Beyninin bir qisimi olmadığı halda normal həyatını davam etdirən bəzi nümunələr var. Tom Stafford bunun necə mümkün ola bildiyini açıqlayır:
Beynimizin nə qədərinə həqiqətən ehtiyac duyuruq? Beyninin bir qisimi olmayan ya da xəsarət alan insanlarla bağlı xəbərlər son zamanlarda mediada bir neçə dəfə yer aldı. Bu hadisələr beynin necə işlədiyini tam olaraq anlamadığımız kimi onu səhv ələ ala biləcəyimizi də göstərir.
Bir neçə ay əvvəl bir qadının beyninin arxa qisimindəki beyincik bölgəsinin olmadığına dair bir xəbər yayıldı. Yəni bu qisim xəsarət almamışdı, ümumiyyətlə yox idi. Bəzi təxminlərə görə bütün beyin hüceyrələrimizin yarısı beyincikdədir. Amma 24 yaşındakı bu qadın normal bir həyat yaşayırdı. Təhsilini tamamlamış, evlənmiş və normal bir hamiləlikdən sonra bir uşaq sahibi olmuşdu.
Amma bu vəziyyətin qadın üzərində bir sıra təsirləri də vardı. Ömürü boyunca tərəddüdlü, kobud hərəkət etmişdi. Amma əsl çaşdırıcı olan isə beyninin bir qisimi olmadığına baxmayaraq hərəkət edə bilməsi idi. Beyincik beynin elə təməl bir bölgəsidir ki, ilk onurğalı canlılarda ortaya çıxmışdır. Dinozavrların həyatda olduğu dövrdə belə köpəkbalıqlarının beyincikləri inkişaf etmişdi.
Bu hadisə beyin mövzusunda elmin olduğu kədərli vəziyyəti göstərir. Beyincik kimi bəzi əhəmiyyətli bölgələrin funksiyası barədə belə fikir ayrılıqları var hələ. Bu cür hadisələr ortaya çıxdığında beyin haqqındakı cəhalətimiz də ortaya çıxır. Xəstəxanalardakı beyin tomoqrafiyaları beyin quruluşunun adamdan adama fərqli ola bildiyini ortaya qoyur. Bu fərqliliklərin yaxından müşahidə edildiyində davranışlarımız üzərində təsirli olduğunu görmək də mümkün ola bilər.
Beyinciyi olmayan qadın hekayəsi beyinlə bağlı sadə bir sxemin olmadığını göstərir. Beyni görmə bölgəsi, aclıq ya da sevgi hissi bölgəsi kimi hissələrə ayıraraq sadələşdirmək cazibədar gəlsə də əslində beyində belə bölgələr yoxdur. Çünki o, hər funksiyadan yalnız bir bölgənin məsul olduğu texnoloji bir cihaz deyil.
Bir başqa hadisə isə bir müddətdir beynində öküz soliteri ilə yaşayan bir adam haqqındadır. Dörd ildən bəri beyndə yaşayan bu qurd epilepsiya tutmalarına bənzər tutmalara, yaddaş problemlərinə və maraqlı qoxu duyğularına səbəb olmuşdu. Əslində bunlar beyində yaşayan yad canlı bir varlığa baxmayaraq az deyilə biləcək yan təsirlərdir.
Beyin inkişaf etmiş bir texnoloji cihaz olsaydı, işləməyə davam etməsi mümkün olmazdı. Beynin dayanıqlılığının səbəblərindən biri onun "elastik' olmasıdır, yəni olduğu mühitə uyğunlaşma xüsusiyyəti. Bir başqa səbəb isə Nobel mükafatı sahibi nevroloq Gerald Edelman tərəfindən yaradılan bir anlayışla bağlı ola bilər. Edelman bioloji funksiyaların bir çox struktur tərəfindən dəstəklənildiyini fərq etmişdi. Məsələn, bir fiziki xüsusiyyətin bir çox genin kodlaşdırılması nəticəsində olması kimi. Beləcə bir tək genin ortadan qalxması o xüsusiyyətin ortaya çıxmasına maneə törədə bilmir. Bir funksiyanın çox sayda fərqli strukturlar tərəfindən dəstəklənilməsi xüsusiyyətini Edelman "soysuzlaşma" olaraq adlandırır.
Eyni şey beyin üçün də etibarlıdır. Beynimizin funksiyaları müəyyən bölgələrdə toplanmır, əksinə, bir çox bölgənin dəstəyiylə reallaşır, bunların işləmə prisnsipi bənzər olsa da kiçik fərqliliklər də ehtiva edir. Bir tərəfdə meydana gələn mənfi hal digər bölgələr tərəfindən kompensasiya edilir.
Beynin işləməsini araşdıran koqnitiv nevroloqların beyindəki fərqli bölgələrin hansı işi icra etdiyini müəyyən etməyə çalışarkən qarşılaşdığı problem də budur. Bir bölgəyə yalnız bir funksiyanı aid etsəniz səhv nəticələr əldə edərsiniz.
Beyincik tək-tək xüsusi hərəkətlərə nəzarət edən bölgə olaraq bilinir. Lakin bazal qanqlionlar və arxikorteks adı verilən hissələr də bədən hərəkətlərimizlə yaxından əlaqədardır. Hamısı da eyni funksiyada rol aldığından hər bir bölgənin tam olaraq funksiyasını təyin etməyə çalışmaq səhv bir yanaşma olar.
Yaddaş da çox sayda beyin sistemlərinin idarəsində olan təməl bioloji funksiyadır. Daha əvvəl bir dəfə gördüyünüz birinə rast gəldiyinizdə o adamın yaxşı biri olduğunu ya da etdikləri yaxşı bir şeyi xatırlaya, ya da sizdə yaxşı duyğular oyandırdığını düşünə bilərsiniz. Bunların hamısı o adama güvənə biləcəyinizi fərqli şəkillərdə sizə xatırladan yaddaş formalarıdır.
Edelman "soysuzlaşma" xüsusiyyətini təbii seçmənin qaçınılmaz bir məhsulu olaraq görür. Bu fakt beynə bağlı fövqəladə vəziyyətlərin niyə fəlakətlə nəticələnmədiyini açıqlayır əslində. Bir də elm insanlarının niyə beynin funksiyalarını anlamaqda çətinlik çəkdiyini.
Cəfərov.İ
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Koronavirusla bağlı son vəziyyət açıqlandı
İri ticarət mərkəzlərinin aqibəti necə olacaq?
Uşağın cinsiyyətini öyrənmək istəyən cütlük ŞOK YAŞADI
Məşhur futbolçunun qabırğası sındı
Burak Özçivitin filminə qadağa qoyuldu-FOTO
Bu gün ixtisas seçimi başa çatır
Müxalifət Paşinyana istefa üçün vaxt qoydu
Qanunsuz tikilmiş evlərin qeydiyyatı bizə nə verəcək?
Qorxulu film izləməklə arıqlaya bilərsiniz
Bakıda 10В°- dək isti olacaq
Shakira öz əl işini təqdim etdi
Permdə doğulan Ömər Xəyyam
"Bobbi"nin ulduzu Rişi Kapur öldü-FOTO
Azərbaycanda Facebook-a maraq azalıb
Hindistan tarixində ilk dəfə
Körpənin yuxuya rahat getməsi üçün tövsiyələr
Minsk qrupu Nalbandyanla Dağlıq Qarabağ nizamlanmasını müzakirə edib
Artıq çəkidən azad olmaq üçün 8 qızıl qayda
Koronavirusa yoluxan ən kiçik xəstə sağaldı-FOTO
Hər ay bir şəhzadəyə çevrildi
Beyonsenin konsertində zal boş qaldı-FOTO
Doğma kəndim - Baş Küngüt
Kompüter oyunlarını sevənlərə bəd xəbər
Putin Rusiya müsəlmanlarını Qurban bayramı münasibətilə təbrik etdi
Bu gün Aşuradır
Hulusi Akar Qarabağda anlaşma barədə: “Türkiyə həm masada, həm də ərazidə olacaq”
Bu gün Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyevanın ad günüdür
Prezident İlham Əliyev: “...əlimizdən gələni edəcəyik”
Almaniya kuboku: Türk futbolçu matçın qəhrəmanı oldu, "Bavariya" qalib gəldi
Azərbaycanda sahibkarlar bu xərcdən azad edildi - QƏRAR
Azərbaycanda müəllimlərin işə götürülməsi üzrə elektron ərizələrin qəbulu başlanır
Azərbaycanda daha iki nəfər koronavirusdan öldü: 143 yeni yoluxma
Dəri çatlarının qarşısını necə almalı?
"Coca-Cola"nın "gücü"
Banklara xəbərdarlıq etdi
Qış aylarında dəri baxımı
Yasəmən gülü və faydaları
Düşmən təəccübləndirdi: cəmi 26 dəfə?
Körpə doğulandan sonra hansı qurban kəsilməlidir?
BenQ bazara qayıtdı
Kimə qırmızı kürü yemək olmaz?
Ən çox gəzən turist
Onların da geyimləri var
Ordumuz ermənilərə daha bir zərbə
Mehriban Əliyeva Xalq artistinə avtomobil HƏDİYYƏ ETDİ - FOTO
"Ermənistan rəhbərliyindəkilər, sanki, başqa planetdən gəliblər"
Azərbaycan valyuta bazarının həftəlik icmalı
Yaxşı işləyib tez qocalmamaq üçün nə edək?
İnsanların mənfi enerjisindən necə qorunmalı?
Jurnalistin ölümünə prezidentdən reaksiya
- ŞƏRHLƏR