İnkişaf etmiş ölkələrdə infeksion xəstəliklər artıq ölüm mənbəli sayılmır. Ona görə həmin ölkələrdə insanların ömrü xeyli uzanaraq 76-ya çatıb. Ancaq yaş artdıqca ürək-damar və xərçəng xəstəliklərinin təhlükəsi artır. Hazırda qərb ölkələrində ölənlərin demək olar ki, 2/3 hissəsi məhz bu xəstəlikdəndir.
Ürək və qan damarlarının zədələnmələri inkişaf etmiş ölkələrdə ölümə səbəb olan əsas amildir. Statistik olaraq hesablanıb ki, vaxtından əvvəl ölən xəstələrin 40 %-i belə xəstələrdir. Bu qrupun iki əsas patologiyası məlumdur: ürəyin işemik (koronar) xəstəliyi və insult.
Hər gün 300-400 ingilis infarktdan və insultdan dünyasını dəyişir. Hazırda Qərb ölkələrində ürək-damar xəstəliklərini "müasir epidemiya" adlandırırlar. Yayılmasına görə, həqiqətən, ürək-damar xəstəlikləri keçmişdə tüğyan edən hər hansı infeksion xəstəliklə müqayisə oluna bilər.
1992-ci ildən İngiltərə höküməti ürək-damar xəstəliklərinə qarşı mübarizə proqramı hazırladı. Həmin proqramın həyata keçirilməsi üçün ürək-damar patologiyasının daha effektli strategiyası və profilaktikası araşdırılır. Son illər 65 yaşadək ölənlər arasında belə xəstələrin az olması işin uğurlu nəticəsindən xəbər verir.
Ürək-damar xəstəliklərindən daha geniş yayılanı aterosklerozdur. Bu xəstəlik arteriyanın daxili divarında tərkibində yüksək faizli xolesterol olan yağ çöküntülərinin toplanması ilə başlayır. Sonra bu yağ damlalarında kalsiumun yığılması hesabına möhkəmlənir, sarı yağ zolaqları sıxlaşır ki, bunlar (arteroskleroz) da aterosklerotik düyün və yaxuf ateroça adlanır.
Bu düyünlər arteriyanın mənfəzini daraldır, bəzən isə tam tuta bilir. Belə hallara aortada və ürəyi qidalandıran tac damarlarında tez-tez rast gəlinir. Yağ dənələri damarın hamar endotelisini kələ-kötür etməklə qanın damardaxili laxtalanmasını da stimullaşdırır. Nəticədə yerli tromb əmələ gəlir. O isə bəzən elə ölçüyə çatır ki, arteriyanı tam tuta bilir. Bi tromboz adlanır. Əgər tromb damar divatından qopub qan dövranına qoşularsa, onda qanla hərəkət edərək bədənin digər yerində daha kiçik damarları qapayaraq tromboembolilaya səbəb olur.
Arteriya divarında ateron inkişaf etdikcə damardaxili təzyiq nəticəsində yerli qabarma-anervizm əmələ gəlir. Anervizm partlaması isə daxili qanaxmaya səbəb olur. Arteriyalarda qanın nəql olunması çətinləşdikcə onların qidalandırdığı toxumalarda oksigen çatışmazlığından əziyyət çəkir, nəticədə həmin toxuma, eləcə də onun təşkil etdiyi orqan normal fəaliyyət göstərə bilmir, hətta məhv olur. Əgər ürək əzələsinin bir hissəsi məhv olursa, bi miokard infarktı, baş beyin arteriyasının analoji pozğunluğu isə insult (iflic) adlanır. İnsult çox ağır nəticələr verir. Belə ki, oksigen çatışmazlığından baş beynin böyük yarımkürələrinin normal fəaliyyəti pozulur, yəni beynin o sahəsində şüur, bir sıra funksiyalar, o cümlədən nitq, hərəkətlərin koordinasiya mərkəzləri fəaliyyət göstərmir. Miokard infarktı və insult tez-tez insanların ölümünə səbəb olur. Əzələyə lazımi miqdarda qanın gəlməməsi güclü ağrıya və yaxud kəskin yığılmaya-spazmaya səbəb olur. Belə hal ürək əzələsində baş verərsə, stenokardiyanın olmasını göstərir. Stenokardiya ağrılarına yüngül, hətta çox sadə fiziki hərəkət, pilləkənlə qalxmaq belə səbəb ola bilir.
Beləliklə, ürəyin işemik xəstəlikləri iki əsas formada təzahür edir: stenokardiya və miokard infarktı inkişaf etmiş ölkələrdə letal nəticənin təqribən yarısı ürək tutmalarının bir saatında baş verir. Bunun qarşısını vaxtında almaq və ürək fəaliyyətini bərpa etmək üçün təcili yardım maşınları reanimasiya təhcizatı, eləcə də müxtəlif dərman preparatları ilə təmin olunmalıdır.
İnsanlard aterosklerozun inkişaf etməsi müxtəlif amillərdən asılıdır. Bunlardan düzgün qidalanmamaq, hipertenziya (yüksək arterial təzyiq) və siqaret çəkmək xüsusi qeyd olunmalıdır.
Ürək-damar xəstəliklərini müalicə etmək üçün müxtəlif metodlardan, dərman preparatlarından və texniki cihazlardan istifadə olunur. Bunlardan biri ürək ritmi pozulan zaman istifadə olunan kardiostimulyatordur. Bu qurğu iki əsas blokdan ibarətdir: qidalandırıcı mənbəyi olan elektron generatoru və ondan ürəyə doğru gedən, ucunda elektrodu olan bir-iki naqil (sim). Kardiostimulyatorlar daimi və müvəqqəti olur. Əgər tənzimləyici uzunmüddətli tələb olunursa, onda bu cihaz xəstənin dərisi altına yerləşdirilir. Kardiostimulyatorun elektron bloku 30-130 q çəkisi olan kiçik metal qutucuqdur. Qida mənbəyi litiuç batareyasıdır ki, onun da işləmə müddəti 15 ildir.
Əgər ürək xəstəliyini dərman preparatları və yaxud hansısa digər yollarla müalicə etmək mümkün deyilsə, xəstənin vəziyyəti çox ağırdırsa, onda müalicə yolu kimi ürək transplantasiyası əməliyyatı aparılır.
İlk dəfə olaraq 1967-ci ildə Cənubi Afrika respublikasında insan üzərin ürək transplantasiyası əməliyyatı aparıldı. Əvvəllər pasientin yaşama qabiliyyəti çox aşağı olmuşdu, lakin dərman preparatlarının və texniki təhcizatın təkmilləşməsi nəticəsində transplantantın ömrü xeyli artmışdır və indi beş ildən çoxdur. Qeyd etməliyik ki, hazırda ürək köçürməsi əməliyyatı tez-tez aparılır, ancaq bu işdə əsasproblem uyğun donorun tapılmasıdır.
C.Ə.Nəcəfov
XƏBƏR LENTİ
Zander (foto resept)
"Fənərbağça"lılara üzücü xəbər
Yaşıl çay saç maskası
Lukaşenko səsvermədən sonrakı etirazlara münasibət bildirdi
Evdə jülyen hazırlayaq (foto-resept)
Mətbəx mebelləri
Zərif görünmək üçün nə geyinməli?
Göz ətrafı qırışları aradan qaldıran 2 təbii üsul
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir? - 6 MAY
Azərbaycan Milli Ensiklopediyasının yeni binası (FOTO)
Azərbaycan və Türkiyə prezidentlərinin təkbətək görüşü oldu
Rulet tortu (foto resept)
Şəkillərdə güldürən detallar
Buraxılış imtahanında iştirak edəcək şagirdlərin NƏZƏRİNƏ
Azərbaycanda iradnamə və tələbnamələrin verilməsi qaydası təsdiqlənib
Ordumuza səyyar hamamla xidmət edənlər: “Yaşımız çox olduğu üçün döyüşməyə qoymadılar, biz də...”
Film festivalında jüri olacaq - FOTO
Noutbuk satışı dünyada azalıb, Hindistanda iki dəfədən çox artıb
Telefonla çox danışanlara bəd xəbər
Hollivud ulduzu müsəlman olur
Qadının öz həyatını idarə etmə bacarığı
Daha bir yenilik - satışa quru araq çıxarılır
Yatmadan əvvəl dəri baxımı
İlham Əliyev Bəxtiyar Vahabzadə ilə bağlı sərəncam verdi
Qabırğalı-tərəvəzli yemək (foto resept)
Süni mayalandırma düşünənlər üçün düzgün qidalanma tövsiyələri
İşıqsız dünya
Atatürkü məşhur aktyor canlandıracaq-FOTO
Ulduzun gitarası 6,7 milyona satıldı-FOTO
Hər kəs bu tarixi gözləyir-10 Yanvar
"Kişi və qadın" tamaşası Qazaxda
Tatarıstanda matəm elan olundu
“The New York Times”da Füzuli və Ağdamdakı dağıntılar haqqında məqalə yayımlanıb - FOTO
Moskvada metal anqar yanır - VİDEO
Gəncənin 4 saylı tam orta məktəbi "İlin ən yaxşı ümumtəhsil məktəbi" seçilib
Aspirinin bilinməyən faydası tapıldı
Günün qoroskopu: xərclərinizi azaldın
Mənim dərsliyim Sənsən!
"İndi ancaq toyxanadır, bozbaşdır, kababdır..."
Ömür dediyin...
Əhaliyə xəbərdarlıq edildi!
Məşhur cütlüyün beşinci övladı doğuldu
Qısa vaxtda gözəlləşmək üçün ən yaxşı məsləhətlər
Kənan yeni ev axtarışındadır - FOTO
Bu da ən uzun iftar süfrəsi
Kompüter təhlükəsizliyi
Hava haqqında
Hamilələrin nəzərinə: çox kökəlməyin, yoxsa...
Güzgüylə dizayn edilmiş otaqlar
Sabahdan Novruz tətili başlayır
- ŞƏRHLƏR