Beyninin bir qisimi olmadığı halda normal həyatını davam etdirən bəzi nümunələr var. Tom Stafford bunun necə mümkün ola bildiyini açıqlayır:
Beynimizin nə qədərinə həqiqətən ehtiyac duyuruq? Beyninin bir qisimi olmayan ya da xəsarət alan insanlarla bağlı xəbərlər son zamanlarda mediada bir neçə dəfə yer aldı. Bu hadisələr beynin necə işlədiyini tam olaraq anlamadığımız kimi onu səhv ələ ala biləcəyimizi də göstərir.
Bir neçə ay əvvəl bir qadının beyninin arxa qisimindəki beyincik bölgəsinin olmadığına dair bir xəbər yayıldı. Yəni bu qisim xəsarət almamışdı, ümumiyyətlə yox idi. Bəzi təxminlərə görə bütün beyin hüceyrələrimizin yarısı beyincikdədir. Amma 24 yaşındakı bu qadın normal bir həyat yaşayırdı. Təhsilini tamamlamış, evlənmiş və normal bir hamiləlikdən sonra bir uşaq sahibi olmuşdu.
Amma bu vəziyyətin qadın üzərində bir sıra təsirləri də vardı. Ömürü boyunca tərəddüdlü, kobud hərəkət etmişdi. Amma əsl çaşdırıcı olan isə beyninin bir qisimi olmadığına baxmayaraq hərəkət edə bilməsi idi. Beyincik beynin elə təməl bir bölgəsidir ki, ilk onurğalı canlılarda ortaya çıxmışdır. Dinozavrların həyatda olduğu dövrdə belə köpəkbalıqlarının beyincikləri inkişaf etmişdi.
Bu hadisə beyin mövzusunda elmin olduğu kədərli vəziyyəti göstərir. Beyincik kimi bəzi əhəmiyyətli bölgələrin funksiyası barədə belə fikir ayrılıqları var hələ. Bu cür hadisələr ortaya çıxdığında beyin haqqındakı cəhalətimiz də ortaya çıxır. Xəstəxanalardakı beyin tomoqrafiyaları beyin quruluşunun adamdan adama fərqli ola bildiyini ortaya qoyur. Bu fərqliliklərin yaxından müşahidə edildiyində davranışlarımız üzərində təsirli olduğunu görmək də mümkün ola bilər.
Beyinciyi olmayan qadın hekayəsi beyinlə bağlı sadə bir sxemin olmadığını göstərir. Beyni görmə bölgəsi, aclıq ya da sevgi hissi bölgəsi kimi hissələrə ayıraraq sadələşdirmək cazibədar gəlsə də əslində beyində belə bölgələr yoxdur. Çünki o, hər funksiyadan yalnız bir bölgənin məsul olduğu texnoloji bir cihaz deyil.
Bir başqa hadisə isə bir müddətdir beynində öküz soliteri ilə yaşayan bir adam haqqındadır. Dörd ildən bəri beyndə yaşayan bu qurd epilepsiya tutmalarına bənzər tutmalara, yaddaş problemlərinə və maraqlı qoxu duyğularına səbəb olmuşdu. Əslində bunlar beyində yaşayan yad canlı bir varlığa baxmayaraq az deyilə biləcək yan təsirlərdir.
Beyin inkişaf etmiş bir texnoloji cihaz olsaydı, işləməyə davam etməsi mümkün olmazdı. Beynin dayanıqlılığının səbəblərindən biri onun "elastik' olmasıdır, yəni olduğu mühitə uyğunlaşma xüsusiyyəti. Bir başqa səbəb isə Nobel mükafatı sahibi nevroloq Gerald Edelman tərəfindən yaradılan bir anlayışla bağlı ola bilər. Edelman bioloji funksiyaların bir çox struktur tərəfindən dəstəklənildiyini fərq etmişdi. Məsələn, bir fiziki xüsusiyyətin bir çox genin kodlaşdırılması nəticəsində olması kimi. Beləcə bir tək genin ortadan qalxması o xüsusiyyətin ortaya çıxmasına maneə törədə bilmir. Bir funksiyanın çox sayda fərqli strukturlar tərəfindən dəstəklənilməsi xüsusiyyətini Edelman "soysuzlaşma" olaraq adlandırır.
Eyni şey beyin üçün də etibarlıdır. Beynimizin funksiyaları müəyyən bölgələrdə toplanmır, əksinə, bir çox bölgənin dəstəyiylə reallaşır, bunların işləmə prisnsipi bənzər olsa da kiçik fərqliliklər də ehtiva edir. Bir tərəfdə meydana gələn mənfi hal digər bölgələr tərəfindən kompensasiya edilir.
Beynin işləməsini araşdıran koqnitiv nevroloqların beyindəki fərqli bölgələrin hansı işi icra etdiyini müəyyən etməyə çalışarkən qarşılaşdığı problem də budur. Bir bölgəyə yalnız bir funksiyanı aid etsəniz səhv nəticələr əldə edərsiniz.
Beyincik tək-tək xüsusi hərəkətlərə nəzarət edən bölgə olaraq bilinir. Lakin bazal qanqlionlar və arxikorteks adı verilən hissələr də bədən hərəkətlərimizlə yaxından əlaqədardır. Hamısı da eyni funksiyada rol aldığından hər bir bölgənin tam olaraq funksiyasını təyin etməyə çalışmaq səhv bir yanaşma olar.
Yaddaş da çox sayda beyin sistemlərinin idarəsində olan təməl bioloji funksiyadır. Daha əvvəl bir dəfə gördüyünüz birinə rast gəldiyinizdə o adamın yaxşı biri olduğunu ya da etdikləri yaxşı bir şeyi xatırlaya, ya da sizdə yaxşı duyğular oyandırdığını düşünə bilərsiniz. Bunların hamısı o adama güvənə biləcəyinizi fərqli şəkillərdə sizə xatırladan yaddaş formalarıdır.
Edelman "soysuzlaşma" xüsusiyyətini təbii seçmənin qaçınılmaz bir məhsulu olaraq görür. Bu fakt beynə bağlı fövqəladə vəziyyətlərin niyə fəlakətlə nəticələnmədiyini açıqlayır əslində. Bir də elm insanlarının niyə beynin funksiyalarını anlamaqda çətinlik çəkdiyini.
Cəfərov.İ
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
"Ən yaxşı sosial çarx" müsabiqəsinin qalibləri açıqlanacaq
Hadise paylaşımı ilə GÜNDƏM oldu
Bengünün xına gecəsindən ilk FOTOlar
Reklamlar beynimizə necə təsir edir?
2018-də qarşınıza çıxacaq 3 trend
Məşhurların daxil ola bilmədiyi ölkələr
Kim ki yüz il yaşamırsa...
Günün qoroskopu:Hisslərinizə uymayın!
Dünya bazarlarında neft 50 dollardan baha satılır
Botoks etdirən qadınlar eybəcər hala düşdülər - FOTO
Ev dekorasiyasında köhnə çamadanlara yer verin
İlham Əliyev: "22 ildir ki, heç nə edə bilmirlər"
Model olduğunu düşünənlər peşəsinə TƏƏCCÜBlənirlər-FOTO
Günün qoroskopu: yeni tanışlıqlar məsləhətli deyil
Bizə xarici həkimlər lazımdırmı?
Kondinsionersiz sağ qalmağın 7 yolu
“WhatsApp”dan iki maraqlı yenilik
Fransız rejissor islamı qəbul etdi
Qəribə qərar: Tutulan hər siçana görə 2 manat pul
Görənlər 70 yaşı olduğuna inanmır - FOTO
Kolleclərə qeydiyyat başlayıb
Şəki xan sarayı
Ər 17 ildir həyat yoldaşının cəsədi ilə yatır – FOTO
Sabahın HAVASI
2010-cu ildə qadın kombinezonları yenə dəbdədir
Leonid Kalaşnikov: “Vladimir Putin və İlham Əliyev hər şeyi anlayırdılar, təkcə Paşinyan başa düşmürdü”
"ATƏT MQ Qarabağ münaqişəsi tərəfləri arasında dialoqun davam etdirilməsində maraqlıdır"
Tikə ətdən sulu yemək (foto resept)
Badımcan ruleti (foto resept)
Bu xanım Türkiyənin “first lady”si olmağa hazırlaşır
Hikmət Hacıyev: “Ermənistan tərəfindən atılan Smerç raketi yaşayış evinin bağçasına düşüb”
Çuğundur salatı
Payız fəslinin ən aktual rəngləri
"Azəriqaz" istehlakçıların smart-sayğaclarla təchizatını davam etdirir
ABŞ səfirliyi qrant qalmaqalına aydınlıq gətirdi
İnna Bakıya gəlir
Kürd lider PKK-ya yox, TSK-ya səsləndi: silahı yerə qoyun
"Tezliklə hər kəs bu uşaqdan danışacaq"
Dövlət başçısı üç ay vaxt verdi
Azərbaycanda daha 70 nəfər koronavirusa yoluxdu - RƏSMİ
15 dəqiqəlik görüşünü hərraca qoydu
Messi Ronaldunun "Qızıl top" almasından danışdı
Günün qoroskopu: məntiqli davransanız, sədləri dəf edə bilərsiniz
Hörümçək toru insan həyatını dəyişdirəcək
Sabah Qaz Olmayacaq!
Dövlət atdığı addımı geri çəkməməlidir
Məşhur əsərlər günümüzdə
Məşhurları bir də belə tanıyın
Çay sodasının faydaları
Diabet xəstəsinin əl işləri
- ŞƏRHLƏR