Ağacların yaşı necə hesablanır? Yer üzündə əsrlərdir olan ağacların keçirdikləri mərhələləri müəyyən etmək mümkündürmü?
Ağacların yaşı yarılma üsuluyla təyin olunur. Ağacların həyatı gövdələrində yer alan halqalara qeyd olunur. Bu halqalar oxunaraq ağaclar haqqındakı məlumatlar əldə edilə bilinir. Bu hadisə ilə məşğul olan elmə Dendroxronologiya adı verilir.
Ağacların kök, gövdə və budaqlarında müxtəlif halqalar meydana gəlməkdədir. Bu halqalar ağacın var olduğundan etibarən ağacda yer alır və dairə şəklindədir. Ağacda yer alan bu halqalar sayəsində ağacın yanğına, şiddətli küləyə uğrayıb uğramadığı bilinir. Bu halqalar yalnız reallaşan hadisələri göstərməz, hansı tarixdə reallaşdığını də göstərir.
Dairə formasındakı halqalar ağacın davamlı qeydini tutan bir yaddaş kimi düşünülür. Ağacların eninə kəsintidə yer alan halqalar sayəsində ağacların böyümə miqdarları, yaş, odun tipi, budanıp budanmadığı, yara alıb almadığı, çatlar, heyvanların vermiş olduğu zərərlər, zərərlərin bağlanma formaları, kimi məlumatlar çox qəti bir şəkildə əldə edilə bilməkdədir.
Ağaclarda olan halqalar, bağlı olduqları mövsüm şərtləri birbaşa əlaqəlidir. Mövsümi fərqliliklərin yer aldığı bölgələrdə, böyümə davamlı deyildir. Bu bölgələrdəki böyümə hərəkəti, yazda sürətli bir şəkildə olarkən, yay mövsümündə bu sürət azalır. Beləcə böyümə sürəti fərqi meydana gəlir.
Sürətli böyümədə odun halqaları açıq rəngli olur, yaz mövsümündə isə bu halqalar tünd rəngli olur. Yəni ağacda bir açıq, bir tünd rəngli halqa olmasının səbəbi budur. Bu halqalara illik halqalar adı verilir və bir illik böyüməyi ifadə edərlər. İllik halqaların sayı isə ağacın yaşını göstərir.
Yaşayan canlı haldakı ağacın yaşı da, artıq təyin olunur. Bu təyin etmə əməliyyatı Artım Burgusu adı verilən bir alət vasitəsilə reallaşdırılır. Bu alət daha çox meşə mühəndislərinin işinə yaramaqdadır. Artım Burgusu adı verilən alət ağacın 1.30 metr yüksəkliyindən gövdəyə soxulur. Bu əməliyyatın ardından bir yaş halqası alət köməyi ilə çölə çıxarılır. Bu çubuq ağacın illik halqalarının çox asan və rahat bir şəkildə sayılmasına imkan verir. Əməliyyatın qısaca reallaşması bu şəkildədir, lakin işin daha çox texniki hissəsi vardır. Dünya üzərində ən yaşlı ağac Kaliforniya bölgəsində yetişmiş olan bir şam ağacıdır. Bu ağac tam 4900 yaşındadır.
İllik halqalar sayəsində nələr müəyyən edilir?
İllik halqalar ən çox ağacın yaşını təyin etmək məqsədiylə istifadə edilir. Bu halqalardan başqa bir çox məlumat də əldə edilə bilinir.
Keçmişdə yaşanmış iqlim dəyişiklikləri, arxeoloji qalıqların yaşı, meşə yanğınlarının tarixi.
Bu cür məlumatların əldə edilə bilməsi, təbiət hadisələrinin ağaclara bir şəkildə təsir etməsi yolu ilə əlaqələndirilir. Təbiət hadisələrinin ağaclara təsirləri, illik halqaların şəkil dəyişdirməsinə yol açır. Hər hadisə bu halqalara dəyişik şəkillərdə təsir edir və bu təsir bu məlumatların əldə edilməsini təmin edir. Ağaclar illərə görə dəyişən istilik və yağış dəyərlərindən olduqca təsirlənirlər. Bu dəyişmələr illik halqalardakı silsilələri dəyişdirir.
Uçqun kimi təbiət hadisələrində düşən daşlar, ağaclara dəyərək yara meydana gətirər. Uçqun səbəbiylə yaranmış olan yaralar daha sonradan illik halqalarda izlər buraxar. Ağacda meydana gələn yaradan alınan halqalar sayılaraq uçqunun meydana gəldiyi tarix müəyyən edilir.
Vulkanik hadisələrin hesablanması:
Vulkanik partlayışlar nəticəsində axan lavalar ağacların kömürləşməsinə səbəb olmaqdadır. Bu hadisədə ağac gövdələrindəki illik halqalardan dar bölmələr meydana gəlir. Bu dar halqalar vulkan patlamalarının sübutu olaraq qiymətləndirilir.
Zəlzələlərin hesablanması:
Ağac halqalarından zəlzələ və tarixlərinin müəyyənləşdirilməsi olduqca çətindir. Bunu həyata keçirmək üçün zəlzələ bölgəsində olan ağacların araşdırılması lazımdır. Zəlzələlər illik halqalarda çox ani daralmalar meydana gətirməkdədir. Bu daralma səbəbi isə zəlzələ zamanı yaranan hidroloji hadisələrdir.
Arxeoloji hesablanma:
Bu əməliyyat bəzi arxeoloji strukturların tarixləşdirilməsində istifadə edilən bir əməliyyatdır. Qədim tarixi şəhərlərdə olduqca çox istifadə edilməkdədir. Bu cür hesablama kəsilmiş ağaclar vasitəsilə aparılır. Lakin ağaclar kəsilmədən də ağac halqalarından məlumatlar əldə edilə bilməkdədir.
XƏBƏR LENTİ
Koronavirus niyə bu qədər sürətlə yayıldı? - ARAŞDIRMA
Bayramı təhlükəsiz keçirməyin yolu
Su için!
Uşaqlarınızın çiyninə qonan təhlükə
Azərbaycan florasında yeni bitki növü aşkarlanıb
Bu abituriyentlər kolleclərə İMTAHANSIZ qəbul oluna biləcəklər
İrəvanda Avropa Birliyinin bayrağını qaldırdılar
Nəticələr açıqlandı - İki nəfər 700 bal toplayıb
Ümidini ipotekaya bağlayanlar, xoş xəbər var!
Bakıda möhtəşəm saray
Rafet El Roman prokurorluğa şikayət edildi-FOTO
Bədbəxt evliliklərin təməl səbəbləri
Sara Cessika Parker bu dəfə də təəccübləndirdi-FOTO
2010-cu ilin gəlinlikləri
Bakının Su Sarayı
Bakıda tramvay xətləri bərpa olunacaq?
Yol Polisindən bu sürücülərə sərt XƏBƏRDARLIQ
Kriştianu Ronaldudan bu hərəkəti gözləyirdiniz?
Deren Talu Acunun boşanmasından danışdı-FOTO
Saunalar
Müasir bərbərliyin inkişafı
"Huawei"in yeni smartfonları "Google"suz olacaq
Koronavirus xəstələri əlil qala bilərmi?
Uşaqlıq yolunun plastikası - vaginoplastika
Ramazanda ürəyi yoran xətalı vərdişlər
Bakıda iki avtobusun toqquşması ilə bağlı rəsmi məlumat
Azərbaycan ordusunun giziri şəhid oldu
Dəyişdirilmiş Audi A3 Coupe
Hadisənin son FOTOsu narazılıq yaratdı
Nazirlikdən orta məktəblərdə yeniliklə bağlı açıqlama
Prezidentdən kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına güzəştlərlə bağlı SƏRƏNCAM
1,5 km hündürlükdən düşüb sağ qaldı-FOTO
Ana bətnindəykən musiqi
ABŞ-dan şok etiraf
İndoneziyada güclü zəlzələ olub
Sabah 26Лљ isti olacaq
Dəbdə qırmızı rəngin aktuallığı
Həkimlər pasiyentlərə dərman əvəzinə göbək rəqsi oynamağı məsləhət görürlər
Dərinin sağlamlığını və gözəlliyini qoruyan qidalar
Azərbyacanda ən çox yayılan xəstəliklər
“Taxt oyunları” bu gün ABŞ-ı 3,3 milyard zərərə uğradacaq
Kainatın böyüklüyü nə qədərdir?
Məşhurların tanınmayan nəvələri
Gecə eyni saatda oyanmağın səbəbləri
Məşhur endokrinoloqdan CİDDİ XƏBƏRDARLIQ
Azərbaycanda evsiz gənclərə xoş xəbər
Alimlər koronavirus və qrip əleyhinə peyvənd-sprey hazırlayıblar
Bakıda I sinfə şagird qəbulu gözləniləndən çoxdur
Moskva səmasında qəribə obyekt göründü - FOTO
Eşqə oyanmaq
- ŞƏRHLƏR