Bəzi vəziyyətlər və ya obyektlərdə duyulan məntiqsiz və həddindən artıq qorxuya spesifik fobiya deyilir. Fobiyalar qadınlarda kişilərə nisbətən 2-3 dəfə daha çox ortaya çıxar.
Xüsusi fobiyanın 16 yaşından başlayır. Bir çoxları uşaqlığından bəri qorxularının olduğunu, bir qismi isə yetkinlik dövründən sonra meydana gəldiyini söyləyər.
Qorxuların səbəbi genetik, yəni irsi ola bilər. Xüsusi fobiyaların əmələ gəlməsində insanların yaşadığı mənfi hadisələrin rolu olduğunu düşünsək, doğru olmaz. Məsələn, liftdə qapalı qaldıqdan sonra lift qorxusu yaşayan, it tərəfindən qovalandıqdan sonra it fobiyası inkişaf edən insanlardan hamımızın xəbəri var. Ancaq bu cür təcrübələri olmayanlarda da fobiyalar rast gəlinir.
Məntiqsiz qorxunun əlamətləri - məntiqli və məntiqsiz qorxu əsnasında yaşananlar, yəni bədənimizlə zehnimizdə olan dəyişikliklər eynidir. Xüsusi fobiyalarda duyulan qorxu məntiqsizdir. Yüksək bir yerdən aşağı baxmaq bir çox insan üçün həyəcanverici, qorxuducu ola bilər, ancaq fobik adamda qorxu o qədər yüksəksir ki, yüksək binalara belə çıxa bilməzlər. Bəzən də normalda kimsənin qorxmayacağı vəziyyətlərdən qorxma kimi məntiqsiz qorxular ola bilər. Məsələn, şüşə qırıqlarının, bıçaq kimi kəsici alətlərin batacaq qorxusu kimi. İnsanlar bunların bir az gülünc hal olduğunun fərqindədir və bundan utandığı üçün fobiyalarından danışmaq istəməyə bilərlər.
Heyvan fobiyası
Ən çox görülən spesifik fobiya növüdür. Ən çox qorxulan heyvanlara pişik, it, quş, həşəratlar aiddir. Fobiyalar adamda qaçma davranışı inkişaf etdirir - heyvan saxlayan dostlarının evinə getməzlər.
Yüksəklik qorxusu
İkinci ən məşhur spesifik fobiya növüdür. İnsan yüksək binalara çıxa bilməz, yüksəkdən baxa bilməz, hətta otaqda pəncərəyə yaxın otura bilməz. Bir çox insan üçün keflə oturub istirahət edəcəyi eyvanlar belə insanlar üçün əziyyətdir.
Qan və yaralanma fobiyası
Xalq arasında “qan tutması“ olaraq da adlanan vəziyyətdir. Qan görəndə narahatlıq hissi çox insanda rast gəlinən bir xüsusiyyətdir. Bu zaman huşun itiməsi baş verə bilər. Belə fobiklər həyat qurtarıcı müdaxilələrdən belə qaçarlar. Bir çox insan bu qorxuya görə xəstəxanaya getməz, xəstə insanlara baxa bilməz, tibbi mövzularla əlaqədar televiziya proqramlarını seyr etməz. Bu cür insanlar həkimlik və tibb bacısı peşəsini seçməzlər.
Udma fobiyası
Bu xəstələrin tək qorxusu bir şey udarkən boğulmaqdır. Yemək yeyərkən, su içərkən boğazlarında nəsə qalar və boğular deyə qorxurlar. Yemək və içməkdən qorxduqları şeylərin siyahısı ola bilər. Çox vaxt ləpələrdən, fındıq, qoz və s. kiçik dənəli şeylərdən uzaq durarlar. Yemək-içməkdən qaçmağın nəticəsində çox arıqlayarlar.
Qaranlıq fobiyası
Bağlı, qaranlıq və sıxlıq olan yerlərdə duyulan qorxudur. Bu vəziyyətlərdə tipik nümunələr arasında lift, bağlı tavanlı otaqlar və dəhlizlər, qapıları bağlı və sıxlıq olan avtobuslar, yeraltı keçidlər, metro sayıla bilər. Əsas qorxuları bu yerlərdə sıxılıb qalmaq, çıxa bilməmək, nəfəs ala bilməmək, boğulmaqdır. Belə insanlar kinoya və teatra gedə bilməz, getsələr də qıraq kreslolarda oturar. Boğazlı geyimlərdə narahat ola bilərlər.
Nələrdən qorxuruq?
Obyektiv fobiya: həşərat, kəpənək, it, iti uclu əşya və s.
Vəziyyət fobiyası: Bağlı yer, açıq yer, lift, yüksək yer, qaranlıq və s.
Funksiya fobiyası: Yerini islatma, qaz çıxarma, tərləmə və s.
Bu vəziyyətləri yaşayan bir çox insan həkimə müraciət etmir. Bunun da ən əhəmiyyətli səbəbi fobiyaların xəstəlik deyil, xasiyyət, ya da şəxsiyyət xüsusiyyəti olduğunu düşünüməsidir. Fobiyanın müalicə edilə bilmədiyinin düşünülməsi də bir başqa əhəmiyyətli faktordur. Halbuki, spesifik fobiyaların müalicəsi mümkündür, üstəlik, müvəffəqiyyət nisbətləri yüksəkdir. Bu qorxuların müalicəsində dərmanların rolu azdır.
Fobiyalarımıza özümüz də qalib gələ bilərik, sadəcə istəmək kifayətdir.
XƏBƏR LENTİ
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir?- 5 Dekabr
Duyğuları açıq ifadə etmək qorxunu azaldır
"Simens"də böyük ixtisar başladı
Zibildən pul qazana biləcəyik
Kondisioner işlədən HƏR KƏS BİLMƏLİDİR - Sətəlcəm olmaq istəmirsinizsə...
Məşhurlar yürüşə çıxdılar: "Baş verənlərlə barışa bilmərik" - FOTO
Rəssam yazıçılar
İmkansız tələbələrin bu ehtiyacları ödənilə bilər
Məşhurları təqlid edən italiyalı Emanuele
Britni Spirsin çəkdiyi şəkil 10 minə satıldı - FOTO
Daşların "qızıl yaddaşı" - xrizokol
Siyənək salatı (foto resept)
Soyuqdəymə zamanı yol verilən səhvlər
Məşhur aktyor Cey Lonu lağa qoydu-FOTO
Döyüşçümüz 20-ci dəfə dünya çempionu oldu
Elmin hələ də aça bilmədiyi 15 sirr
Eşq şəhəri Paris eşqə savaş elan etdi
Məhkəmə təxirə salındı
Prezident yeraltı keçidin açılışında iştirak etdi (FOTO)
FİFA prezidenti istefa verdi
Avropa Olimpiya Komitəsinin prezidenti Bakıda
Laçın-Sünik sərhədində dalğalanan bayrağımızın görüntüsü yayıldı - FOTO
Fəxriyyə Xələfova "European Fashion Award 2016" mükafatına layiq görülüb - FOTO
Putinə ağır zərbə vuruldu
Facebook-un əsas sirri... - İstifadəçilər üçün vacib xəbər
Dodaq ətrafı qırışları necə yox etməli?
Mayli Sayrus ana olacaq
Sağlam dəri üçün maskalar
Ermənilərə qan udduran igidimizi siz də tanıyın - VİDEO
Niyə arıqlaya və ya kökələ bilmirik?-3
Toy üçün "həzin rəqs" musiqiləri
"Facebook"dan YENİLİK
Toyuqlu bulqur plovu (foto resept)
Hava haqqında
Azərbaycanlılar Ermənistanın BMT-dəki nümayəndəliyinin başını ağrıtdılar
Göbələk dolması (foto resept)
İstilik enerjisinin qiymətlərinə yenidən baxılacaq
Pomidor şorbası
20 Yanvar günü onun da qiymətini qaldırarlarmı?
Günəş tutuldu: bu hadisəni Bakıda da gördülər
Gülməli pişiklər
Prezident xanımı ilə ziyafətdə - FOTO
Ömer Muzun özünəməxsus rəsmləri
Cüdoçularımız "Qran-Pri"nin ilk günü iki medal qazanıb
Yoqurtlu küftə (foto resept)
Bayram günü HAVA necə olacaq?
Silvestr Stallone məhkəməlik oldu
Bakıda sürücülərə xoş sürpriz
Sofi Loren illər sonra sirrini açıqladı
Rahatlığın yollarını tapan insanlar
- ŞƏRHLƏR