Bu gün də sizə yazıçı-publisist, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Nübar xanım Həkimovanın araşdırması nəticəsində əldə edilmiş mənbəyə əsasən cəfərinin çoxumuza məlum olmayan kimyəvi və müalicəvi xüsusiyyətlərini təqdim edəcəyəm. Ümid edirəm ki, faydalanacaqsınız.
Qədim yunanlar cəfərini uzun müddət müqəddəs bitki kimi qoruyub saxlamış və uzun müddət ondan tərəvəz və ədviyyat kimi istifadə olunmasına icazə verməmişlər. Cəfəri zəngin kimyəvi tərkibinə görə digər tərəvəz və meyvələrdən fərqlənir. Onun yaşıl kütləsinin tərkibindən çoxlu miqdarda vitamin, makro və mikroelementlər aşkar olunduqdan sonra dietoloqlar cəfərini kökdən sonra ikinci yerə yerləşdirmişlər. Qədim Roma və yunan xalqları hələ bizim eradan qabaq cəfəridən müalicə və ədviyyat bitkisi kimi geniş istifadə
etmişlər. Dərman bitkisi kimi də qədimdən məlumdur. Cəfəri bağırsaqları yumşaldır, təri qovur, ağrıları sakitləşdirir, yeni əmələ gələn xərçəng, şişlərinin sorulub sağaldılmasına kömək edir, öskürək zamanı nəfəs almanı asanlaşdırır, qara ciyər və selikli toxumanın fəaliyyətini normallaşdırır və s. Onun cavan yarpaqlarından ət, balıq, şorba, borş bişirilməsində və tərəvəzdən hazırlanmış müxtəlif xörəklərin dadını və tamını yaxşılaşdırmaq üçün istifadə edirlər. Təzə cəfəri yarpaqlarında 37% zulal, 58-290% mq C vitamini, 1,7
mq% /9-kurotin, 8,1% karbohidrat maddələri, 1,5% sellüloza, 1,1% mineral maddələr, 0,1% üzvi turşular, 150-300 mq % karotin A provitamini, az miqdarda B1, B2, PP vitaminləri aşkar edilmişdir.
Cəfərinin tərkibində efir yağının olması onun istifadə olunma sahələrini ildən-ilə genişləndirir. Belə ki, toxumlarının tərkibində 2-7%, yaşıl yarpaqlarında 0,02-0,3%, qurudulmuş kök hissəsində 0,08%-ə qədər efir yağı müəyyən edilmişdir. Tərkibindəki efir yağının əsas komponentləri apiol-C12H1404, pinen, miristisin CMH1203, fenol, stearin və palmitin, apiol turşuları, berqapten və kumarin aşkar olunmuşdur. Toxumlarının tərkibindən daha bir neçə maddə– 22% piyli yağ, alfapinin-C26H28N14, diosmin- C28H32015 flavonoidleri, yarpaqlarından 0,08% efir yağı, karotin, askorbin turşusu, çiçəklərindən kversetin və kempferol, kökündən isə apigenin flavonoidləri, berkarton, 1,5% zülalı maddə, 11% sulu karbohidrat, 1,3% sellüloza, 0,1 % üzvi turşu, l,l%o mineral maddələr, 35-68 mq% C vitamini, 1,00 mq% PP, B,, B2, K, karotin vitaminləri tapılmışdır.Yaşıl hissəsindən 9,3% kul, mq/q%-lə K-51,50, 19,90- Ca, 4,90-Mg, 0,40-Fe makroelementləri, mq%>-lə 0,13-Mn, 1,95-Ci, 1,03-Zn, 0,18-Co, 0,15-Cr, 0,18-A1, 0,50-Ba, 0,03- V, 3,25-Se, 0,35-Ni, 0,28-Sr, 0,08-Pb, 0,48-1 və s. mikroelementləri aşkar edilmişdir. Cəfəridən tərəvəz və ədviyyat məqsədləri üçün onun iki illik xammalından istifadə edilir. Bitkinin əsasən kök və yerüstü yaşıl hissəsi yeyinti məqsədləri üçün tətbiq olunur. Cəfərinin tərkibində çoxlu miqdarda K, Ca, Fe və P makro-elementləri aşkar edilmişdir. 100 q cəfəri yarpağından orta hesabla 7 mq karotin, 160 mq C vitamini, B vitamini qrupu, 1000 mq K, 41 mq Ca, 120 mq P aşkar edilmişdir. l00 q kükündən 41 mq C vitamini, 0,03 mq karotin, B vitamini qrupu və 56 mq P elementi tapılmışdır.
Cəfəri qatqı kimi şorbanın, müxtəlif salatların, qiymənin, piroqun, şorbanın, mayonezin, ən çox isə yumurta və tərəvəzdən hazırlanmış xorəklərin tərkibinə qatılır. Cəfəridən ən cox pendirin tərkibinə tam, xoş iy, kartof xörəklərinə ətirli iy və xoş tam vermək üçün istifadə edilir. Cəfəridən alınan ekstraktlar orqanizmin müdafiə qabiliyyətini artırır, əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdırır. Cəfəri yarpaqlarının tərkibindəki C vitamininin miqdarı limondakından 2 dəfə çoxdur. Orqanizmi A vitamini və dəmirlə təmin edir.
Cəfərinin kök və toxumlarından hazırlanan cövhər və dəmləmələr sidik yollarına yaxşı təsir edir, dərinin vəziyyətini və həzm sistemini yaxşılaşdırır, sidiyin orqanizmdən kənar edilməsini sürətləndirir, qan damarlarının divarlarını möhkəmləndirir, mədə və bağırsaq əzələlərini gərginlikdən azad edir. Ürəyi zəif olanlara maddələr mübadiləsi pozuntularında və eləcə də döş və qarın boşluğunda yığılıb qalmış artıq suların kənar edilməsində cəfəri dəmləmə və cövhərlərindən qəbul etməyi məsləhət görürlər. Böyrəyin xroniki xəstəliklərində sidiyin kənar edilməsi üçün aşağıdakı reseptdən istifadə etməyi məsləhət görürlər: 1 çay qaşığı cəfərinin toxumlarından götürüb 1 stəkan qaynar suda dəmləyib gündə 3 dəfə stəkanın 1/4 hissəsi qədər qəbul edin.
Cəfəri şirəsi orqanizmdə baş verən zəhərli maddələri zərərsizləşdirir. Bitkinin bütün hissələri müalicəvi xüsusiyyətlərə malikdir. Cəfəridən hazırlanan preparatlardan uşaqlığın müalicəsində, sidik kisəsi və böyrəkdə olan daşların orqanizmdən kənar edilməsində istifadə edilir. Sidik kisəsi yollarının, qan damarlarının möhkəmləndirilməsində, qızdırmada cəfəridən alınmış şirəni 1:3 nisbətində kök şirəsi ilə qarışdırıb hər gün səhər və gunorta yeməyi zamanı qəbul edin. Cəfəri kökündən kulinariyada, toxum və yarpaqlarından alınmış efir yağından ətriyyat, kosmetika və sabunbişirmə sənayesində istifadə edilir. Cəfəri ədviyyə xassəli, şirintəhər, xoş iyə və kəskin tama malik bitki hesab edilir.
XƏBƏR LENTİ
Kəs və yapışdır-20
Kraliça təntənəli nahar verdi, ailəni saraya topladı - FOTO
Bu günün hava proqnozu
Xoşa gəlməz ağız qoxusunun qarşısını necə almalı?
Sabahın hava proqnozu
Göbələkli içliklə doldurulmuş qabaq(foto-resept)
Robot stomatoloq ilk əməliyyatını etdi
Facebook-un 114 yaşlı nənəsi öldü
Günün qoroskopu: Uğurlu gündür!
Bahalı geyimlərin zərərləri nədir?
Bağırsağınız SAAT KİMİ işləyəcək - SADƏ VASİTƏ
Peyğəmbər Əfəndimizin (s.ə.s.) möcüzələri
Daima gənc qalmağın 3 yolu
Sezar salatı (foto-resept)
Qanunsuz tikililərin sənədləşməsinə başlanılır
Hindlilərin xoşbəxtlik məsləhətləri
Əriştə şorbası və toyuq ətindən langet
Ailə bağlarınızı gücləndirmək üçün 3 fəaliyyət
Karantinin yeni mənfi nəticələri açıqlanıb
"Qarabağ" "Xəzər Lənkəran"a, "İnter" "Neftçi"yə qarşı
2017-ci ilin ən çox gözlənilən filmləri
Üzü Qara ev
1980-ci ilin Olimpiya Oyunlarının məşəli hərracda satıldı
Sabahdan hava dəyişir
Sizin stiliniz hansıdır?
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir?- 11 fevral
Çağatay bu dəfə zibil daşıyan olacaq
İçimizi yeyən səhər yeməyi
Zəlzələni 5 ay əvvəl proqnozlaşdıran türk alimdən - Qorxunc açıqlamalar
Qızıl bahalaşdı
Məşhur aktyor iflic oldu
Pirojki 8 növdə (foto resept)
Moskvada məktəblərə davamiyyət sərbəst rejimə keçdi
Kişilər nəyi xoşlamır
Azərbaycanda bu siniflərdə tədris erkən bərpa olunacaq? - RƏSMİ AÇIQLAMA
Uşaqlara ən çox bu adlar qoyuldu
Kişiləri daha çox hansı qadınlar cəlb edir?
"Qeybət etməkdən necə xilas ola bilərəm?"
Etirazçılar Paşinyan və ailəsinin yaşadığı malikanələrə hücum etdi
Məşhur cütlüyün ayrılıq səbəbi bəlli oldu- Xəyanət
Günün qoroskopu:Bədxərclik etməyin!
İdmançımız Dünya çempionatının medalçısı oldu
Ruslardan "Kara sevda"ya etiraz
Günün tövsiyəsi: film, mahnı, kitab
Daha bir məşhur "Diriliş Ertuğrul"da - FOTO
Cəbhədə son durum
Eyfel qülləsi güllə keçirməyəcək
Rusiyalı qadın həbsxanaya piroqun içərisində 11 telefon keçirmək istədi
Beyin qanaması keçirən Şeroun Stoundan ETİRAF
Çanta muzeyi-Tassen Museum
- ŞƏRHLƏR