İstər kompüterdə, istərsə də internetdə fəaliyyətin gizliliyini saxlamaq çətindir. Kompüter dəfələrlə format olunsa belə, pozulmuş faylı bərpa etmək, internetdə izlənilən saytları və yüklənilən faylların statistiklasını əldə etmək olar. Buna baxmayaraq, proqramçılar bir sıra yollarla kompüter və internetdən izlərin silməyin mümkün olduğunu deyib.
Proqramçı Fuad Ələkbərovun sözlərinə görə, adi halda kompüterdən pozulan istənilən faylı asanlıqla bərpa etmək olar. Dediyinə görə, əgər kompüterdən o qədər də çox istifadə olunmursa, hətta bir neçə il əvvəl yaradılmış faylları da bərpa etmək mümkündür. Faylların birdəfəlik pozulması ancaq xüsusi proqramlar vasitəsilə həyata keçirilir. Belə proqramlar yalnız faylın silinməsilə kifayətlənmir, faylın üstünə başqa təsadüfi məlumatlar və s. də yazırlar. Bununla da informasiyanın ilkin variantı tamamilə silinir. "Bunu "File Shredder", "Shredder8", "Recuva" və "Auslogics BoostSpeed" kimi proqramlarla icra etmək olar".
Ələkbərov bildirib ki, kompüterdəki bütün informasiyanın bərpası mümkün olmadan pozmaq üçün komüterin format olunması kifayət etmir. Ona görə ki, kompüterdə əvvəl adi yolla fayllar pozulubsa, sonradan formatlanma üsulu ilə birdəfəlik, bərpasız pozulmur. Bunun üçün yenə də xüsusi proqramlardan istifadə olunmalıdır. Disklərdən bütün faylların tamamilə pozulması üçün "HDD Low Level Format" uyğun gəlir. "Auslogics BoostSpeed" proqramı isə sərt diskdə və ya flaşkada bütün boş yeri mövcud digər fayllar zədələnmədən poza bilir".
Onu nəzərə almaq lazımdır ki, dəfələrlə format olunmuş və hətta yanmış disklərdən belə informasiyanı əldə etmək olar. Amma bu cür xüsusi qurğular nadir hallarda olur. Faylların heç bir yolla bərpa olunmaması üçün diskin tamamilə məhv edilməsi lazımdır.
Onun dediyinə görə, kompüter və internet istifadəçilərin əksəriyyəti bu suallarla müraciət edirlər: ""Öz fəaliyyətimiz haqında informasiyanı internetdən və kompüterdən tam silmək olurmu?" Bəli, müəyyən üsullar vasitəsilə, internetdə fəaliyyəti tam silmək olar. İnternetdə rahat fəailiyyət göstərsək də, bu gizli qalmır. Özümüz haqqında internetdə iz buraxırıq. Misal üçün "youhavedownloaded.com" saytı hər hansı bir İP ünvanın yüklədiyi faylların statistikasını toplayır. Bu sayta girərək istənilən şəxs öz İP ünvanının statistikası ilə tanış ola bilər".
Proqramçı qeyd edib ki, əgər "Google Chrome" istifadəçisinizsə, Ctrl+Shift+N düymələrini basaraq gizli pəncərə açmaq olar. Bu pəncərədə baxdığınız saytlar "brauzer"in tarixində görünməyəcək və kompüterdə heç bir izini tapmaq olmayacaq.
İzlədiyiniz saytların gizli qalmasını istəyirsizsə, "tarix" bölümünü açıb oradan saytları seçib poza bilərsiz. Tarix bölməsini tamamilə pozduqda girdiyiniz bütün saytlar barədə informasiya pozulacaq. Eləcə də sizə lazım olan tarix bölməsində hansı növ informasiyaların vaxtaşırı silinməsini də seçmək olar.
"Internet Explorer"i istifadə etdikdə isə "ümumi" bölməsində "jurnal" seçib səhifədən "çıxdıqda tarixi yadda saxlamasın" sətri seçmək lazımdır. Burada seçdiyin informasiyanı pozmaq, parametrlər bölməsini seçməklə isə saytlara baxış bardə olan informasiyanın saxlanılması üsulunu seçə bilərsiz.
Müsahibimiz bildirib ki, şəbəkəyə qoşulan İp ünvanla şəsxin kimliyi və olduğu yer müəyyən olunur. İp ünvandan başqa kompüterin xidməti faylları, misal üçün, "cookoes" vasitəsilə də şəxsi müəyyən etmək olar. "Cookoes" internetdəki iş fəaliyyəti barədə informasiyanı saxlayır. Bir çox saytlarda xüsusi "cookoes"lər quraşdırılıb və bunlar vasitəsilə istifadəçilərin fəallığı müəyyən olunur. Sosial şəbəkələr də daim qeydiyyatdan keçən istifadəçilər barədə informasiya toplayır. Əgər istifadəçi sosial bşəbəkədən çıxamadan internetdə başqa saytlara girirsə bu haqda informasiya sosial şəbəkə tərəfindən toplanr.
Lakin internetdəki məxfiliyi qorumaq üçün xeyli yollar var. Son dövrlər "Mozilla", "Opera", "Google Chrome" istifadəçilərə gizli işləmək üçün xüsusi xidmətlər təklif edir. Bu, "Google Chrome"da "Ctrl+Shift+N", "Internet Explorer"də "Ctrl+Shift+P" düymələrini basmaqla yeni pəncərə açıb gizli işləmək olar. Bu sistem vasitəsilə, internet səhifələr haqqında informasiya yığılmır. Səhifədən çıxdıqdan sonra isə "cookies"dən bütün informasiyalar silinir.
Mobil qurğular üçünsə, gizli iş rejimi ancaq "Google Chrome"un son versiyası ilə təchiz olunan "Android" platformalarda mümkündür.
Qeyd edək ki, "The Guardian" internetdə izləri silməyə dair 10 tövsiyə yayıb: ""Facebook"da gizlilik parametrlərində hər şeyi "özəl"ə çevirmək; "Facebook"da etiketləndiyiniz fotoları bir-bir açıb, "variantlar" bölməsindən etiketləri silmək; "Google Blogger" hesabınızda profili silmək (bununla da bütün bloq yazılarınız və şərhləriniz yox olacaq); "Tumblr" və ya "WordPress" bloqunuz varsa, silmək; axtarış saytlarında dırnaq içərisində ad və soyadı yazmaq; forumlardakı şərhləri silmək; "Google"da "görüntülər" hissəsində adınızı axtarışa vermək; fotolarınızın çıxdığı saytlardan bunları silmələrini istəmək; "Flickr" kimi saytlara göndərdiyiniz fotoları da silmək; adınızı davamlı axtarışa verib, adınızın çıxdığı saytların sahibləriylə əlaqə yaradıb sildirməyə cəhd etmək, "Facebook", "Blogger" və "WordPress"ə göndərdiklərinizin hələ də internet arxivində qalmış ola biləcəyini unutmamaq və "İnternet Archive" saytı məzmun silmə tələblərini bir-bir nəzərdən keçirmək; adınızı internetdən tamamilə silsəniz belə, qərarlı bir araşdırmaçının geridə qalan məlumatlarınızı və dostlarınızın sizdən bəhs etdiyi məlumatları araşdıraraq haqqınızda məlumat ala biləcəyini unutmamaq lazımdır. Sonuncu isə sizi izləyən "Google"ın axtarış saytı əvəzinə siz izləməyənləri yoxlayın".
XƏBƏR LENTİ
