Yetkinlik dövrü, uşaqların hormonal və fiziki dəyişikliklər nəticəsində bioloji olaraq yetkin olma müddətidir. Bu müddətdə bədəndə cinsiyyətə xas dəyişikliklər, boy uzanmasında sürətlənmə müşahidə olunur. Yetkinliyin başlanğıcına hansı faktorlar təsir edər? Qızlarda və kişilərdə yetkinlik əlamətləri nələrdir? Uşaqların boyları necə dəyişər? Erkən yetkinlik nədir? Erkən yetkinliyə səbəb nədir? Amerikan Xəstəxanası Pediatrik Endokrinoloji Mütəxəssisi Dr. Nihal Memioğlu izah edir:
Yetkinliyin başlanğıcına hansı faktorlar təsir edir?
Yetkinlik qızlarda kişilərdən 1,5-2 il erkən başlar. Yetkinliyin başlamasına təsir edən faktorlar genetik (50-75%), bəslənmə, iqlim və fəaliyyətdir. Bu faktorların təsiri ilə sümük yaşı qızlarda 10, kişilərdə 11 yaşa çatsa və kafi kiloya sahibsə beynin hipotalamus bölgəsinə siqnallar gedər. Oradan hipofize, hipofizden də gonadlara (yumurtalıq və testis) xəbərdarlıq gedər. Bu dövrdə meydana gələn genital və qolaltı nahiyənin tüklənməsi, dəri yağlanması, akne, tər qoxusu orqanizmdə androgen hormon istehsalının artması nəticəsində meydana gələr.
Qızlarda yetkinlik əlamətləri
Qızlarda ilk yetkinlik əlaməti məmə nahiyəsindəki çəhrayı bölgenin altında noxud böyüklüyündəki ağrılı şişlik şəklində özünü müəyyən edən məmə böyüməsidir. Bundan 3-6 ay sonra genital bölgede tüklənmə başlayır, böyümə sürətlənir. Təxminən 1 il sonra ən sürətli böyümə, 2 il sonra ilk menstrual tsikl baş verir.
Kişilərdə yetkinlik əlamətləri
Kişilərdə ilk yetkinlik əlaməti testislərin böyüməsidir. 6 ay qədər sonra genital tüklənmə başlayır. Təxminən 2 il sonra səsdə qalınlaşma , boyun sürətli uzanması, sonrakı illərdə saqqal çıxmağa və yetkin bədən quruluşu formalaşmağa başlayır. Ümumilikdə kişilərdə yetkinlik dövrünün inkişafı 4-5 ildə tamamlanır.
Uşaqların boyları necə dəyişir?
Yetkinlik dövrünə qədər uşaqlar artıq boylarının 80-85%inə çatmış vəziyyətdə olurlar. Yetkinlik müddətində ümumilikdə qızlar 16-25sm, kişilər isə 20-28 sm uzanırlar.
Erkən yetkinlik nədir?
Normal yetkinlik başlama yaşı qızlarda 9-11 (8-13) yaş, kişilərdə isə 10-12 (9-14) yaşdır. Qızlarda 8, kişilərdə 9 yaşından əvvəl başlayan yetkinliyə erkən yetkinlik deyilir. Erkən yetkinliyik orqanizmdə hormonal tarazlığın pozulması nəticəsində meydana gəlir.
Muasir dövrdə yetkinliyin dəyişməsinin səbəbləri
Son illərdə ən çox üzərində durulan faktorlar endokrin pozucular deyilən, hormonal tarazlığı pozan təbii, ya da sintetik kimyəvi maddələrdir. Bisfenol A (BPA), fitalatlar, DDT, PCB, Dioxinler ən çox üzərində durulan endokrin pozuculardır. BPA plastik istehsalında istifadə edilər. Əmziklərdə, konserv qutusunun iç tərəflərində, qida-süd qablarında bu kimyəvi maddəyə rast gəlinir. Avropa Birliyi 1 iyun 2011də etibarən BPA ehtiva edən əmzik satışını qadağan etdi, Türkiyədə də Sağlamlıq Nazirliyi tərəfindən bu mövzuda araşdırma başladıldığı haqda mətbuatda məlumatlar yayılıb. Fitalatlar plastik maddələrin elastiklikliyini təmin etmək üçün istifadə edilir. Əsasən oyuncaq istehsalında istifadə edilir. DDT inkişaf etmiş ölkələrdə istifadəsi qadağan edilmiş bir əkinçilik dərmanıdır. Təbiətdə uzun müddət qalır, qida zəncirlərində yığılır. PCB boya sənayesində istifadə edilir, dioxinler başda PVC olmaq üzrə tullantıların yandırılmasında ortaya çıxan endokrin pozuculardır.
Əkinçilik məhsulları və heyvan yetişdirilməsində istifadə edilən hormonlar insanlarda piylənməyə səbəbolur.Bundan əlavə Xroniki stress, övladlıq verilmə, narahat ailə, pis ata-qız əlaqəsi, əsəb xəstəsi ana və s. qız uşaqlarında erkən yetkinliyə səbəb olur.
XƏBƏR LENTİ
Həkimindən beyin əməliyyatı keçirən Maradona ilə bağlı AÇIQLAMA
55 ölkə Bakını izləyəcək
Serenay Sarıkaya "Çukur"a gəlir
Serenay Sarıkayadan Ciddi Qərar-FOTO
Quru dəri üçün pilinq
Göz yaşı
Cəbhədə gərgin gecə
Pivə düşkünü olan kərtənkələ görənləri güldürdü – VİDEO
"Tatlı" paxlava (foto resept)
QARABAŞAQ SIYIДћI (foto resept)
Sıla Bakıya gəldi-FOTO
Məşhur aktrisalardan ziyafət donları
Terrorçulara görə islamı günahkar saymaq olar?
Niyə ilıq su içməliyik?
Google özünü yeniləyəcək.
Yuxuda öyrənmək
Zövqlü geyimlər
İlham Əliyev "Dünyada ilin adam"ı oldu-Yenilənib
Zövqlü çanta modelləri
2020-nin trend saç rəngləri
Hovuza girmək üçün koronavirus karantinindən qaçdı - VİDEO
Bakının təkrar mənzil bazarında vəziyyət
İlin Ən Yaxşıları Seçildi - FOTO
Maksim Allaya xəyanət edir?
Xoşladığımız yeməklər və xasiyyətimiz
2017 şalvar dəbi
Boyat çörəkdə pizza (foto-resept)
Qiyməli kabak dolması (foto-resept)
BMW-dən ən sürətli 2-Series
Bu smartfon 10 dəqiqəyə "dolur"
Ağıllı körpə inkişafının 10 təməl daşı
Koronavirusla bağlı son STATİSTİKA
Bülənt Ərsoydan Azərbaycanla bağlı paylaşım
"Danışan" kağız yaratdılar
"Ermənistan rəhbərliyindəkilər, sanki, başqa planetdən gəliblər"
Bakıda gəzməli hava olacaq
Kral ailəsində daha bir toy - FOTO
Gəlinciyi gəlinliyə dəyişdirilənlər
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir? -3 İyun
Bayram günlərində hava necə olacaq?
Cibimizə xeyir, canımıza zərər: yenə vaxtı yetişdi...
Lolita makiyajsız halı ilə TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-FOTO
Moskva və Bakı yeni yola çıxır
“WhatsApp”da YENİLİK!
Sözlərin təsnifatı
2020-ci ilin 6 dəbli rəngi
Eşitmə testi
İlon Mask altıncı dəfə ata oldu
Ana südü körpələrin stressini azaldır
Sonuncu gün: "Zombi" Yer kürəsini necə udacaq?
- ŞƏRHLƏR