Annotasiya
Roman, o dövrün mərd, nüfuzlu və köhnə kişilərindən olan Cahandar ağanın Allahyarın arvadı Mələyi götürüb qaçması ilə başlayır. Əsərin sujet xətti də bu hadisədən sonra cərəyan edir.
Sovet dövrü Azərbaycan ədəbiyyatının həqiqi milli xarakterin, realist zadəgan-kübar obrazının ilk dolğun, tutumlu örnəyi Cahandar ağadır. “Dəli Kür” XIX əsrdə tarixi qanunauyğunluqların Azərbaycan xalqının həyatına daxil olma prosesini, adamların yaşayışında, mənəviyyatında əmələ gətirdiyi köklü dəyişiklikləri realist inandırıcıqla göstərən bir əsərdir.
Əsərdən seçmələr
Ət yeyən quş dimdiyindən bilinir.
***
İnsan çox zaman qiymətli bir şeyi əldən verəndə, onun qədrini bilməyib itirəndən sonra ayılır. Hər gün görsə də, qəlbinin duymadığı, nəfəsinin ətrini hiss etmədiyi bir adam ondan uzaqlaşandan sonra, qəlbindəki boşluğu görür və gecə-gündüz xiffət çəkir.
***
Amma qəribə gözləri var. Adamın düz ürəyinin içinə baxır.
***
Gənclik qəlbinin sirrlərini məgər axıra qədər başa düşmək olurmu? Orada cücərən meyillərin, parıldayan qığılcımların, kül altında qalmış köz kimi işıldayıb sönən arzuların sayını-hesabını bilmək, hansının alovlanıb parıldayacağını, hansının vaxtsız sönəcəyini əvvəlcədən bilmək olurmu?!
***
Ümumən balaca millət olmaq bədbəxtlikdir. Hərə bir qapaz vurur, gözünü açmağa qoymur. Bir yandan da özümüzün satqınlarımız aman vermirlər. Siz bizim mollaları tanımırsınız. Onlar qoymurlar ki, camaat gözünü açsın.
Onun zənnincə, kişi ömrü boyu istədiyini arvadına bildirməməlidir. Arvad həmişə intizar içində yaşamalı, ərinin onu sevib-sevmədiyini bilməməlidir. Hərdənbir ötəri deyilən xoş sözün, adi bir təbəssümün, ya da nadir hallarda biruzə verilən nəvazişin aylarla həsrətini çəkməlidir. Belə olanda arvad kişinin qədrini bilər, ömrü boyu ondan xoş söz eşitmək eşqi ilə alışıb-yanardı. Kişinin əzəməti də, qüdrəti də, arvad yandındakı amiranəliyi də onun sirli, sehrli olmasındadır.
***
Mən oxumuş qızları görmüşəm. Onların paltarları da qəşəngdir, özləri də. Danışanda adam qulaq asmaqdan doymur. Əgər bizim qızlar oxusa, onlardan da gözəl olarlar.
***
- Bu uşaqlar sənin qohumun deyil, tanışın deyil, heç bir kənddə də anadan olmayıbsınız, sənə nə düşüb ki, özünü öldürürsən? İndiki zamanda heç qardaş qardaşa bir tikə çörək vermir.
- Eh əmi -…, – elə dərd də burasındadır ki, bir-birimizə kömək etmirik. Qalxan yıxılana baxmır. Kim güclüdürsə, hər şeyi qamarlayıb alır. Biri var-dövlətini qoymağa yer tapmır, o biri acından ölür. Biri gecə-gündüz dəridən çıxıb işləyir, o biri at belində gəzir.
- Bunlar hamısı Allahın işidir, ay bala.
- Allahın yox, bəndənin işidir. Allah heç vaxt göydən yerə enib bu torpaqları bölüşdürməyib.
***
Kişinin namusu üç şeydir: at, arvad, bir də papaq. Bunlara toxunmaq, onun namusunu ayaq altına alıb tapdamaq demək idi.
***
- Cənab eks-poçtalyon, yaxın gəlin. Bir səmaya baxın. Orada, zülmət içində parıldayanları görürsünüzmü? Bir baxın necə də sayrışırlar! Elə bil qaranlıq gecə yer kürəsinin üzərinə qara pərdə salmaq, onu bürüyüb örtmək istəyir. İşıq isə onu deşir, ordan-burdan süzülüb parıldayır. O, tabe olmur, iynə ucu boyda da olsa yer tapıb, özünə yol açır, kimə isə işıq verir. Maraqlı deyilmi, hə, Aleksey Osipoviç, necə bilirsiniz, nə qalib gələcək, işıq, yoxsa qaranlıq?
Məktubu kənara atdı. “Gör nə qədər həyasızlaşıblar! İnsanın nələr fikirləşdiyini, onun təfəkkür tərzini belə nəzarət altında saxlamaq istəyirlər. Adamları sərbəst düşünmək hüququndan da məhrum etməyə çalışırlar. Az qalırlar ürəklərə belə xəfiyyələr göndərsinlər”.
***
Məgər ölkənin vəziyyətini düşünmək, onun ağır hal keçirdiyinə dözməmək, qurtuluş yolu axtarmaq hökumət əleyhinə çıxmaqmı deməkdir? Məgər hər bir namuslu vətəndaş vətəninin, millətinin səadətinə çalışmamalıdırmı? Gördüyü ədalətsizliklərə qarşı öz etiraz səsini ucaltmamalıdırmı? Bu ki, hökumət əleyhinə işləmək deyil, əksinə, onun işinə kömək etmək deməkdir. Bəs belə isə, nə üçün bir balaca sərbəst düşünmək istəyənləri təqib edirlər. Qollarını qandallayıb elindən, obasından didərgin salırlar?
***
- Nəyi nəzərdə tutursan?
- Şüurların oynamasını.
- Şüurların oynaması müxtəlif cür ola bilər.
- Mənə ədalət və vicdanla dolu şüur lazımdır.
- Bu mücərrəd oldu.
- Nə üçün?
- Çünki ədalət və vicdan məfhumu nisbidir.
***
- Yenə əvvəlki kimi xəyalpərvər və şairanəsən.
- xəyal olmasa, adamın qüssədən ürəyi partlayar. Bir də, mənim xəyallarım real xəyaldır. Bir təsəvvür et, biz bu uşaqların qəlbində məşəl yandırsaq, həmin məşəllər hər yerə səpələnsə, yurdumuz çıraqbana dönər.
KKO
XƏBƏR LENTİ
Kıvançın xanımı hərəkəti ilə TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-FOTO
İşdən qovuldu - Həyatı dəyişdi-FOTO
İsmayıllı meşələri od tutub yanır
Hava haqqında - 08.09.2013
DİQQƏT! Bakının bu hissələrində qaz olmayacaq
Super modellərin yoqa gündəlikləri
Hind mədəniyyəti-2
Pulsuz dərmanla təmin edilən xəstələrin sayı açıqlandı
İspaniya "Facebook"u cərimələdi
Azərbaycanda daha 329 nəfərdə koronavirus aşkarlandı, 7 nəfər öldü
"Şahdəniz"in işlənməsi üzrə müqavilənin müddəti 2048-ci ilə kimi uzadılır
Günün qoroskopu: çətin vəziyyətlərdə özünüzü itirməyin
Paşinyan hansı dünya liderlərinə neçə dəfə zəng edib? - SİYAHI
Qarın yığdırma əməliyyatı haqqında
“Azərbaycanda koronavirusun ikinci dalğası başlaya bilər” - XƏBƏRDARLIQ
Xərçəngdən qoruyan vitaminlər
Eyvanda kabab bişirmək qadağan olunacaq
Unutmamalıyıq...
Günün ramazan təqvimi (28 iyun)
Uşaqlar üçün tapmacalar
Nazirlikdə işləmək istəyirsiniz?
Püstəli keks (foto-resept)
Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Novruz bayramı münasibətilə ümumxalq şənliyində iştirak edirlər
Meyvələrin gülməli şəkilləri
Restoranlarda bu qidalardan uzaq durun! - XƏBƏRDARLIQ
Çempionlar Liqasının oyunları telekanallarda
"Qara dul" haqda film çəkildi-VİDEO\FOTO
Uşaqlarda boy uzatma hərəkətləri və üsulları
Bu kişini görən onu öpmək istəyir
Geyim dəstləri
Ayılar 100 ildən sonra Çernobıla qayıtdılar
Bu turist ailəsindən minlərlə şikayət var-SƏBƏB-FOTO
Özəl bağçalarla bağlı açıqlama
Dadlı makaron (foto resept)
Bu qəbiristanlıqda ölülərin yarısı üzü qibləyə, yarısı isə digər istiqəmətə dəfn edilib
Evlənmək kişiləri daha xoşbəxt edir.
Mehriban xanımdan vacib paylaşım
Səudiyyə Ərəbistanı zəvvarlara yeni qaydalar tətbiq etməyi planlaşdırır
Yeni il çox maraqlı keçəcək
Azərbaycanda bələdiyyələrin statusu dəyişdirildi
Qaratərə salatı (foto-resept)
Məşhur tərzi: Camila Morrone
DİN-dən əhaliyə XƏBƏRDARLIQ
Ulduzların qəribəlikləri
HAVA necə olacaq?-28 İyul
Kral ailəsi övladlarını necə BÖYÜDÜR?
Koornavirus mutasiya keçirdi - Amerikalı alimlər kritik dəyişikliyi açıqladı
Bengü ANA OLACAQ-FOTO
Moskvada Qurban bayramında 100 min müsəlman namaz qıldı
DİQQƏT! Bu ərazilərdə su olmayacaq
- ŞƏRHLƏR