Ağacların yaşı necə hesablanır? Yer üzündə əsrlərdir olan ağacların keçirdikləri mərhələləri müəyyən etmək mümkündürmü?
Ağacların yaşı yarılma üsuluyla təyin olunur. Ağacların həyatı gövdələrində yer alan halqalara qeyd olunur. Bu halqalar oxunaraq ağaclar haqqındakı məlumatlar əldə edilə bilinir. Bu hadisə ilə məşğul olan elmə Dendroxronologiya adı verilir.
Ağacların kök, gövdə və budaqlarında müxtəlif halqalar meydana gəlməkdədir. Bu halqalar ağacın var olduğundan etibarən ağacda yer alır və dairə şəklindədir. Ağacda yer alan bu halqalar sayəsində ağacın yanğına, şiddətli küləyə uğrayıb uğramadığı bilinir. Bu halqalar yalnız reallaşan hadisələri göstərməz, hansı tarixdə reallaşdığını də göstərir.
Dairə formasındakı halqalar ağacın davamlı qeydini tutan bir yaddaş kimi düşünülür. Ağacların eninə kəsintidə yer alan halqalar sayəsində ağacların böyümə miqdarları, yaş, odun tipi, budanıp budanmadığı, yara alıb almadığı, çatlar, heyvanların vermiş olduğu zərərlər, zərərlərin bağlanma formaları, kimi məlumatlar çox qəti bir şəkildə əldə edilə bilməkdədir.
Ağaclarda olan halqalar, bağlı olduqları mövsüm şərtləri birbaşa əlaqəlidir. Mövsümi fərqliliklərin yer aldığı bölgələrdə, böyümə davamlı deyildir. Bu bölgələrdəki böyümə hərəkəti, yazda sürətli bir şəkildə olarkən, yay mövsümündə bu sürət azalır. Beləcə böyümə sürəti fərqi meydana gəlir.
Sürətli böyümədə odun halqaları açıq rəngli olur, yaz mövsümündə isə bu halqalar tünd rəngli olur. Yəni ağacda bir açıq, bir tünd rəngli halqa olmasının səbəbi budur. Bu halqalara illik halqalar adı verilir və bir illik böyüməyi ifadə edərlər. İllik halqaların sayı isə ağacın yaşını göstərir.
Yaşayan canlı haldakı ağacın yaşı da, artıq təyin olunur. Bu təyin etmə əməliyyatı Artım Burgusu adı verilən bir alət vasitəsilə reallaşdırılır. Bu alət daha çox meşə mühəndislərinin işinə yaramaqdadır. Artım Burgusu adı verilən alət ağacın 1.30 metr yüksəkliyindən gövdəyə soxulur. Bu əməliyyatın ardından bir yaş halqası alət köməyi ilə çölə çıxarılır. Bu çubuq ağacın illik halqalarının çox asan və rahat bir şəkildə sayılmasına imkan verir. Əməliyyatın qısaca reallaşması bu şəkildədir, lakin işin daha çox texniki hissəsi vardır. Dünya üzərində ən yaşlı ağac Kaliforniya bölgəsində yetişmiş olan bir şam ağacıdır. Bu ağac tam 4900 yaşındadır.
İllik halqalar sayəsində nələr müəyyən edilir?
İllik halqalar ən çox ağacın yaşını təyin etmək məqsədiylə istifadə edilir. Bu halqalardan başqa bir çox məlumat də əldə edilə bilinir.
Keçmişdə yaşanmış iqlim dəyişiklikləri, arxeoloji qalıqların yaşı, meşə yanğınlarının tarixi.
Bu cür məlumatların əldə edilə bilməsi, təbiət hadisələrinin ağaclara bir şəkildə təsir etməsi yolu ilə əlaqələndirilir. Təbiət hadisələrinin ağaclara təsirləri, illik halqaların şəkil dəyişdirməsinə yol açır. Hər hadisə bu halqalara dəyişik şəkillərdə təsir edir və bu təsir bu məlumatların əldə edilməsini təmin edir. Ağaclar illərə görə dəyişən istilik və yağış dəyərlərindən olduqca təsirlənirlər. Bu dəyişmələr illik halqalardakı silsilələri dəyişdirir.
Uçqun kimi təbiət hadisələrində düşən daşlar, ağaclara dəyərək yara meydana gətirər. Uçqun səbəbiylə yaranmış olan yaralar daha sonradan illik halqalarda izlər buraxar. Ağacda meydana gələn yaradan alınan halqalar sayılaraq uçqunun meydana gəldiyi tarix müəyyən edilir.
Vulkanik hadisələrin hesablanması:
Vulkanik partlayışlar nəticəsində axan lavalar ağacların kömürləşməsinə səbəb olmaqdadır. Bu hadisədə ağac gövdələrindəki illik halqalardan dar bölmələr meydana gəlir. Bu dar halqalar vulkan patlamalarının sübutu olaraq qiymətləndirilir.
Zəlzələlərin hesablanması:
Ağac halqalarından zəlzələ və tarixlərinin müəyyənləşdirilməsi olduqca çətindir. Bunu həyata keçirmək üçün zəlzələ bölgəsində olan ağacların araşdırılması lazımdır. Zəlzələlər illik halqalarda çox ani daralmalar meydana gətirməkdədir. Bu daralma səbəbi isə zəlzələ zamanı yaranan hidroloji hadisələrdir.
Arxeoloji hesablanma:
Bu əməliyyat bəzi arxeoloji strukturların tarixləşdirilməsində istifadə edilən bir əməliyyatdır. Qədim tarixi şəhərlərdə olduqca çox istifadə edilməkdədir. Bu cür hesablama kəsilmiş ağaclar vasitəsilə aparılır. Lakin ağaclar kəsilmədən də ağac halqalarından məlumatlar əldə edilə bilməkdədir.
XƏBƏR LENTİ
Ronaldo rekord qiymətə reklama çəkiləcək
Mustafa Sandalın keçmiş xanımının hər kəsdən gizlədiyi yeni sevgilisi - FOTO
Kiçik həcmdə alkoqol yaddaşı gücləndirir
Dünyanın ən nazik smartfonu bilindi
Online nikah mümkün olacaq - UKRAYNADA
Bakıda ucuz qurbanlıq heyvanların satışı təşkil ediləcək
Azərbaycanda daha bir bank bağlandı
Türkan Şoraydan ÜZÜCÜ XƏBƏR
Azərbaycanda II və III sinif dərslikləri yenidən hazırlanacaq
Uşaqlıq xərçəngi
Qarğıdalı salatı (foto-resept)
Tənbəl heyvan necə bir heyvandır?
Rusiya Ukraynanın daha bir regionunu özünə birləşdirir
Ümit Karan həbs edildi-FOTO
Tam çərçivəsiz “Lenovo” smartfonu buraxılacaq
Geyinmək istəməyəcəyiniz dəb
Dilqəmdən ən yeni xəbər
Saç qırılmasına qarşı maskalar
Sabahın HAVAsı
Düşmən itkilər verərək geri çəkilməyə məcbur edilib - RƏSMİ
Gündəlik yemək - 5 səhv
Nazirdən müharibə mesajı
Məşhur aktrisada beyin xərçəngi aşkarlandı-FOTO
Merkelin görüntüləri sosial mediada böyük maraqla qarşılandı - VİDEO
Qatarlara WİFİ quraşdırılacaq
Serenay Sarıkaya tənqid olundu-SƏBƏB/FOTO
Yeni xəstəlik COVID-19-dan daha dəhşətli olacaq-Həkimdən şok açıqlama-VİDEO
Günün qoroskopu: xaotik hərəkətlərdən çəkinin
Yaponiyanın Baş naziri İSTEFA VERDİ
Dünyada koronavirusa yoluxanların sayı 1,3 milyonu ötdü
Sobada bişmiş badımcanlı makaron (foto-resept)
Gürcüstanda gənc azərbaycanlı xanımlar mükafatlandırılıblar - FOTO
Bakıda elm festivalı başladı
İki həftəlik sərt karantin rejimi ilə bağlı MÜHÜM AÇIQLAMA
Hadise xəstəxanalıq oldu - FOTO
Dəbli iş qadınları üçün kombinlər
Bakı Şərqlə Qərbin qapısı sayılır
Azərbaycana yay gəlir
İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə yeni sərhəd zastavaları quruldu - SİYAHI
Üzüm pəhrizi
Real həyatda cizgi film qəhrəmanları
Günün ulduz falı - 08.08.2013
"Qarabağ" tarix yazdı
Azərbaycan teleməkanında yeniliklər olacaq
0-7 yaşına qədər körpənin inkişaf cədvəli
Süni intellektin insanı əvəz edəcəyi vaxt bəlli oldu
Lobyalı soğanlı salat (foto resept)
Azərbaycan şəhid verdi
Günəş tutulması başladı
NATO Dağlıq Qarabağdakı insidentdən narahatdır
- ŞƏRHLƏR