Baharın müjdəçisi bənövşəni incə ətrinə görə, aşiqanə görünüşünə görə kim sevmir? Bu gül neçə-neçə şerin, neçə-neçə əfsanənin mövzusu olmuşdur. Deyirlər ki, cənnətdən qovulandan sonra, Yerə sürgün edilən Adəm peyğəmbərə Seylon adasında cənab - Cəbrayıl əvf olunması barədə xəbəri yetirərkən, o, sevindiyindən ağlamış, göz yaşları bənövşəyə dönmüşdür.
Yunan əsatirlərində isə deyilir ki. Günəş allahı Apollon nəhəng Atlasın qızlarından birini yandırıcı şüaları ilə izləyirmiş. Atlas Zevsə müraciət edir ki, qızı şüalardan qorusun. Zevs onu çiçəyə döndərib kölgəlikdə əkdirir. Səmavi meşədə, kolluqda onu birinci dəfə görüb dərərkən Zevsin qızı Prozerpina və Serera onları oğurlamaq istəyən Plutondan qorxaraq, çiçəkləri əllərindən salmışlar. Bənövşələr onların əlindən yerə düşmüşdür. Ona görə də, Yerdə bənövşə bitir.
Yunanlar bu çiçəklə bahar bayramı zamanı, üç yaşa çatmış uşaqlarını və özlərini bəzəyirdilər. Uşaqlar ona görə bənövşə ilə bəzənirdi ki, onlar artıq ölkənin kiçik vətəndaşları sayılırdı. Siciliyadakı Henna şəhərində kəsilmiş pullarda bənövşə şəkli olardı. Homer bu gülü poemalarında sevə-sevə təsvir etmişdir. Orta əsrlər Almaniyasında ilk bənövşənin tapılması ilə bahar bayramı keçirilməsi bir günə təsadüf edirdi. Bu gülü tapan şəxsi yaşıl çəməndə bir ağaca bağlar, böyük-kiçik - bütün adamlar onun başına fırlanıb rəqs edər, mahnı oxuyardı. Cansıxıcı qışdan çıxdıqları üçün deyib-gülüb əylənərdilər.
Almanca bənövşəyə "bauernfeind" - "kəndlilərin düşməni" deyirlər. Bu ad bir əfsanə ilə bağlıdır: "Cəngavər Nitqardt meşədə bənövşə tapır. Papağını üstünə qoyur ki, onu heç kəs dərib götürməsin. Özü hersoq Otton və əshabələrini bayram eləməyə çağırmaq üçün saraya tələsir. Bu vaxt bir kəndli meşədə cəngavər papağı görür, qaldıranda bənövşələri tapır. Onları bütünlüklə dərib, yerinə bir qədər çör-çöp qoyur. Hersoq əshabələri ilə gəlib çıxır, papağı qaldıranda bənövşələri görməyən qəzəbli hersoqdan cəngavər canını güclə qurtarır. Cəngavər meşədə başına bənövşə taxmış kəndliləri görəndə qəzəblə qılıncını siyirərək rəqs edib şadlanan kəndlilərin üzərinə cumur..."
Qallarda bənövşə bəkarətin rəmzi idi, toy vaxtı gəlin otağı bu güllə bəzənərdi. Qallardan fransızlara bu çiçəyə böyük məhəbbət keçmişdir. Günahsızlıq və ciddilik simvolu kimi, fransız şairləri bənövşəni tərifləmişlər.
XVIII əsrdə yaşamış fransız aktrisası madmuazel Kleron 30 il müddətində otağında bənövşə becərmiş və hər gecə bir ləçəyini çay kimi qaynadıb içərək onda məhəbbət iksiri axtarmışdır. XVII Lüdovik körpə ikən zindana salınmış və ona nəsə göndərmək yasaqlanmışdı. Yasağı pozanlar ölümlə cəzalanacaqdı. Gələcək imperator arvadı Jozefinaya da bu qadağa aid idi, ancaq o, həyatı ilə risqə gedərək dibçəkdə bitən bənövşələri körpə şahzadəyə ötürə bilir. Deyirlər ki, körpə şahzadə bənövşəni oxşaya-oxşaya dünyadan köçür. O, son dəqiqələrində belə incə ləçəkləri oxşayaraq deyirdi: "Əziz çiçəklərim, sizinlə baharda yenidən görüşərik". Həmin dibçəkdəki bənövşələr sonra XVII Lüdovikin məzarını bəzədi. Jozefinanın özü dustağa salınarkən ona da bir dibçək bənövşə ötürülür. Hər saniyə gilyotində ölüm cəzasını gözləməsinə baxmayaraq, bənövşələri görərkən xilas olmağa onda dəli bir inam baş qaldırır və həqiqətən onu xilas edə bilirlər. O gündən sonra Jozefina bütün paltarlarında bənövşə şəkli çəkdirib onlara bənövşə cövhərli ətir vurur, darda olanlara, köməyə möhtaclara bənövşə verib inamlarını artırır. 9 mart 1796-cı ildə, XVII Lüdovikə çiçəkləri ötürdüyündən düz bir il sonra onun Napoleonla izdivacı olur. Paltarlarına bənövşə taxmış, sinəsini və əllərini bənövşə ilə örtmüşdü. Napoleon harada olmasından asılı olmayaraq, hər il toyun ildönü-mündə arvadına bir dəstə bənövşə göndərirdi.
Avropanın dahi şairləri bənövşəyə biganə olmamışlar. Şekspir bənövşəni "əzizim" deyə tərifləyirdi. Şelli, Tomas Mur, Hete əsərlərində bənövşəyə məhəbbətli sətirlər həsr etmişlər. Hete doğma şəhəri Veymarı Afinaya bənzətmək üçün ətrafında bənövşə çəmənliyi salmağa çalışmışdı. İndi də bu şəhərdə yol kənarında, çöllükdə, ictimai parklarda bənövşəyə rast gəlinir. Yerlilər bu güllərə "Hetenin bənövşələri" deyir. Böyük şair hər dəfə gəzintiyə çıxanda özü ilə bənövşə toxumları götürərdi, gəzdiyi hər yerə bu toxumları atardı. 180 ilə yaxındır ki, Hete həyatdan köçüb, ancaq onun bənövşələri Veymarın ətrafında yenə də hər bahar çiçəkləyir. Sanki hər çiçək şairin yeni yazdığı şer kimi, indi də hamını heyran edir.
Şərq ölkələrində bənövşə gözəlin xalı ilə daha çox müqayisə edilib. Kol dibində büzüşüb qalan bənövşələrə münasibət həmişə birmənalı olmamışdır. Onun adı ilə rəng adlandırılmış, ətriyyatda, kosmetikada, tətbiqi sənətdə istifadə olunmuşdu. Bənövşə bizim xalqın ən sevimli çiçəklərindəndir. Novruzgülü, nərgiz kimi, bənövşə də baharın nəfəsini öz ətri ilə hamıya çatdırır. Bahar bayramının gəlişindən xəbər verir. Gülün özünəməxsus görünüşü, zərif ətri, rəngi onun haqqında çoxsaylı şerlərin yaranmasına səbəb olmuşdu. Hələ laylalardan uşaqların qulaqlarına ananın səsi ilə bənövşənin adı dəyir:
Dağda meşəlik, Gül bənövşəlik, Mən həmişəlik Bu balama qurban.
Şah İsmayıl Xətainin "ovc ilə doldur bənövşə, saç bu gülçin üstünə" misrasında nə qədər həyat enerjisi, nə qədər böyük ruh gizlənmişdir.
Qurbaninin və Molla Cümənin "bənövşə" rədifli gözəl qoşmaları xalq içərisində məşhurdur.
Qurbani der, könlüm bundan sayrudur, Nə etmişəm, yarım məndən ayrıdır. Ayrılıqmı çəkib, boynu əyridir? Heç yerdə görmədim düz, bənövşəni - deyən Qurbani,
"Bənövşə qız iylər, qız bənövşəni" - rəsmini çəkən Molla Cümə çiçəyi bizə sevdirməyi bacarmışlar. Xurşudbanu Natəvan albomuna çəkdiyi şəkillə yanaşı, "Bənövşə" rədifli qəzəl də yazmışdı. Şerin həzin ahəngi, həsrət dolu ruhu bu zərif şairənin böyük ürəyindən xəbər verir. nBənövşə boynubükük halda çəmənlikdən uzaq daşların arasında bitir. Bir irfani rəmz olaraq, bənövşə gülü - incidilmiş, əzablara qatlaşan məzlum obrazı kimi təqdim olunur. İslam qaydalarına görə məzlum olmaq məqbul sayılmır. Bənövşənin boynu büküklüyü onun islamın küfr saydığı yad dinlərlə əlaqələndirilməsinə əsas səbəb olmuşdu. Türk şairi Sami bənövşəni görərkən bir ayağı üstə durub dua edən hindlini xatırlamışdı:
Sər fürubürdə bənövşə bir ayaq üstə durub Atəşi-bərgi-gülə səcdə edər hinduvar.
Hərb tarixində məğlub qoşun bayraqlarının endirilməsi, ayaqlar altına salınması geniş yer tutmuşdur. Bəzən məğlub qoşunun bayraqları qara ipəyə bükülü şəkildə, ya da qara rəngə boyanaraq başıaşağı şəkildə qalib qoşun komandanının qarşısında yerə atılardı. Bənövşənin tünd rəngdə olması, başıaşağı qalması bəzən məğlub qoşunun bayrağına bənzədilmişdir. XVI yüzillikdə (hicri 900-cu ildə) türk şairi Nicati bir beytində deyir:
Düşmən ələmi kimi gəlir şah eşqinə Başı aşağı münkəsirü qara bənövşə.
Bənövşə, fəlakətlərin xəbərçisi kimi, talesizlik, ümidsizlik gətirən əlamət kimi şairlərin təsvirlərində yer almışdır. Türk şairi Baki bir beytində deyir:
Bir qönçə bənövşə qoparıb tacına taxmış, Dağlarda külüng atdığı dəm başına Fərhad.
Fərhadın aldanaraq özünü öldürməsini şair bənövşənin çələngə taxılması ilə əlaqələndirir. O, bənövşəni taxdığı yerə külüng zərbəsi vuraraq ölmüşdü.
Nicatinin bu beytində də həmin fikir ifadə edilmişdir:
Gönmüş belinə dənli yerə kidə siyasət, Neylədi əcəb çərxi-sitəm-qarə bənövşə.
Siyasətin adamları gah qönçə, gah çiçək, gah da solğun ləçəyə döndərməsi bu bir beytdə necə də gözəl verilmişdir. Dağların ətəyində bitməsini, səhər küləyini öz zərif qoxusuna bürüməsini Səbri-Şakir bir beytdə belə ifadə edir:
Damani-kuhi etdi müəttər nəsimi-sübh Yaxdı bənövşənin yenə məngir buxurunu.
Güllərin bazarda satılması, onun gözəllərlə müqayisədə təqdir olunmamasının əsas səbəbidir. Bu hal divan şerində qızıl xətt kimi keçir. Gül satılır, alınır. İnsanın sevgisi var, o nə satılır, nə də alınır. Deməli, gözəl, güldən həm də bu səbəbə görə üstündür.
Bakinin bir beyti bu fikri açıqlayır.
Bənövşə kəndüyi-zülfünə nisbət etsə, incinmə, Ki, ol bir şahidi-kaşanədir, bazara düşmüşdür.
O vaxtlar cariyələri də qul bazarında satırdılar. Cariyə xanımla müqayisə olunmadığı üçün gül də müqayisəyə gəlməz. nRənginin qaraya çalan bənövşəyi olması, dağ-daşda bitməsi üzündən bəzən bu gülü şərabxorlarla, səfillərlə də müqayisəyə çalışırdılar. Xumar gözə oxşaması, xəstə görünüşü ilə bu gül çox vaxt kədərli ovqatı, ümidsizliyi, sonucun qəza olacağını bildirməkdən ötrü nəzərə çarpdırılırdı.
Şərq təbabətində bu bitkidən geniş istifadə olunmuşdur. Bənövşənin toxumlarından, gövdəsindən, kökündən, yarpaq və çiçəklərindən müxtəlif məlhəmlər, şərab və şərbətlər hazırlanırdı. Şairlər bunu şerlərində göstərmişlər. Nicati:
Yarın bənövşə zeyn olalı lə`li-nabına, Can verir oldu xəlq bənövşə şərabına.
Qastamonlu Sədi:
Bənövşə şərbətin bir lüləyi-lə`lindən çəkmiş Sanır o şuxun ağzında görənlər tazə tənbəki.
Bənövşə irfani şerdə, əsasən, köləliyin, qara qul olmağın rəmzi kimi açıqlanır. Nə qədər gözəl və faydalı olsa da, bənövşə gülü bu xoşa gəlməyən xüsusiyyətinə görə şairlərin vəsflərində ehtiyatla görünməkdədir.
Firudin Qurbansoy, filologiya elmləri namizədi
XƏBƏR LENTİ
Rusiya təyyarəsinin qəzaya uğramasının SƏBƏBi bilindi
Dostu necə tapmalı?
Yeni okean yaranacaq - Alimlərdən XƏBƏRDARLIQ
Baş nazirdən qərar: Yeni statusda kolleclər yaradılır - SİYAHI
Hadise və Kaan Yıldırım ilk dəfə şəkil paylaşdı
Dünyanın iri canlıları (FOTO)
Hamı bu dili öyrənəcək
Məşhur alimdən zəlzələ AÇIQLAMASI-"9 bal gücündə"
Tolga doğulacaq körpəsinin adını SƏSVERMƏYƏ qoydu
Kakaolu Dondurma (foto resept)
Ağ Evdən cavab - "Qarabağ Azərbaycanın nəzarətinə qaytarılmalıdır"
2012-ci ilin dəbli gəlinlikləri
Pomidorlu, göbələkli badımcan zapekankası(foto resept)
Şəhid dəfn edildi
Pensiyaçılara şad xəbər: 35 faiz artım olacaq
İngilis dili-Zz
Müxtəlif geyim tərzləri
Aleyna Tilki məhkəməlik oldu
Ledi Qaqanın bu etirafı diqqət çəkdi-FOTO
Gülnar Salmanova vəfat etdi
Başımıza endirilən toxmaq
Şərq komandalarının Avropa "dominantlığı"
Heyvanlar və qorxuları
Ermənilərə xəbərdarlıq edildi
Məşhur aktyor 4 -cü dəfə boşanır
Elnur Aslanov nazirlikdə şöbə müdiri oldu
Məhsəti Gəncəviyə həsr olunmuş sənədli-bədii filmin təqdimatı olacaq
Aramsız yağışlar daşqınlara səbəb oldu
Şərab bilib içdi, üç ildən sonra dəhşətə gəldi-VİDEO
Ermənistanın təcavüzü nəticəsində ziyan çəkənlərə yardım göstərilməsinə başlanıldı - RƏSMİ
Bu şəxslərin maaşı 25 faiz artdı
Üzünüzü güldürəcək şəkillər
Avropa İttifaqı Azərbaycanda xarici donor olması ilə fəxr edir
Tələbə qız bir ilə 90 kq arıqladı
Ən gəlirli biznes sahələri- SİYAHI
Sen Qallen rahibinin əsərindən 3-cü hissə (son)
"Eurovision 2020" təxirə düşə bilər
Putin 14 generalını işdən qovdu
Prezident: “Kəlbəcər rayonun bir hissəsi işğalçılardan azad edilib”
Siqareti atdıqdan sonra bədəndə yaranan dəyişikliklər
Hindistanda 8 nəfəri öldürən pələngin axtarışı aylardır davam edir
Hava haqqında - 09.12.2013
Sevdiyi qıza dövlət sirri verən zabitə həbs cəzası
Günün ulduz falı - 07.08.2013
Mənim sevgi hekayəm
Qartal, dəvə, ilan və digər heyvanlar... - SANKİ CANLIDIRLAR
Azərbaycan peyki Livan telekanallarının yayımına başladı
Festivala bir gün qaldı
Xarakter analizi testi
Toyuqlu tərəvəzli yay yeməyi (foto resept)
TOP 5
SORĞU
Qoç bürcü
Həyat yoldaşı və ya sevgilinizin bəzi sıxıntıları sizi də kədərləndirmiş ola sa, bu həftə onun rahatlanması ilə sizlərə də bir yüngülləşmə gələcək. Özünüzü ortaya qoymaq və hadisələri başlatmaq üçün olduqca istəkli olun və keçmişdəki mənfi şeyləri yaddan çıxarın getsin. Bəxtinizi bu həftə doğru yönləndirməsəniz həyatınızı dəyişdirmək məcburiyyətində qala bilərsiniz.
Köhnə sevgililərlə əlaqədar mövzuların yenidən gündəmə gəlmə şansı var. Bu əlaqələrin davam edib etməməsi sizdən asılı olacaq.
Buğa bürcü
Gözlənilməyən bir işə girmək ya da gözləmədiyiniz birinin sizinlə bağlantı qurması ya da bir hekayəyə başlamağınız mümkün ola bilər.
Ala bilmədiyiniz bir pulunuz ya da ödəmələriniz varsa, burada şanslı irəliləyişlər ola bilər. Eqolarınızın qırılması və həyata baxışınızın dəyişməsi vacib olan bir həftə içindəsiniz.
Sizə edilən açıqlamalardan bəzən şübhəli qala bilər və narahat ola bilərsiniz. Bəzi şok edici mənfi şeylər yaşayırsınızsa bunun üçün geriyə baxıb keçmişdəki səhvlərindən nəticə çıxartmağı yoxlayın.
Əkizlər bürcü
Lakin yaxşı xəbər, planetimiz Merkurinin irəli hərəkətlərinə keçmiş olmasıdır. İşlər bir az yoluna düşməyə başlayır. Yeni başlanğıclar sizi xoşbəxt edə bilər. Maddi mövzularla əlaqədar olduqca aktiv bir həftə içindəsiniz.
Mövcud olan bir maddiyyat sıxıntısı ilə bağlı risk ala bilərsiniz. Sevgi həyatınızda mövcud olan bəzi problemlərin öhdəsindən həftənin ortalarında gələ bilərsiniz. Köhnə sevgilərdən aldığınız addımlar hədəflərinizə uyğun olmaya bilər.
Bu səbəbdən də bu nöqtədə lazımsız vərdişlərinizi geridə qoymalısınız.
Xərçəng bürcü
Haq və haqsızlıq mübahisələrinizi sakit və səssiz bir şəkildə etməli, hadisələri nəticəyə çatdırmalısınız. İş layihəlriniz və uğurunuzu ölçən bir hadisələrin içindəsinizsə bu həftə uğurlu bir nəticə ala bilərsiniz. Gözləmədiyiniz sürpriz dəstəklərlə bunu taclandıra bilərsiniz. Sizi mənfi təəccübləndirəcək şeylər olubsa, bu həftə ruhi gücünüzü toplaya biləcəksiniz.
Duyğusal gözləndirələrinizin yoluna düşməsi və sevgi məsələlərində gözlədiyiniz yerlərə yaxınlaşa bilərsiniz. Bu vəziyyət sizi həyata qarşı motivasiya edəcək. Keçmiş hadisələrin gündəmə gəlməsi yoluna qodyğunuz vəziyyətə yenidən zərər verməməsi üçün diqqətli olmalısınız.
Şir bürcü
Bu həftə, yaxşı tərəfləriniz və pozitiv enerjinizin yerində olması sizi sosial çevrənizin içində olduqda populyar bir hala gətirəcək. Lakin, sevgi məsələlərində qarşısınızdaki insan keçmişə ilişib qalıbsa, sizi bu mənada narahat edən bəzi fikirləri ola bilər. Bunları anlayışla qarşılayıb yolunuza davam edin və üzüntülərə qapılmayıb.
Alacağınız sürpriz xəbərlərlə özünüzü çox şanslı hiss etmiş olacaqsınız.
Qız bürcü
İçindən heç bir şey etmək istəmirsən və ya qolun qırıldığını hiss edə bilərsən. İnsanların sənin haqqında düşüncələri fərqli ola bilər və bu vəziyyətdən narahat ola bilərsən.
Avtoritar fiqurlarla ünsiyyətinizə xüsusi diqqət yetirməlisiniz. İnanılmaz ifadələr altında heç gözləmədiyiniz nəticələrlə üzləşə bilərsiniz. Gizli məsələləri açmaq istəyə bilərsiniz. Ancaq insanların yanaşmalarına qarşı daha dominant və tənqidi bir üslub nümayiş etdirməli ola bilərsiniz.
Sizi bu nöqtəyə cəlb edə biləcək məsələlərdən uzaq olmalı və daha çox layihələrdə iştirak etməlisiniz. Xüsusilə çərşənbə və cümə axşamı günləri həm pul, həm də sevgi münasibətlərində əhəmiyyətli bir müvəffəqiyyətə nasil ola bilərsiniz. Yeni başlanğıclarınız üçün şərtləri itələməməyə çalışın. Münasibətlərinizlə bağlı ani bitişlərə və ya əksinə, başlanğıclarına açıq ola bilərsiniz.
Tərəzi bürcü
Bu sizi qorxutmamalıdır, amma keçmiş problemlərdən dərs almaqla fərqli bir davranış sizə daha güclü bir münasibət gətirəcəkdir. Həm də bu effekt sizə orijinal və yeni sürpriz biznes layihələri gətirəcəkdir. Daşınmaz əmlak və maliyyə qoyuluşları ilə bağlı məsələlərin aktivləşəcəyi bir həftə ola bilər.
Əqrəb bürcü
Keçmiş münasibətlərinizin arzuolunmaz görünüşü sizə bir daha obsesyonlarınızı xatırlata bilər. Obsesyonlarınızla hərəkət etməməyi və bu hadisəni arxa plana keçirmək istəyəcəksiniz. Bəlkə də bu hadisələri ətrafınızdan gizlətməyə və bir müddət gizli saxlamağa meyllənə bilərsiniz. Maliyyə ilə bağlı məsələlərinizdə bir az daha araşdırmalısınız.
Oxatan bürcü
Bu həftəyə sürətli başlayan kimi, sosial mühitdə populyarlığınız artacaqdır. Ünsiyyətdəki problemlər kiçik balans problemlərinə səbəb ola bilər. Bəzi həqiqətləri görməkdən bezmiş olsan da, sən artıq buna öyrəşmişsən. Rəqabət problemlərini şəxsi ambisiyanızla birləşdirməmək üçün diqqətli olmalısınız.
Oğlaq bürcü
Bu cür vəziyyətlərdə çox diqqətli olmalısınız. Keçmiş münasibətlərlə əlaqəli mövzuların tətbiqi həyatla bağlı baxışlarınızı dəyişdirməyə imkan verəcəkdir. Keçmişlə bağlı bu məlumatla ya tamamlamağa ya da davam etdirməyə qərar verə bilərsiniz. Hər bir halda, düzgün qərarı verəcəksiniz.
Dolça bürcü
Köhnə münasibətləriniz yenidən gündəmə gələ bilər. Həftənin ortalarından başlayaraq ev və ailə həyatınızla bağlı bəzi məsələlər gündəmdə ola bilər. Ailəniz üzvlərindən aldığınız maliyyə dəstəyi ilə problemlərinizə həll yolu tapacaqsınız. Həftənin sonuna yaxın sevgi həyatınızdakı bəzi problemlər sizi qərarsızlığa sala bilər. Şərtlərin yaxşılaşmasını gözləməlisiniz.
Balıqlar bürcü
Evlisinizsə, evliliklə bağlı məsələlər daha vacib ola bilər. Münasibətlərdə aydın olmayan məsələlər həllini tapmış olacaq. Heç bir münasibətiniz yoxdursa, həyatınıza yeni bir münasibət daxil ola bilər. Keçmişdə yaşadığınız bir sevgi hekayəsi bu günlərdə sizi yenidən yoxlaya bilər və siz də şərtləri öz xeyrinizə həll edibqarşı tərəfə təqdim edə bilərsiniz.
Əvvəllər yaşadığınız bir maliyyə probleminiz varsa, keçmiş tərəfdaşla bu vəziyyəti həll etmək üçün ilk addımları ata bilərsiniz. Bəzi şeylər bu həftə daha çox məna qazanacaq.
- ŞƏRHLƏR