Mürəkkəb isimlər
Mürəkkəb isimlər sintaktik yolla yaranan, çox vaxt iki və bəzən də üç sözün birləşməsindən ibarət olub yalnız bir məfhumu bildirən isimlərdir.
Quruluşuna və ifadə vasitələrinə görə mürəkkəb isimlər bir neçə qrupa ayrırlır:
I. Yanaşma əlaqəli birləşmə şəklində formalaşan mürəkkəb isimlər. Bu isimlərin tərəfləri müxtəlif nitq hissələrindən düzəldilmişdir.(I növ)
a) Isim +isim = qayınata, dəmirağac, Gülbahar, Gülçöhrə, Yazgül
b) Sifət+ isim = ağcaqanad, qaratoyuq,Ağdam, Ağsu, Qarabala
c) Say+isim = üçbucaq, qırxayaq, dördbucaq
d) Müxtəli nitq hissələri + -lıq şəkilşisi = qohumbazlıq, oyunbazlıq, ayrıseçkilik,başəpozuqluq, qaragünlülük
II. Qarşılıqlı tabelelilik əlaqəsində olan ismi birləşmələr əsasında düzələn mürəkkəb isimlər.(II növ) Bu isimlərin birinci tərəfi yiyəlik halda, ikinci tərəfi isə üçüncü şəxs mənsubiyyət şəkilçili olur. Məsələn: dəvədabanı (dəvənin dabanı) , əmioğlu (əminin oğlu), ayaqqabı (ayağın qabı) və s.
Zadə ,oğlu sözlərinin xüsusi adlara qoşulması ilə də mürəkkəb isimlər yaranır və II növ mürəkkəb isimlərə aid edilir. Ağaoğlu, Həsənzadə
III. Təkrar olunan isimlərin tərəfləri ha, a, ə bitişdiriciləri ilə birləşərək mürəkkəb isim yaradır.I söz kar samitlə qurtardıqda a, ə bitişdiriciləri, cingiltili samit və ya saitlə qurtardıqda isə ha biişdiricisi istifadə olununr. Məsələn: basabas, qaçaqaç, gəlhagəl, vurhavur və s.
IV. İsimlərin təkarı ilə yaranan mürəkkəb isimlər. Məsələn: top-top (oyunu), tıq-tıq (xanım)
V. Yaxın və ya əks mənalı sözlərin birləşməsilə.Məsələn: bacı-qardaş, dərə-təpə, gəliş-gediş.
VI. İsimlərlə feli sifətin birləşməsilə yaranan mürəkkəb isimlər.Belə isimlərin tərəfləri:
a) Birinci tərəf adlıq halda- gündoğan, günbatan, oxatan
b) Birinci tərəf yönlek halda- günəbaxan, evəgələn,
c) Birinci tərəfiqeyri-müəyyənlik bildirən təsirlik halda- aşsüzən, qəlbqıran, samandöyən
VII Qoşa sözlərdən yarananlar: dava-dərman, uşaq-muşaq, yan-yörə
VIII Az hallarda üç sözdən ibarət mürəkkəb sözlər var: əlüzyuyan, pal-paltarsatan,qaraçörəkotu
Bundan əlavə dilimizdə cümlə şəklində formalaşməç sözlər də var: vurçatlasın, çaloynasın, qarabasdı, alışdımyandım və s.
Tapşırıq.
Mürəkkəb ismin hər qrupuna aid 5 söz taparaq yazın.Şərhlərdə aydın və səliqəli şəkildə qeyd edin.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Dərman bitkilər
Mixəyin faydaları
Bədəndə yağlanmaya səbəb olan vərdişlər
Bakını daha təmiz və gözəl görmək üçün.
Çardaqdan otaq yaradın
Sobada soman balığı (foto resept)
Günün qoroskopu: Münaqişələrdən uzaq olun!
"Ayıcıq" keksi (foto resept)
"Dünyanın ən gözəl ombası" seçildi - FOTO
Avropaya son 2 vəsiqə
Bişkekdə MDB hökumət başçılarının iclası ilə əlaqədar təhlükəsizlik tədbirləri gücləndirilir
Azərbaycanda 35-dən sonra bəxti açılanların sayı artıb
Koronavirusun yeni ştammı öldürücüdür?
Uçan avtomobil
İnsan olduğumuzu unutmayaq...
Tuşun tarixi
Fabletlər sürətlə populyarlaşır
Millət vəkili: “Ehtiyac olarsa, karantin rejimi uzadıla və sərtləşdirilə bilər”
Rəqəmli pazllar (4)
Hikmət Hacıyevdən erməni lobbisini narahat edən fransız jurnalistin süjeti ilə bağlı paylaşım
Bir gün internet olmazsa...
Ənliklərdən ənlik bəyənə bilmirsinizsə
Ən qəribə toy adətləri
Azərbaycanda meşələr niyə yanır?
Ay Yerə YAXINLAŞIR
Kredit alanları sevindirəcəklər
Alimlər 47 metr uzunluğunda dəniz canlısını lentə aldılar – VİDEO
Tuba Ekinci Xocalı soyqırımından yazdı
Dəlidir, nə etsə yeridir...
Leyla Əliyeva sakinlərlə görüşdə - FOTO
Tarixi şəxsiyyətlərin heç yerdə görünməyən fotoları
Manatı unudun, daha "qlobal" dərdimiz var
Ermənilərin azərbaycanlılara qarşı soyqırımı barədə sübutlar üzə çıxdı
Mövqelərimiz atəşə tutuldu
Facebook-dan gözlənilən yenilik
Uşaqların rəsmləri oyuncaqlara çevrildi
Məşhur müğənnidən gözlənilməz qərar
Sezarın ölümü haqqında bilmədiklərimiz...
ÜST yaxın təmasa dair təlimatlara dəyişiklik etməyə hazırlaşır
Pendirli kotlet (foto-resept)
Bunlar səhvən icad olunub
Hamilələrin isti suya girməsi zərərlidirmi?
Doğuşdan sonra edilən idman hərəkətləri
Qadın üstünlüyü
Favorit reseptlərimiz
Qaranlıqda saxlanılan ölüm
Hansı bürcə ən çox nə yaraşır?
Boyunuza görə ideal kilo necə hesablanır?
Bakıda qışa hazırlıqlarla bağlı cavabdeh şəxslər təyin edildi
Azərbaycanda yağış yağacaq
- ŞƏRHLƏR