı) , əmioğlu (əminin oğlu), ayaqqabı (ayağın qabı) və s.
Zadə ,oğlu sözlərinin xüsusi adlara qoşulması ilə də mürəkkəb isimlər yaranır və II növ mürəkkəb isimlərə aid edilir. Ağaoğlu, Həsənzadə
III. Təkrar olunan isimlərin tərəfləri ha, a, ə bitişdiriciləri ilə birləşərək mürəkkəb isim yaradır.I söz kar samitlə qurtardıqda a, ə bitişdiriciləri, cingiltili samit və ya saitlə qurtardıqda isə ha biişdiricisi istifadə olununr. Məsələn: basabas, qaçaqaç, gəlhagəl, vurhavur və s.
IV. İsimlərin təkarı ilə yaranan mürəkkəb isimlər. Məsələn: top-top (oyunu), tıq-tıq (xanım)
V. Yaxın və ya əks mənalı sözlərin birləşməsilə.Məsələn: bacı-qardaş, dərə-təpə, gəliş-gediş.
VI. İsimlərlə feli sifətin birləşməsilə yaranan mürəkkəb isimlər.Belə isimlərin tərəfləri:
a) Birinci tərəf adlıq halda- gündoğan, günbatan, oxatan
b) Birinci tərəf yönlek halda- günəbaxan, evəgələn,
c) Birinci tərəfiqeyri-müəyyənlik bildirən təsirlik halda- aşsüzən, qəlbqıran, samandöyən
VII Qoşa sözlərdən yarananlar: dava-dərman, uşaq-muşaq, yan-yörə
VIII Az hallarda üç sözdən ibarət mürəkkəb sözlər var: əlüzyuyan, pal-paltarsatan,qaraçörəkotu
Bundan əlavə dilimizdə cümlə şəklində formalaşməç sözlər də var: vurçatlasın, çaloynasın, qarabasdı, alışdımyandım və s.
Tapşırıq.
Mürəkkəb ismin hər qrupuna aid 5 söz taparaq yazın.Şərhlərdə aydın və səliqəli şəkildə qeyd edin.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Şahmar Mövsümov ölkədəki karantin rejimindən danışdı: “Əsassız iddialar var ki...”
Saç aksessuarları
Pandemiyadan kimlər qazanır, vaksin niyə gecikir?-Açıqlama
Dünyanın ən yaşlı qadını öldü
Üz üçün maskalar
“Səfirin qızı” izləyiciləri əsəbiləşdirdi - VİDEO
Hava şəraiti qeyri-sabit keçəcək- XƏBƏRDARLIQ
Putinin erməni jurnalistə cavabı: "Azərbaycan kimi bir ölkə..."
"Azərbaycan və Ermənistan müharibəyə ən yaxın vəziyyətdədir" - HESABAT
Bakının 26%-i təhlükədədir
Özlərini burulğana salan üçlük
Şəffaf smartfon göstərildi
Astma qadın sonsuzluğuna səbəb olur
Mənzil bazarında qiymətlər artıb
Yerkökülü keks (foto resept)
Şakiradan gözlənilməz addım
Acundan "O səs Türkiyə" ilə bağlı açıqlama
Birinci Avropa Oyunlarının məşəli qədim Qarabağ torpağında alovlandı
Dolça və Balıq bürcü uyğunluğu
Tarixin ağ ləkələri-Qədim coğrafi xəritələrin sirri
Bakıda güclü şimal küləyi əsəcək, ölkənin bəzi ərazilərinə qar yağacaq
Beynimizin düşməni
Qızımın məktəbdə öyrəndikləri
Toy üçün möhtəşəm tortlar
BDU Zaqreb Universiteti ilə memorandum imzalayıb
Bu gecədən analoq yayımı dayandırılır - Nazirlikdən xəbərdarlıq
Will Smithin 7 filmi
Yeni ildə Azərbaycanı gözləyən təhlükə
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir? - 25 mart
Arıqladan yaşıl detoks
Günün qoroskopu: dürüst olun
Ekspert: “Tədris prosesini ölkə boyu ənənəvi rejimdə bərpa etmək mənasızdır”
Uşaqların bunlara ehtiyacı var!
Yeni imperatorun ilk əmri sizi də çox çaşdıracaq
“Facebook”da yemək sifarişi funksiyası işə salındı
İrəvan sülhdən niyə imtina edir?
Dadlı piroq (foto resept)
Azərbaycanda yeni telekanal açılır
Yaşınızdan tez yaşlandığınızı göstərən 4 işarə
Köhnədən yeniyə
Şirvanşah Şahənşah
Məşhur filmin premyerası təxirə salındı-SƏBƏB
Sabah çox isti olacaq
Uşaqlıq travmaları – oğurlanmış həyatlar…
Nazir müəllim ixtisarından danışdı
Münaqişə zamanı yoldaşı necə sakitləşdirməli?
Artur Rasizadə qanunu dəyişdi
Günün qoroskopu:Fiziki işdə fayda var
Metronun fəaliyyəti bərpa olunur? - RƏSMİ AÇIQLAMA
Bilik günü tədbir keçirilə bilər? - AÇIQLAMA
- ŞƏRHLƏR