Yetkinlik dövrü, uşaqların hormonal və fiziki dəyişikliklər nəticəsində bioloji olaraq yetkin olma müddətidir. Bu müddətdə bədəndə cinsiyyətə xas dəyişikliklər, boy uzanmasında sürətlənmə müşahidə olunur. Yetkinliyin başlanğıcına hansı faktorlar təsir edər? Qızlarda və kişilərdə yetkinlik əlamətləri nələrdir? Uşaqların boyları necə dəyişər? Erkən yetkinlik nədir? Erkən yetkinliyə səbəb nədir? Amerikan Xəstəxanası Pediatrik Endokrinoloji Mütəxəssisi Dr. Nihal Memioğlu izah edir:
Yetkinliyin başlanğıcına hansı faktorlar təsir edir?
Yetkinlik qızlarda kişilərdən 1,5-2 il erkən başlar. Yetkinliyin başlamasına təsir edən faktorlar genetik (50-75%), bəslənmə, iqlim və fəaliyyətdir. Bu faktorların təsiri ilə sümük yaşı qızlarda 10, kişilərdə 11 yaşa çatsa və kafi kiloya sahibsə beynin hipotalamus bölgəsinə siqnallar gedər. Oradan hipofize, hipofizden də gonadlara (yumurtalıq və testis) xəbərdarlıq gedər. Bu dövrdə meydana gələn genital və qolaltı nahiyənin tüklənməsi, dəri yağlanması, akne, tər qoxusu orqanizmdə androgen hormon istehsalının artması nəticəsində meydana gələr.
Qızlarda yetkinlik əlamətləri
Qızlarda ilk yetkinlik əlaməti məmə nahiyəsindəki çəhrayı bölgenin altında noxud böyüklüyündəki ağrılı şişlik şəklində özünü müəyyən edən məmə böyüməsidir. Bundan 3-6 ay sonra genital bölgede tüklənmə başlayır, böyümə sürətlənir. Təxminən 1 il sonra ən sürətli böyümə, 2 il sonra ilk menstrual tsikl baş verir.
Kişilərdə yetkinlik əlamətləri
Kişilərdə ilk yetkinlik əlaməti testislərin böyüməsidir. 6 ay qədər sonra genital tüklənmə başlayır. Təxminən 2 il sonra səsdə qalınlaşma , boyun sürətli uzanması, sonrakı illərdə saqqal çıxmağa və yetkin bədən quruluşu formalaşmağa başlayır. Ümumilikdə kişilərdə yetkinlik dövrünün inkişafı 4-5 ildə tamamlanır.
Uşaqların boyları necə dəyişir?
Yetkinlik dövrünə qədər uşaqlar artıq boylarının 80-85%inə çatmış vəziyyətdə olurlar. Yetkinlik müddətində ümumilikdə qızlar 16-25sm, kişilər isə 20-28 sm uzanırlar.
Erkən yetkinlik nədir?
Normal yetkinlik başlama yaşı qızlarda 9-11 (8-13) yaş, kişilərdə isə 10-12 (9-14) yaşdır. Qızlarda 8, kişilərdə 9 yaşından əvvəl başlayan yetkinliyə erkən yetkinlik deyilir. Erkən yetkinliyik orqanizmdə hormonal tarazlığın pozulması nəticəsində meydana gəlir.
Muasir dövrdə yetkinliyin dəyişməsinin səbəbləri
Son illərdə ən çox üzərində durulan faktorlar endokrin pozucular deyilən, hormonal tarazlığı pozan təbii, ya da sintetik kimyəvi maddələrdir. Bisfenol A (BPA), fitalatlar, DDT, PCB, Dioxinler ən çox üzərində durulan endokrin pozuculardır. BPA plastik istehsalında istifadə edilər. Əmziklərdə, konserv qutusunun iç tərəflərində, qida-süd qablarında bu kimyəvi maddəyə rast gəlinir. Avropa Birliyi 1 iyun 2011də etibarən BPA ehtiva edən əmzik satışını qadağan etdi, Türkiyədə də Sağlamlıq Nazirliyi tərəfindən bu mövzuda araşdırma başladıldığı haqda mətbuatda məlumatlar yayılıb. Fitalatlar plastik maddələrin elastiklikliyini təmin etmək üçün istifadə edilir. Əsasən oyuncaq istehsalında istifadə edilir. DDT inkişaf etmiş ölkələrdə istifadəsi qadağan edilmiş bir əkinçilik dərmanıdır. Təbiətdə uzun müddət qalır, qida zəncirlərində yığılır. PCB boya sənayesində istifadə edilir, dioxinler başda PVC olmaq üzrə tullantıların yandırılmasında ortaya çıxan endokrin pozuculardır.
Əkinçilik məhsulları və heyvan yetişdirilməsində istifadə edilən hormonlar insanlarda piylənməyə səbəbolur.Bundan əlavə Xroniki stress, övladlıq verilmə, narahat ailə, pis ata-qız əlaqəsi, əsəb xəstəsi ana və s. qız uşaqlarında erkən yetkinliyə səbəb olur.
XƏBƏR LENTİ
Emre Aşık boşandığı xanımına hər ay 25 min ödəyəcək
İmmun sistemini gücləndirən 10 meyvə
Əlfəcinlərim-2
Yeni yaşayış binalarının tikintisi zamanı özbaşınalıq olmamalıdır
İŞİD Türkiyəyə müharibə elan etdi
Kişilər üçün stil tövsiyələri
Ukrayna Rusiyaya nota verdi
CƏMİYYƏT Boğaz ağrısından qurtulmaq üçün SADƏ RESEPT
Rus dili - Цц
Günün qoroskopu: Münaqişə etməyin!
Repetitorluqla bağlı YENİLİK - Müəllimlərlə müqavilə imzalana bilər
Mikroskopla çəkilmiş şəkillər
Dünyada hansı ölkənin pasportu daha etibarlı və güclüdür?
Qubaya 17 sm qar yağdı-FOTO
Qeyri-adi mimikaları olan heyvanlar
Kristen Styuart evlilik təklifi edəcək
ABŞ-da qarğa dəstəsi insanlara hücum etdi - VİDEO
Qarağatlı - limonlu tort (foto resept)
"Gucci"-nin tarixi(1)
Bal yarmarkasına qatılmaq istəyənlərin 20 faizinin balı keyfiyyət standartlarına cavab vermir - RƏSMİ
Məktəb çantası seçərkən nəyə diqqət etməli?
İlham Əliyev müraciət etdi
Qızıl 5 dollaradək ucuzlaşdı
Dünyanı telefonla ölçmək olacaq
Erməni deputat: "Abramyanın yalan vədlərindən bezmişik"
Zəfər paradında nümayiş etdirilən hərbi qənimətlər - VİDEO
İrina Şeyk “Formula-1” günlərində Bakıda
Düşmən mövqeləri və müdafiəsinin dərinliyindəki ehtiyatları məhv edildi - VİDEO
"Halka" serialı "Netflix"də olacaq
Bu da məşhur cütlüyün 5 aylıq oğlu - FOTO
Eşqə fərqli pəncərədən baxan 10 film
İyulun 20-nə kimi bu sahələrin fəaliyyətinə icazə verilir
"WhatsApp"dan möhtəşəm yenilik
Günün ulduz falı
Günün qoroskopu: yeni əlaqələrin bünövrəsini qoymaq olar
HAVA necə olacaq?- 9 fevral
Dünyanın ən bahalı toyu: gəlinin paltarı 2 milyon dollara alındı
Dünyada hay-küy yaratmış əkiz bacıların son - Fotosu
90 yaşlı ekstrim həvəskarı dünyanın ən hündür “bungee jumping”indən tullanıb – VİDEO
Bitcoin-in qiyməti 2500 dolları keçdi
Samuxa yağan dolu kənd təsərrüfatına ciddi ziyan vurub
Regionlardakı gənclər üçün sosial ipotekanın təbliği ilə bağlı yeni proqram hazırlanır
"Kiyevdə Leninin heykəlinin dağıdılması vəhşilikdir"
Pələnglərlə bağlı həyəcan təbili çalındı
Azərbaycanlı idmançı Fransada 1-ci oldu
Günün ulduz falı
Heç vaxt işləməyib pensiya almaq olarmı?
Məşhur aktyor Şon Konneri vəfat etdi
Qafqaz Müsəlmanları İdarəsindən Qurban bayramı tövsiyəsi
Dünyanın maraqlı yerləri
- ŞƏRHLƏR