Yetkinlik dövrü, uşaqların hormonal və fiziki dəyişikliklər nəticəsində bioloji olaraq yetkin olma müddətidir. Bu müddətdə bədəndə cinsiyyətə xas dəyişikliklər, boy uzanmasında sürətlənmə müşahidə olunur. Yetkinliyin başlanğıcına hansı faktorlar təsir edər? Qızlarda və kişilərdə yetkinlik əlamətləri nələrdir? Uşaqların boyları necə dəyişər? Erkən yetkinlik nədir? Erkən yetkinliyə səbəb nədir? Amerikan Xəstəxanası Pediatrik Endokrinoloji Mütəxəssisi Dr. Nihal Memioğlu izah edir:
Yetkinliyin başlanğıcına hansı faktorlar təsir edir?
Yetkinlik qızlarda kişilərdən 1,5-2 il erkən başlar. Yetkinliyin başlamasına təsir edən faktorlar genetik (50-75%), bəslənmə, iqlim və fəaliyyətdir. Bu faktorların təsiri ilə sümük yaşı qızlarda 10, kişilərdə 11 yaşa çatsa və kafi kiloya sahibsə beynin hipotalamus bölgəsinə siqnallar gedər. Oradan hipofize, hipofizden də gonadlara (yumurtalıq və testis) xəbərdarlıq gedər. Bu dövrdə meydana gələn genital və qolaltı nahiyənin tüklənməsi, dəri yağlanması, akne, tər qoxusu orqanizmdə androgen hormon istehsalının artması nəticəsində meydana gələr.
Qızlarda yetkinlik əlamətləri
Qızlarda ilk yetkinlik əlaməti məmə nahiyəsindəki çəhrayı bölgenin altında noxud böyüklüyündəki ağrılı şişlik şəklində özünü müəyyən edən məmə böyüməsidir. Bundan 3-6 ay sonra genital bölgede tüklənmə başlayır, böyümə sürətlənir. Təxminən 1 il sonra ən sürətli böyümə, 2 il sonra ilk menstrual tsikl baş verir.
Kişilərdə yetkinlik əlamətləri
Kişilərdə ilk yetkinlik əlaməti testislərin böyüməsidir. 6 ay qədər sonra genital tüklənmə başlayır. Təxminən 2 il sonra səsdə qalınlaşma , boyun sürətli uzanması, sonrakı illərdə saqqal çıxmağa və yetkin bədən quruluşu formalaşmağa başlayır. Ümumilikdə kişilərdə yetkinlik dövrünün inkişafı 4-5 ildə tamamlanır.
Uşaqların boyları necə dəyişir?
Yetkinlik dövrünə qədər uşaqlar artıq boylarının 80-85%inə çatmış vəziyyətdə olurlar. Yetkinlik müddətində ümumilikdə qızlar 16-25sm, kişilər isə 20-28 sm uzanırlar.
Erkən yetkinlik nədir?
Normal yetkinlik başlama yaşı qızlarda 9-11 (8-13) yaş, kişilərdə isə 10-12 (9-14) yaşdır. Qızlarda 8, kişilərdə 9 yaşından əvvəl başlayan yetkinliyə erkən yetkinlik deyilir. Erkən yetkinliyik orqanizmdə hormonal tarazlığın pozulması nəticəsində meydana gəlir.
Muasir dövrdə yetkinliyin dəyişməsinin səbəbləri
Son illərdə ən çox üzərində durulan faktorlar endokrin pozucular deyilən, hormonal tarazlığı pozan təbii, ya da sintetik kimyəvi maddələrdir. Bisfenol A (BPA), fitalatlar, DDT, PCB, Dioxinler ən çox üzərində durulan endokrin pozuculardır. BPA plastik istehsalında istifadə edilər. Əmziklərdə, konserv qutusunun iç tərəflərində, qida-süd qablarında bu kimyəvi maddəyə rast gəlinir. Avropa Birliyi 1 iyun 2011də etibarən BPA ehtiva edən əmzik satışını qadağan etdi, Türkiyədə də Sağlamlıq Nazirliyi tərəfindən bu mövzuda araşdırma başladıldığı haqda mətbuatda məlumatlar yayılıb. Fitalatlar plastik maddələrin elastiklikliyini təmin etmək üçün istifadə edilir. Əsasən oyuncaq istehsalında istifadə edilir. DDT inkişaf etmiş ölkələrdə istifadəsi qadağan edilmiş bir əkinçilik dərmanıdır. Təbiətdə uzun müddət qalır, qida zəncirlərində yığılır. PCB boya sənayesində istifadə edilir, dioxinler başda PVC olmaq üzrə tullantıların yandırılmasında ortaya çıxan endokrin pozuculardır.
Əkinçilik məhsulları və heyvan yetişdirilməsində istifadə edilən hormonlar insanlarda piylənməyə səbəbolur.Bundan əlavə Xroniki stress, övladlıq verilmə, narahat ailə, pis ata-qız əlaqəsi, əsəb xəstəsi ana və s. qız uşaqlarında erkən yetkinliyə səbəb olur.
XƏBƏR LENTİ
Saçları gücləndirən; saç detoksu
Su, qaz və işıqla bağlı YENİ QAYDALAR
44 ildən sonra ata ola biləcək - Nadir hadisə
Hələ də Windows XP işlədirsiniz?
Polis Ronaldunun oğlu ilə bağlı araşdırma aparır-SƏBƏB/FOTO
Yıldırım Qafqazdakı qeyri-sabit vəziyyətdən danışdı
Günün ulduz falı
Koronavirusa qarşı təbii vasitə aşkarlanıb
Koronavirusdan sağalanların ağciyərlərində elə şeylər tapıldı ki...
Ermənini məğlub edən güləşçi: "Hələ belə dəstək görməmişdim"
Uşaqlarınızın qış qayğıları
NATO Rusiya ətrafında həlqəni daraldır
Ər-arvad niyə dalaşırlar?
Sabahın Havası
Ən stresli peşələr
Bakı və Abşeron yarımadasında içməli suya olan tələbat artacaq
Xalq artisti dünyasını dəyişdi
İranın dörd əyalətini sel yudu
Türkiyə gözəli hicablı FOTO paylaşdı
Robert Pattinson yeni İMİCDƏ-FOTO
Polis və Daxili Qoşunların əməkdaşları Bakı küçələrində - FOTO
Hörgülərdən düzəldilmiş saç düzümü
Birce Akalay
Kral həcc ziyarəti ilə bağlı göstəriş verdi
Aztəminatlı ailələrə şad xəbər - mənzil veriləcək
İsrailin sabiq baş nazirinə hökm oxunub
Mehriban Əliyeva: “Bizim torpağımız, Vətən uğrunda mübarizəmiz müqəddəsdir!”
Atəşkəs yenidən pozuldu
Saqqızdan ayaqqabı düzəltdilər, qiyməti isə...
Qarın yağlarını əritməyə kömək edən ərzaqlar
Kikboksinq üzrə 20-ci Azərbaycan birinciliyinə yekun vuruldu
Akvariumun içində restoran
Zakir Həsənovun oğlu yeni vəzifəyə təyin edildi?
Katya Lel ölən sevgilisindən üzr istədi
Bakıda yeni binalarda mənzillərin qiyməti kəllə-çarxa qalxır
Yuxu yozmaları - Y
Şeron Stounu ildırım vurdu
Yağış yağacaq
Yaz üçün gözəl donlar-1
Böyük partlamanın səsi tapıldı: Higgs parçacığı qədər əhəmiyyətli bir kəşf
Orucun uzunömürlülüyə ŞOK TƏSİRİ
Vaqif Səmədoğludan xəbər var
Dəniz suyu da qızardı
Toxunma uşaq ayaqqabıları
Fitness bağlı bilinən yanlışlar
Daha bir yüksək rütbəli işğalçı məhv edildi - RƏSMİ
Ana olmaq məsuliyyətdir
Karantindən sonra şagirdlərə dərslər necə keçiriləcək? - EKSPERT RƏYİ
Üzüm pəhrizi
Ermənistanı Rusiyaya nifrət dağıdacaq?
- ŞƏRHLƏR