Bəzi vəziyyətlər və ya obyektlərdə duyulan məntiqsiz və həddindən artıq qorxuya spesifik fobiya deyilir. Fobiyalar qadınlarda kişilərə nisbətən 2-3 dəfə daha çox ortaya çıxar.
Xüsusi fobiyanın 16 yaşından başlayır. Bir çoxları uşaqlığından bəri qorxularının olduğunu, bir qismi isə yetkinlik dövründən sonra meydana gəldiyini söyləyər.
Qorxuların səbəbi genetik, yəni irsi ola bilər. Xüsusi fobiyaların əmələ gəlməsində insanların yaşadığı mənfi hadisələrin rolu olduğunu düşünsək, doğru olmaz. Məsələn, liftdə qapalı qaldıqdan sonra lift qorxusu yaşayan, it tərəfindən qovalandıqdan sonra it fobiyası inkişaf edən insanlardan hamımızın xəbəri var. Ancaq bu cür təcrübələri olmayanlarda da fobiyalar rast gəlinir.
Məntiqsiz qorxunun əlamətləri - məntiqli və məntiqsiz qorxu əsnasında yaşananlar, yəni bədənimizlə zehnimizdə olan dəyişikliklər eynidir. Xüsusi fobiyalarda duyulan qorxu məntiqsizdir. Yüksək bir yerdən aşağı baxmaq bir çox insan üçün həyəcanverici, qorxuducu ola bilər, ancaq fobik adamda qorxu o qədər yüksəksir ki, yüksək binalara belə çıxa bilməzlər. Bəzən də normalda kimsənin qorxmayacağı vəziyyətlərdən qorxma kimi məntiqsiz qorxular ola bilər. Məsələn, şüşə qırıqlarının, bıçaq kimi kəsici alətlərin batacaq qorxusu kimi. İnsanlar bunların bir az gülünc hal olduğunun fərqindədir və bundan utandığı üçün fobiyalarından danışmaq istəməyə bilərlər.
Heyvan fobiyası
Ən çox görülən spesifik fobiya növüdür. Ən çox qorxulan heyvanlara pişik, it, quş, həşəratlar aiddir. Fobiyalar adamda qaçma davranışı inkişaf etdirir - heyvan saxlayan dostlarının evinə getməzlər.
Yüksəklik qorxusu
İkinci ən məşhur spesifik fobiya növüdür. İnsan yüksək binalara çıxa bilməz, yüksəkdən baxa bilməz, hətta otaqda pəncərəyə yaxın otura bilməz. Bir çox insan üçün keflə oturub istirahət edəcəyi eyvanlar belə insanlar üçün əziyyətdir.
Qan və yaralanma fobiyası
Xalq arasında “qan tutması“ olaraq da adlanan vəziyyətdir. Qan görəndə narahatlıq hissi çox insanda rast gəlinən bir xüsusiyyətdir. Bu zaman huşun itiməsi baş verə bilər. Belə fobiklər həyat qurtarıcı müdaxilələrdən belə qaçarlar. Bir çox insan bu qorxuya görə xəstəxanaya getməz, xəstə insanlara baxa bilməz, tibbi mövzularla əlaqədar televiziya proqramlarını seyr etməz. Bu cür insanlar həkimlik və tibb bacısı peşəsini seçməzlər.
Udma fobiyası
Bu xəstələrin tək qorxusu bir şey udarkən boğulmaqdır. Yemək yeyərkən, su içərkən boğazlarında nəsə qalar və boğular deyə qorxurlar. Yemək və içməkdən qorxduqları şeylərin siyahısı ola bilər. Çox vaxt ləpələrdən, fındıq, qoz və s. kiçik dənəli şeylərdən uzaq durarlar. Yemək-içməkdən qaçmağın nəticəsində çox arıqlayarlar.
Qaranlıq fobiyası
Bağlı, qaranlıq və sıxlıq olan yerlərdə duyulan qorxudur. Bu vəziyyətlərdə tipik nümunələr arasında lift, bağlı tavanlı otaqlar və dəhlizlər, qapıları bağlı və sıxlıq olan avtobuslar, yeraltı keçidlər, metro sayıla bilər. Əsas qorxuları bu yerlərdə sıxılıb qalmaq, çıxa bilməmək, nəfəs ala bilməmək, boğulmaqdır. Belə insanlar kinoya və teatra gedə bilməz, getsələr də qıraq kreslolarda oturar. Boğazlı geyimlərdə narahat ola bilərlər.
Nələrdən qorxuruq?
Obyektiv fobiya: həşərat, kəpənək, it, iti uclu əşya və s.
Vəziyyət fobiyası: Bağlı yer, açıq yer, lift, yüksək yer, qaranlıq və s.
Funksiya fobiyası: Yerini islatma, qaz çıxarma, tərləmə və s.
Bu vəziyyətləri yaşayan bir çox insan həkimə müraciət etmir. Bunun da ən əhəmiyyətli səbəbi fobiyaların xəstəlik deyil, xasiyyət, ya da şəxsiyyət xüsusiyyəti olduğunu düşünüməsidir. Fobiyanın müalicə edilə bilmədiyinin düşünülməsi də bir başqa əhəmiyyətli faktordur. Halbuki, spesifik fobiyaların müalicəsi mümkündür, üstəlik, müvəffəqiyyət nisbətləri yüksəkdir. Bu qorxuların müalicəsində dərmanların rolu azdır.
Fobiyalarımıza özümüz də qalib gələ bilərik, sadəcə istəmək kifayətdir.
XƏBƏR LENTİ
Azərbaycanda həkim olmaq istəyənlərin nəzərinə
Dəbli gəlinlik modelləri
Aleyna Tilkinin oxşarı-FOTO
Bakıda karantinə nəzarət gücləndirildi
HAVA necə olacaq?
Atatürk heykəli yandırıldı
Demet Akalın bahalı pencəyi ilə diqqət çəkir-FOTO
Sosial şəbəkələrdə yayılan video ilə bağlı - Aeroportdan açıqlama
Geyimlərinizi xilas edəcək tövsiyələr
Internet Explorer güclənir
Dodaq quruluğuna qarşı vanil yağı
Gözəl saçlar
Hər kəs bu uşaqdan danışır-FOTO
Saçlarınızı qışın soyuğundan qorumağın 4 yolu
Doğuş sonrası depressiya: nə etməli?
Stil ikonu Taylor Tomas Hill
Qızardılmış kartof ruleti(foto resept)
Qarışqanın iybilmə xüsusiyyəti
Pendirli çörək (foto resept)
Cavabsız qalan teleqramlar
Haram insanın övladına nə kimi təsir edir?
2014-cü ilin nişan üzükləri
Məleykə Abbaszadə Beynəlxalq Mütəxəssislər Qrupunda təmsil olunacaq
Qab süngəri (özünü düzəlt)
Qaçqın ailələri üçün problem: necə etməli?
Mühəmməd peyğəmbərin (s.ə.s) gəlişindən xəbər verən digər dini kitablar
Hansı hallarda təqiyyə etmək olmaz?
Yumor hissinə malik robot hazırlanır
XXI əsrdə bizi qul edən nədir?
Prezident bir qrup hərbi qulluqçunu “Laçının azad olunmasına görə” medalı ilə təltif edib - SƏRƏNCAM
Avropada rouminq ləğv ediləcək
Valideynlər üçün testlər
Bakıda gözəl quş qalmayacaq?
Türkiyədə İLK: Uzaq mənzilli raket sınaqdan keçirildi
Tez hazır olan duzlu xiyar(foto-resept)
Siz də lider ola bilərsiniz
Payız üçün köynəklər
Əhalinin banklarda nə qədər pulu var?
İnsanları geyindirən kitabxana
Tovuz atəşə tutuldu
Hikmət Hacıyevdən 80 jurnalistin Xankəndidən çıxa bilməməsi məsələsi ilə bağlı AÇIQLAMA
Seda Sayan səhnəyə bu paltarda çıxdı-FOTO
Kişilərin bədən dili nə deyir?
Yaz aylarında xüsusi qidalanma tövsiyyələri
Margot Robbienin gözəllik sirləri
Rəngarəng salat (foto resept)
Küləkli hava şəraiti koronavirusa yoluxmanı artıra bilər? - VİDEO
İvana Sert hicab geyindi-FOTO
Evin dekoru üçün 1 milyon xərclədi
ANS Televiziyasının yayımı dayandırılıb
- ŞƏRHLƏR