İnkişaf etmiş ölkələrdə infeksion xəstəliklər artıq ölüm mənbəli sayılmır. Ona görə həmin ölkələrdə insanların ömrü xeyli uzanaraq 76-ya çatıb. Ancaq yaş artdıqca ürək-damar və xərçəng xəstəliklərinin təhlükəsi artır. Hazırda qərb ölkələrində ölənlərin demək olar ki, 2/3 hissəsi məhz bu xəstəlikdəndir.
Ürək və qan damarlarının zədələnmələri inkişaf etmiş ölkələrdə ölümə səbəb olan əsas amildir. Statistik olaraq hesablanıb ki, vaxtından əvvəl ölən xəstələrin 40 %-i belə xəstələrdir. Bu qrupun iki əsas patologiyası məlumdur: ürəyin işemik (koronar) xəstəliyi və insult.
Hər gün 300-400 ingilis infarktdan və insultdan dünyasını dəyişir. Hazırda Qərb ölkələrində ürək-damar xəstəliklərini "müasir epidemiya" adlandırırlar. Yayılmasına görə, həqiqətən, ürək-damar xəstəlikləri keçmişdə tüğyan edən hər hansı infeksion xəstəliklə müqayisə oluna bilər.
1992-ci ildən İngiltərə höküməti ürək-damar xəstəliklərinə qarşı mübarizə proqramı hazırladı. Həmin proqramın həyata keçirilməsi üçün ürək-damar patologiyasının daha effektli strategiyası və profilaktikası araşdırılır. Son illər 65 yaşadək ölənlər arasında belə xəstələrin az olması işin uğurlu nəticəsindən xəbər verir.
Ürək-damar xəstəliklərindən daha geniş yayılanı aterosklerozdur. Bu xəstəlik arteriyanın daxili divarında tərkibində yüksək faizli xolesterol olan yağ çöküntülərinin toplanması ilə başlayır. Sonra bu yağ damlalarında kalsiumun yığılması hesabına möhkəmlənir, sarı yağ zolaqları sıxlaşır ki, bunlar (arteroskleroz) da aterosklerotik düyün və yaxuf ateroça adlanır.
Bu düyünlər arteriyanın mənfəzini daraldır, bəzən isə tam tuta bilir. Belə hallara aortada və ürəyi qidalandıran tac damarlarında tez-tez rast gəlinir. Yağ dənələri damarın hamar endotelisini kələ-kötür etməklə qanın damardaxili laxtalanmasını da stimullaşdırır. Nəticədə yerli tromb əmələ gəlir. O isə bəzən elə ölçüyə çatır ki, arteriyanı tam tuta bilir. Bi tromboz adlanır. Əgər tromb damar divatından qopub qan dövranına qoşularsa, onda qanla hərəkət edərək bədənin digər yerində daha kiçik damarları qapayaraq tromboembolilaya səbəb olur.
Arteriya divarında ateron inkişaf etdikcə damardaxili təzyiq nəticəsində yerli qabarma-anervizm əmələ gəlir. Anervizm partlaması isə daxili qanaxmaya səbəb olur. Arteriyalarda qanın nəql olunması çətinləşdikcə onların qidalandırdığı toxumalarda oksigen çatışmazlığından əziyyət çəkir, nəticədə həmin toxuma, eləcə də onun təşkil etdiyi orqan normal fəaliyyət göstərə bilmir, hətta məhv olur. Əgər ürək əzələsinin bir hissəsi məhv olursa, bi miokard infarktı, baş beyin arteriyasının analoji pozğunluğu isə insult (iflic) adlanır. İnsult çox ağır nəticələr verir. Belə ki, oksigen çatışmazlığından baş beynin böyük yarımkürələrinin normal fəaliyyəti pozulur, yəni beynin o sahəsində şüur, bir sıra funksiyalar, o cümlədən nitq, hərəkətlərin koordinasiya mərkəzləri fəaliyyət göstərmir. Miokard infarktı və insult tez-tez insanların ölümünə səbəb olur. Əzələyə lazımi miqdarda qanın gəlməməsi güclü ağrıya və yaxud kəskin yığılmaya-spazmaya səbəb olur. Belə hal ürək əzələsində baş verərsə, stenokardiyanın olmasını göstərir. Stenokardiya ağrılarına yüngül, hətta çox sadə fiziki hərəkət, pilləkənlə qalxmaq belə səbəb ola bilir.
Beləliklə, ürəyin işemik xəstəlikləri iki əsas formada təzahür edir: stenokardiya və miokard infarktı inkişaf etmiş ölkələrdə letal nəticənin təqribən yarısı ürək tutmalarının bir saatında baş verir. Bunun qarşısını vaxtında almaq və ürək fəaliyyətini bərpa etmək üçün təcili yardım maşınları reanimasiya təhcizatı, eləcə də müxtəlif dərman preparatları ilə təmin olunmalıdır.
İnsanlard aterosklerozun inkişaf etməsi müxtəlif amillərdən asılıdır. Bunlardan düzgün qidalanmamaq, hipertenziya (yüksək arterial təzyiq) və siqaret çəkmək xüsusi qeyd olunmalıdır.
Ürək-damar xəstəliklərini müalicə etmək üçün müxtəlif metodlardan, dərman preparatlarından və texniki cihazlardan istifadə olunur. Bunlardan biri ürək ritmi pozulan zaman istifadə olunan kardiostimulyatordur. Bu qurğu iki əsas blokdan ibarətdir: qidalandırıcı mənbəyi olan elektron generatoru və ondan ürəyə doğru gedən, ucunda elektrodu olan bir-iki naqil (sim). Kardiostimulyatorlar daimi və müvəqqəti olur. Əgər tənzimləyici uzunmüddətli tələb olunursa, onda bu cihaz xəstənin dərisi altına yerləşdirilir. Kardiostimulyatorun elektron bloku 30-130 q çəkisi olan kiçik metal qutucuqdur. Qida mənbəyi litiuç batareyasıdır ki, onun da işləmə müddəti 15 ildir.
Əgər ürək xəstəliyini dərman preparatları və yaxud hansısa digər yollarla müalicə etmək mümkün deyilsə, xəstənin vəziyyəti çox ağırdırsa, onda müalicə yolu kimi ürək transplantasiyası əməliyyatı aparılır.
İlk dəfə olaraq 1967-ci ildə Cənubi Afrika respublikasında insan üzərin ürək transplantasiyası əməliyyatı aparıldı. Əvvəllər pasientin yaşama qabiliyyəti çox aşağı olmuşdu, lakin dərman preparatlarının və texniki təhcizatın təkmilləşməsi nəticəsində transplantantın ömrü xeyli artmışdır və indi beş ildən çoxdur. Qeyd etməliyik ki, hazırda ürək köçürməsi əməliyyatı tez-tez aparılır, ancaq bu işdə əsasproblem uyğun donorun tapılmasıdır.
C.Ə.Nəcəfov
XƏBƏR LENTİ
ABŞ-dan şok etiraf
Bədən quruluşuna görə palto seçimi
Sabahın HAVAsı
Elmar Məmmədyarov Albaniyanın xarici işlər nazirini qəbul edib
Gəlin biraz gülək
Məşhur olmadan əvvəl aktyorların peşələri
Azərbaycanda ev şəraitində 83 uşaq doğulub - 6 AY ƏRZİNDƏ
Uşaqlar gün ərzində cəmi neçə saat yatmalıdır?
Bakıya qar yağır!
Şəmkirdə Vüqar Həşimovun xatirəsinə həsr olunan beynəlxalq şahmat turniri başlayıb
Var-dövlət nümayişi mənəvi kasıblıqdan irəli gəlir
Meryem Üzerli Dominikdə belə görüntüləndi-FOTO
Sürücülər üçün məsləhət: maşını qışa hazırlayırıq
İşçiyə az maaş verənlərin nəzərinə!
Qatıqlı verməşil salatı (foto-resept)
Yaxşı ana olmağın sirləri
Evlilik məsləhətləri
Vətəndaşlar nazirdən nə istədilər?
Alma haqda bunları bilməlisiniz!
Uşağa baxan kişilərə müjdəli xəbər
Azneft meydanı bağlanacaq
Evlənəcəyiniz insandan bunları soruşun
Beren Saat xəstəxanaya aparılıb
HAVA necə olacaq?-26 Oktyabr
Vətənə 102 qızıl medal gətirdilər
Qorxunc silahlar İŞİD-in əlində
Facebook çökür?
İlon Mask oğlu ilə bağlı VİDEO paylaşıb
Afrika mənşəli virus Azərbaycanda
Tırtıl bisküvit (foto resept)
Təhsildə yenilik
Ayaq barmaqlarınız şəxsiyyətinizi ələ verir!
Dəbli çəkmələr
Sürücülərə XƏBƏRDARLIQ: "Ayaq tərləyir və sürüşür"
Güclü insanlar həyatın acı olduğunu bilir
Məşhur aktyorlar çəkiliş meydançasında öldülər-FOTO
Qadın.Netlə birlikdə hamiləlik (28-ci həftə)
"Elə bir ailə yoxdur ki, orada problem və ya münaqişə olmasın"
Günün ulduz falı - 14.10.2013
TQDK-dan imtahanlarla bağlı açıqlama
Yer yarıldı, avtomobillər yerə girdi
Facebook-da şərhlərdən şikayət olacaq
Benzinin qiyməti nəqliyyatda gediş haqqını da artırdı
Cavan olmam bir də mən?
Məşhurların 14 fevral paylaşımları
Toxunma şal nümunələri
Düşmənin raket hücumuna məruz qalan Gəncənin səmadan çəkilmiş görüntüləri - VİDEO
Bakılıları xəstə edən küy
Ayşvariya Ray ekranlara qayıdır
Ərəb serialındakı səhnələr QALMQAL yaratdı -VİDEO
- ŞƏRHLƏR