Beyninin bir qisimi olmadığı halda normal həyatını davam etdirən bəzi nümunələr var. Tom Stafford bunun necə mümkün ola bildiyini açıqlayır:
Beynimizin nə qədərinə həqiqətən ehtiyac duyuruq? Beyninin bir qisimi olmayan ya da xəsarət alan insanlarla bağlı xəbərlər son zamanlarda mediada bir neçə dəfə yer aldı. Bu hadisələr beynin necə işlədiyini tam olaraq anlamadığımız kimi onu səhv ələ ala biləcəyimizi də göstərir.
Bir neçə ay əvvəl bir qadının beyninin arxa qisimindəki beyincik bölgəsinin olmadığına dair bir xəbər yayıldı. Yəni bu qisim xəsarət almamışdı, ümumiyyətlə yox idi. Bəzi təxminlərə görə bütün beyin hüceyrələrimizin yarısı beyincikdədir. Amma 24 yaşındakı bu qadın normal bir həyat yaşayırdı. Təhsilini tamamlamış, evlənmiş və normal bir hamiləlikdən sonra bir uşaq sahibi olmuşdu.
Amma bu vəziyyətin qadın üzərində bir sıra təsirləri də vardı. Ömürü boyunca tərəddüdlü, kobud hərəkət etmişdi. Amma əsl çaşdırıcı olan isə beyninin bir qisimi olmadığına baxmayaraq hərəkət edə bilməsi idi. Beyincik beynin elə təməl bir bölgəsidir ki, ilk onurğalı canlılarda ortaya çıxmışdır. Dinozavrların həyatda olduğu dövrdə belə köpəkbalıqlarının beyincikləri inkişaf etmişdi.
Bu hadisə beyin mövzusunda elmin olduğu kədərli vəziyyəti göstərir. Beyincik kimi bəzi əhəmiyyətli bölgələrin funksiyası barədə belə fikir ayrılıqları var hələ. Bu cür hadisələr ortaya çıxdığında beyin haqqındakı cəhalətimiz də ortaya çıxır. Xəstəxanalardakı beyin tomoqrafiyaları beyin quruluşunun adamdan adama fərqli ola bildiyini ortaya qoyur. Bu fərqliliklərin yaxından müşahidə edildiyində davranışlarımız üzərində təsirli olduğunu görmək də mümkün ola bilər.
Beyinciyi olmayan qadın hekayəsi beyinlə bağlı sadə bir sxemin olmadığını göstərir. Beyni görmə bölgəsi, aclıq ya da sevgi hissi bölgəsi kimi hissələrə ayıraraq sadələşdirmək cazibədar gəlsə də əslində beyində belə bölgələr yoxdur. Çünki o, hər funksiyadan yalnız bir bölgənin məsul olduğu texnoloji bir cihaz deyil.
Bir başqa hadisə isə bir müddətdir beynində öküz soliteri ilə yaşayan bir adam haqqındadır. Dörd ildən bəri beyndə yaşayan bu qurd epilepsiya tutmalarına bənzər tutmalara, yaddaş problemlərinə və maraqlı qoxu duyğularına səbəb olmuşdu. Əslində bunlar beyində yaşayan yad canlı bir varlığa baxmayaraq az deyilə biləcək yan təsirlərdir.
Beyin inkişaf etmiş bir texnoloji cihaz olsaydı, işləməyə davam etməsi mümkün olmazdı. Beynin dayanıqlılığının səbəblərindən biri onun "elastik' olmasıdır, yəni olduğu mühitə uyğunlaşma xüsusiyyəti. Bir başqa səbəb isə Nobel mükafatı sahibi nevroloq Gerald Edelman tərəfindən yaradılan bir anlayışla bağlı ola bilər. Edelman bioloji funksiyaların bir çox struktur tərəfindən dəstəklənildiyini fərq etmişdi. Məsələn, bir fiziki xüsusiyyətin bir çox genin kodlaşdırılması nəticəsində olması kimi. Beləcə bir tək genin ortadan qalxması o xüsusiyyətin ortaya çıxmasına maneə törədə bilmir. Bir funksiyanın çox sayda fərqli strukturlar tərəfindən dəstəklənilməsi xüsusiyyətini Edelman "soysuzlaşma" olaraq adlandırır.
Eyni şey beyin üçün də etibarlıdır. Beynimizin funksiyaları müəyyən bölgələrdə toplanmır, əksinə, bir çox bölgənin dəstəyiylə reallaşır, bunların işləmə prisnsipi bənzər olsa da kiçik fərqliliklər də ehtiva edir. Bir tərəfdə meydana gələn mənfi hal digər bölgələr tərəfindən kompensasiya edilir.
Beynin işləməsini araşdıran koqnitiv nevroloqların beyindəki fərqli bölgələrin hansı işi icra etdiyini müəyyən etməyə çalışarkən qarşılaşdığı problem də budur. Bir bölgəyə yalnız bir funksiyanı aid etsəniz səhv nəticələr əldə edərsiniz.
Beyincik tək-tək xüsusi hərəkətlərə nəzarət edən bölgə olaraq bilinir. Lakin bazal qanqlionlar və arxikorteks adı verilən hissələr də bədən hərəkətlərimizlə yaxından əlaqədardır. Hamısı da eyni funksiyada rol aldığından hər bir bölgənin tam olaraq funksiyasını təyin etməyə çalışmaq səhv bir yanaşma olar.
Yaddaş da çox sayda beyin sistemlərinin idarəsində olan təməl bioloji funksiyadır. Daha əvvəl bir dəfə gördüyünüz birinə rast gəldiyinizdə o adamın yaxşı biri olduğunu ya da etdikləri yaxşı bir şeyi xatırlaya, ya da sizdə yaxşı duyğular oyandırdığını düşünə bilərsiniz. Bunların hamısı o adama güvənə biləcəyinizi fərqli şəkillərdə sizə xatırladan yaddaş formalarıdır.
Edelman "soysuzlaşma" xüsusiyyətini təbii seçmənin qaçınılmaz bir məhsulu olaraq görür. Bu fakt beynə bağlı fövqəladə vəziyyətlərin niyə fəlakətlə nəticələnmədiyini açıqlayır əslində. Bir də elm insanlarının niyə beynin funksiyalarını anlamaqda çətinlik çəkdiyini.
Cəfərov.İ
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Həyatınızı başqalarına görə yaşamayın
Yaşayış evindən öz-özünə çıxan yanğının səbəbi bəlli oldu - FOTO
Şahbaz Quliyev erməni əsirliyində yaşadıqlarını danışdı - VİDEO
Əzələ yığını olan "müsəlman div"
Düşmənin çox sayda canlı qüvvə və texnikası məhv edildi - SİYAHI
Skype-da gözlənilən yenilik gerçəkləşdi
"Arzu, salamat qal" yazan neftçinin meyidi tapıldı
Fransada ara qarışdı
HAVA necə olacaq?-22 Avqust
“Samsung” parçalana bilər
"Terrorun dini yoxdur"
Portağallı piroq (video-resept)
Həkim qədər təsirli 27 meyvə və tərəvəz (1)
Səyahəti sevənlər üçün maraqlı filmlər
Sürpriz kök salatı (foto-resept)
Qədim İspan şəhərində gəzinti
Qənaətcil qadınlara məsləhətlər
Qəhvənin düzgün içilmə qaydası
Hamilə xanımların diqqətinə...
Qadın.Netlilərin tərcümeyi-halı (3)
Dişlər haqqında 5 maraqlı fakt
Məşhur aktrisanın FOTOsu sosial şəbəkəni qarışdırdı
Pelin və Anıl cinayətə şahid oldular-FOTO
Tortları bəzəmək üçün güllər düzəldilməsi (foto dərs)
1 həftəyə 5 kiloqram arıqladan qarpız pəhrizi
ABŞ-la Rusiya Qarabağla bağlı razılığa gəldi
Azərbaycanın müxtəlif yerlərində seysmoloji aktivlik aşkar edilib
Havanın təmizlənməsi üçün süni ağaclar yaradıldı
Rezidenturaya qəbul olanların siyahısı açıqlanıb
Xəttə görə xasiyyət necə müəyyən edilir?
Cemli piroq (foto resept)
Avropa Oyunları: Karatedə 3-cü qızıl medalımız!
Son 1000 ildə ilk dəfə: vikinq toyunda evləndilər-FOTO
Azərbaycanda daha iki nəfər koronavirusdan öldü: 262 yeni yoluxma - RƏSMİ
Cennifer Lopez sirri açdı-FOTO
Ebru Şahin məşhur basketbolçu ilə sevgilidir-FOTO
Yeni dövrün coğrafiyası (XV-XIX)-2
HAVA necə olacaq?- 10 APREL
"Bəli, mən arvadağızam"
Dəniz Seki 15 kq arıqladı-FOTO
Ananasın faydaları
Yapon alimlərindən COVID-19-un müalicəsində YENİ KƏŞF
"Doğrudanmı Avropada məndən yaşlı insan yoxdur?"
Ramazan ayı ilə əlaqəli mədə xəstələrinə tövsiyələr
Ayaqları uzun göstərən geyim hiylələri
Bürclər nə vaxt hirslənir?
Nyu-Yorkda koronavirusun mənbəyi aşkarlandı
Afrikada bir gün
Ziyafət məclisinin şahzadəsi ol
Sınan əşyalardan və bitkilərdən ev
- ŞƏRHLƏR