Yetkinlik dövrü, uşaqların hormonal və fiziki dəyişikliklər nəticəsində bioloji olaraq yetkin olma müddətidir. Bu müddətdə bədəndə cinsiyyətə xas dəyişikliklər, boy uzanmasında sürətlənmə müşahidə olunur. Yetkinliyin başlanğıcına hansı faktorlar təsir edər? Qızlarda və kişilərdə yetkinlik əlamətləri nələrdir? Uşaqların boyları necə dəyişər? Erkən yetkinlik nədir? Erkən yetkinliyə səbəb nədir? Amerikan Xəstəxanası Pediatrik Endokrinoloji Mütəxəssisi Dr. Nihal Memioğlu izah edir:
Yetkinliyin başlanğıcına hansı faktorlar təsir edir?
Yetkinlik qızlarda kişilərdən 1,5-2 il erkən başlar. Yetkinliyin başlamasına təsir edən faktorlar genetik (50-75%), bəslənmə, iqlim və fəaliyyətdir. Bu faktorların təsiri ilə sümük yaşı qızlarda 10, kişilərdə 11 yaşa çatsa və kafi kiloya sahibsə beynin hipotalamus bölgəsinə siqnallar gedər. Oradan hipofize, hipofizden də gonadlara (yumurtalıq və testis) xəbərdarlıq gedər. Bu dövrdə meydana gələn genital və qolaltı nahiyənin tüklənməsi, dəri yağlanması, akne, tər qoxusu orqanizmdə androgen hormon istehsalının artması nəticəsində meydana gələr.
Qızlarda yetkinlik əlamətləri
Qızlarda ilk yetkinlik əlaməti məmə nahiyəsindəki çəhrayı bölgenin altında noxud böyüklüyündəki ağrılı şişlik şəklində özünü müəyyən edən məmə böyüməsidir. Bundan 3-6 ay sonra genital bölgede tüklənmə başlayır, böyümə sürətlənir. Təxminən 1 il sonra ən sürətli böyümə, 2 il sonra ilk menstrual tsikl baş verir.
Kişilərdə yetkinlik əlamətləri
Kişilərdə ilk yetkinlik əlaməti testislərin böyüməsidir. 6 ay qədər sonra genital tüklənmə başlayır. Təxminən 2 il sonra səsdə qalınlaşma , boyun sürətli uzanması, sonrakı illərdə saqqal çıxmağa və yetkin bədən quruluşu formalaşmağa başlayır. Ümumilikdə kişilərdə yetkinlik dövrünün inkişafı 4-5 ildə tamamlanır.
Uşaqların boyları necə dəyişir?
Yetkinlik dövrünə qədər uşaqlar artıq boylarının 80-85%inə çatmış vəziyyətdə olurlar. Yetkinlik müddətində ümumilikdə qızlar 16-25sm, kişilər isə 20-28 sm uzanırlar.
Erkən yetkinlik nədir?
Normal yetkinlik başlama yaşı qızlarda 9-11 (8-13) yaş, kişilərdə isə 10-12 (9-14) yaşdır. Qızlarda 8, kişilərdə 9 yaşından əvvəl başlayan yetkinliyə erkən yetkinlik deyilir. Erkən yetkinliyik orqanizmdə hormonal tarazlığın pozulması nəticəsində meydana gəlir.
Muasir dövrdə yetkinliyin dəyişməsinin səbəbləri
Son illərdə ən çox üzərində durulan faktorlar endokrin pozucular deyilən, hormonal tarazlığı pozan təbii, ya da sintetik kimyəvi maddələrdir. Bisfenol A (BPA), fitalatlar, DDT, PCB, Dioxinler ən çox üzərində durulan endokrin pozuculardır. BPA plastik istehsalında istifadə edilər. Əmziklərdə, konserv qutusunun iç tərəflərində, qida-süd qablarında bu kimyəvi maddəyə rast gəlinir. Avropa Birliyi 1 iyun 2011də etibarən BPA ehtiva edən əmzik satışını qadağan etdi, Türkiyədə də Sağlamlıq Nazirliyi tərəfindən bu mövzuda araşdırma başladıldığı haqda mətbuatda məlumatlar yayılıb. Fitalatlar plastik maddələrin elastiklikliyini təmin etmək üçün istifadə edilir. Əsasən oyuncaq istehsalında istifadə edilir. DDT inkişaf etmiş ölkələrdə istifadəsi qadağan edilmiş bir əkinçilik dərmanıdır. Təbiətdə uzun müddət qalır, qida zəncirlərində yığılır. PCB boya sənayesində istifadə edilir, dioxinler başda PVC olmaq üzrə tullantıların yandırılmasında ortaya çıxan endokrin pozuculardır.
Əkinçilik məhsulları və heyvan yetişdirilməsində istifadə edilən hormonlar insanlarda piylənməyə səbəbolur.Bundan əlavə Xroniki stress, övladlıq verilmə, narahat ailə, pis ata-qız əlaqəsi, əsəb xəstəsi ana və s. qız uşaqlarında erkən yetkinliyə səbəb olur.
XƏBƏR LENTİ
Buraxılış imtahanlarında iştirak edə bilməyənlərə yenidən şans veriləcək? - RƏSMİ
Ramazanın 16-cı gününün duası
76 kq arıqlayıb hər kəsi təəccübləndirdi-FOTO
Dişlərin ağardılma üsulu (1)
Meryem Üzerli YENİ İMCİDƏ-FOTO
"Bizim Tarla" Manqal salatı
Namazda diqqətimizi toplamaq üçün nə edək?
Sabahın HAVAsı
Azərbaycanda bu xəstəlikdən əziyyət çəkən uşaqların sayı gizli saxlanılır
Makiyajsız da gözəl görünə bilərsiniz
Övladı I sinfə gedəcək valideynlərə şad xəbər
700 bal toplayan 15 gənclər - SİYAHI
Pomidorlu çörək (foto resept)
Azərbaycanın Rusiyadakı səfirliyi vətəndaşlarımıza xəbərdarlıq edir
Lobbiçiliyə kim ən çox pul xərcləyir?
Rəngarəng keks (foto resept)
Mebelləri silmək üçün təbii məhsul
"Dərs vaxtı"nın 14 sentyabr cədvəli AÇIQLANDI
Bakıda nəhs günün ilk əlaməti göründü
Koronavirusla mübarizə üçün ən effektiv çay
Tez hazır olan qəlyanaltı (foto resept)
Neftçi" Avropa Liqasında!
Fevral ayının qalibləri!
Pendirli poğaça (video-resept)
Facebook-da yeni funksiya: Gizli rəylər
Ailələrin dağılmasının daha bir SƏBƏBİ açıqlandı
Yaponiyada uşaqların sayında rekord azalma
Çiyələkli-kokoslu dondurma (foto resept)
Azərbaycanda keçiriləcək buraxılış və qəbul imtahanlarının vaxtı açıqlandı
Qandakı şəkəri dərhal ölçən cihaz
Azərbaycanda qız köçürmə, yoxsa.....
Göz haqqında maraqlı faktlar
Çində 6 bal gücündə zəlzələ baş verib
Kökündə ölüm qorxusu dayanan kompleks - Natamamlıq
Bakıda yol polisi sürücülərə xəbərdarlıq etdi
“Koronavirusa bu yolla qalib gələ bilərik” - Rəşad Mahmudov
Mitinq çağırışı edən saytlar bağlanacaq
Gül formalı ananas (foto resept)
Mədə-bağırsaq xəstəliyi və qurdları
Tərəvəzli makaron (foto-resept)
Günün ulduz falı - 10.09.2013
Elmə məlum olmayan canlılar tapıldı
Siz hansı tip anasınız?
Kişilərin xəyanət etməsinin səbəbləri
Hava haqqında
Pakistanda Azərbaycanla bağlı sərgi
Azərbaycanda şaxta rekord həddə çatacaq
Gökhan Töre və Esra Bilgiç BOŞANDI-FOTO
Günün qoroskopu: bu gün çox mətləblər aşkarlanacaq
HAVA necə olacaq?
- ŞƏRHLƏR