Mürəkkəb isimlər
Mürəkkəb isimlər sintaktik yolla yaranan, çox vaxt iki və bəzən də üç sözün birləşməsindən ibarət olub yalnız bir məfhumu bildirən isimlərdir.
Quruluşuna və ifadə vasitələrinə görə mürəkkəb isimlər bir neçə qrupa ayrırlır:
I. Yanaşma əlaqəli birləşmə şəklində formalaşan mürəkkəb isimlər. Bu isimlərin tərəfləri müxtəlif nitq hissələrindən düzəldilmişdir.(I növ)
a) Isim +isim = qayınata, dəmirağac, Gülbahar, Gülçöhrə, Yazgül
b) Sifət+ isim = ağcaqanad, qaratoyuq,Ağdam, Ağsu, Qarabala
c) Say+isim = üçbucaq, qırxayaq, dördbucaq
d) Müxtəli nitq hissələri + -lıq şəkilşisi = qohumbazlıq, oyunbazlıq, ayrıseçkilik,başəpozuqluq, qaragünlülük
II. Qarşılıqlı tabelelilik əlaqəsində olan ismi birləşmələr əsasında düzələn mürəkkəb isimlər.(II növ) Bu isimlərin birinci tərəfi yiyəlik halda, ikinci tərəfi isə üçüncü şəxs mənsubiyyət şəkilçili olur. Məsələn: dəvədabanı (dəvənin dabanı) , əmioğlu (əminin oğlu), ayaqqabı (ayağın qabı) və s.
Zadə ,oğlu sözlərinin xüsusi adlara qoşulması ilə də mürəkkəb isimlər yaranır və II növ mürəkkəb isimlərə aid edilir. Ağaoğlu, Həsənzadə
III. Təkrar olunan isimlərin tərəfləri ha, a, ə bitişdiriciləri ilə birləşərək mürəkkəb isim yaradır.I söz kar samitlə qurtardıqda a, ə bitişdiriciləri, cingiltili samit və ya saitlə qurtardıqda isə ha biişdiricisi istifadə olununr. Məsələn: basabas, qaçaqaç, gəlhagəl, vurhavur və s.
IV. İsimlərin təkarı ilə yaranan mürəkkəb isimlər. Məsələn: top-top (oyunu), tıq-tıq (xanım)
V. Yaxın və ya əks mənalı sözlərin birləşməsilə.Məsələn: bacı-qardaş, dərə-təpə, gəliş-gediş.
VI. İsimlərlə feli sifətin birləşməsilə yaranan mürəkkəb isimlər.Belə isimlərin tərəfləri:
a) Birinci tərəf adlıq halda- gündoğan, günbatan, oxatan
b) Birinci tərəf yönlek halda- günəbaxan, evəgələn,
c) Birinci tərəfiqeyri-müəyyənlik bildirən təsirlik halda- aşsüzən, qəlbqıran, samandöyən
VII Qoşa sözlərdən yarananlar: dava-dərman, uşaq-muşaq, yan-yörə
VIII Az hallarda üç sözdən ibarət mürəkkəb sözlər var: əlüzyuyan, pal-paltarsatan,qaraçörəkotu
Bundan əlavə dilimizdə cümlə şəklində formalaşməç sözlər də var: vurçatlasın, çaloynasın, qarabasdı, alışdımyandım və s.
Tapşırıq.
Mürəkkəb ismin hər qrupuna aid 5 söz taparaq yazın.Şərhlərdə aydın və səliqəli şəkildə qeyd edin.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Günün ulduz falı
Şagirdləri izləyən “ağıllı” geyim təqdim edildi
Sevin, sevilin, kəşf edin...
İdmançımız ermənilərin önünə "Xocalı" yazısı ilə çıxaraq qalib gəldi
20 yaşlı qız hamilə olduğunu doğuş zamanı öyrəndi
Toylarda bizə niyə toy tuturlar?
Azərbaycanda ilin doğulanları və ölənləri: onlar nə qədərdir?
Nədir sevgi?
Qara nöqtələr üçün 3 təbii maska
Ağıllı və müdrik qadın arasındakı fərqlər
Rusiya Azərbaycana doqquz vaqon humanitar yardım göndərdi
Anaya və ataya hörmət
Dövlət qulluğuna qəbul olmaq istəyənlərə xəbərdarlıq
Bu şəxslər də güzəştli ipoteka krediti ALA BİLƏCƏK
Qeyri-adi toy karvanı hər kəsi təəccübləndirdi-FOTO
Azərbaycan Rusiyadan qaz alacaq
Sibel Can Bakıya gəldi
Qadın DYP avtomobilində uşaq dünyaya gətirdi
İnternetdə mühafizə problemləri artır
Dünyanın ən bahalı retro maşınları Bakıda
"Çinar" şokoladı (foto resept)
2019 toy trendləri
Neft ucuzlaşdı
Hədiyyə ilə bağlı etiket qaydaları-3 (son)
Saçlar sağlamlığınız haqqında nə deyir?
Azərbaycanda dövlət saytlarında niyə problem yaranıb?
Göz sağlamlığınız üçün incə məqamlar
Onlar qardaş imiş - FOTO
Mübariz İbrahimovun şəhadətindən 7 il ötür
Listdə pendirli rulo boxça (foto resept)
Süfrəmizdə iştahla yediyimiz insan saçı
Əhaliyə xəbərdarlıq
Bananlı kokteyl (foto resept)
Həsən Məmmədovun bu gün doğum günüdür
HAVA necə olacaq? 18 Mart
Kəlbəcərdə 380-dən çox tikilinin mühəndisi olmuş şəxs barədə: “Atamın həsrətdən gözləri tutuldu” - VİDEO
Depressiyadan xilas olmaq üçün nə etməlisiniz?
Namaz: Allaha ibadət, yoxsa...?
Dövlət qulluqçuları hər ay testdən keçəcəklər
23 gün Şaxtada yaşayan şəxs xilas edildi-VİDEO
Onu kim unudar?! "Məhəmməd, ay Məhəmməd..."
Yağları əridən çay
Bu gün Olimpiya çempionumuzun ad günüdür
Cəbrayıl və Zəngilan rayonlarının işğaldan azad olunan kəndlərinin görüntüsü - VİDEO
Kartof Kroket (foto-resept)
At şampununun saçlarımıza təsiri
Əməkdar artist tanınmış türk aktrisa ilə bir arada
Şvartsenegger əməliyyat olundu
Bu günün hava proqnozu
Cəfəri ye,sağlam ol!
- ŞƏRHLƏR