İnsan həyatı kibrit qutusuna bənzəyir. Ona ciddi münasibət-gülüncdür, qeyri-ciddi münasibət-təhlükəlidir...
Runeske Akutaqava, "Dəlinin qeydləri"
Musiqidə əsəri yazan bəstəkar və onu musiqi alətində ifa edən ifaçı olduğu kimi sözlü sənətdə də iki incəsənət tələb olunur: müəllif incəsənəti və oxucu incəsənəti.
Musiqidə ifaçılıq sənətini öyrədən dərsliklər olduğu kimi, oxucular üçün də kitab oxuma sənətini, oxunun növlərini, oxunu pozan patalogiyaları izah edən kitablar var. Məsələn, S.Povarninin “Kitabı necə oxumalı?”, U.Ekonun “Oxucunun rolu” kitabı. Onlar ideal oxucu, bir insanın niyə oturub kitabı oxuya bilməməsi, yalnız ilk və son səhifəsini oxumaqla məzmunu haqda fikir yürütməsi, oxuyanda diqqətinin başqa yerlərə getməsi kimi oxucu incəsənətinin bir sıra detallarından söz açıb, ancaq kitabdan üz çevirmiş bütöv bir toplumu kitaba gətirməyin yolları barədə heç nə yazmayıblar. Ona görə də oxucu incəsənəti haqda bu kitabların arxa səhifəsində qeydlər üçün nəzərdə tutulmuş yeganə ağ kağıza gərək hərəmiz öz təhlil və təklifimizi yazaq:
Kitabı müqəddəsləşdirmək yaramaz işdir. Avropa xalqları sxolastika dövründə kitabı elə müqəddəs bilirdilər ki, hətta nigahdan kənar doğulmuş uşaqlara kitablara-əlyazmalara yaxınlaşmaq, toxunmaq qadağan idi. Azərbaycanlılar da kitabları yuxarı başa-rəfə yığır, bir otağa qapayır, qapısını bağlayır, illərlə qoruyur, nəsildən-nəslə ötürür, göz bəbəyi kimi qorumaq lazım olduğu haqda bəyanatlar verir, gülün üstünə gül qoxlamayıb, köhnə kitabları yeni kitablardan üstün tutur, ancaq oxumurlar.
Azərbaycanlıların kitabdan uzaq olmasının səbəblərindən biri ola bilsin ki, tarixən köçəri deyil oturaq olmalarıdır. Oturaq xalqların mədəniyyətinin daşıyıcısı, keysi abidələr, köçəri xalqların mədəniyyətinin daşıyıcısı, keysi isə kitabdır. Qədim yəhudi mədəniyyəti ona görə kitaba əsaslanırdı ki, qədim yəhudi xalqı köçəri idi. Ərəblər də köçəri sivilizasiya olduqlarından onların mədəniyyəti “biliklərin qabı” kimi kitaba və yazıya əsaslanır. Misirlilər isə oturaq olduqlarından öz tarixlərini obelisk-daş sütunlara yazırdılar. Azərbaycan toplumunu əmələ gətirən xalqların etnoqrafiyasında çoxsaylı yazılı abidələr var, onlar kağıza, kitaba deyil, yazılı abidəyə üstünlük verirdilər. Türklərin Tanrıçılıq dini, qam-şamanlığı da kitaba əsaslanmır.
Digər tərəfdən, Azərbaycan folklorundakı zəngin yuxuyozumları göstərir ki, bizim xalq mahiyyətcə yatağan, yuxuyameyllidir. Kitabları ən çox satılan italyan sayılan U.Ekonun “Lettore modello”-sunda isə deyilir ki, ideal oxucu-yuxusuzluqdan əziyyət çəkən oxucudur.
Mən azərbaycanlıların kitab sevməməsini özümə yuxarıdakı kimi izah edirəm, onları yaxınlaşdırmağın isə ilk mərhələsini oyunsuz və kələksiz təsəvvür etmirəm. Uşaqlığıma dair bir xatirə nümunəsində sizə öz təklifimi açıqlayacağam. Vaxtilə düşbərə, xaş, bozbaş kimi ciddi yeməkləri yemirdim, ən zəhləm gedən xörək isə düşbərə idi, onu yaxın buraxmırdım. Ailə, nəinki ailə, bütün “İskra” küçəsi baş sındırırdı ki, bu cür dadlı milli xörəyi bu ağzının dadını bilməyən uşağa necə yedirdək? Axırda qərar qəbul elədilər, düşbərələrdən birinin içinə noxud qoydular, noxud kimin qabından çıxsa, onun arzuları çin olacaqmış. Mən düşbərəni noxudu tapmaq məqsədilə yeməyə başladım, noxud tapıldı, onu tapandan sonra yeməyi yarımçıq qoydum, hər halda düşbərəyə alışdım. İndi o uşaq böyüyüb elə bir ölkədə yaşayır ki, orda kitabı sevmirlər; böyük uşaq təbii bir qərar çıxarır ki, kitabların arasına pul qoyaq, kitablarla lotoreya oyunları keçirək, onda azərbaycanlılar pula çatmaq məqsədilə də olsa, kitabı oxuyacaq, ona alışacaq, hətta uşaqlarının adlarını Kitabəli qoymağa başlayacaqlar.
Nərmin Kamal
XƏBƏR LENTİ
Zərdabda çaqqallar kəndə hücum edib
TQDK xəbərdarlıq etdi
Ayda yadplanetli gəmisi tapıldı-FOTO
Azərbaycan Avropa Parlamentinin seçkiləri müşahidə missiyalarının göndəriləcəyi prioritet ölkələr siyahısına salındı
Demet Akalın Ərdoğana məktub yazacaq-SƏBƏB
Sinemin makiyajsız FOTOsunu paylaşdı
Arda oğlunu illiyi 70 minlik bağçaya yazdırdı
Hansı ölkənin deputatları ən yüksək maaş alır?
"Bura Odlar Yurdudur" - "Euronews" Bakını çəkib göstərdi
"Güzgünün şəffaf olmasını arzulamışıq"
Valideynlərimizə deməyə çəkindiyimiz sözlər
Gel boyalarda xərçəng təhlükəsi aşkarlanıb
"Fazilet hanım ve kızları"nın aktisası toy tarixini açıqladı
Dadlı tost (foto-resept)
Gündəlik geyim nümunələri
İstirahər gününün havası AÇIQLANDI - Sinoptiklər növbəti günlər üçün XƏBƏRDARLIQ yaydı
QMİ 20 Yanvar faciəsinin 24-cü ildönümü ilə əlaqədar bəyanat yayıb
Öyrədəni öyrədənlər
Çağatay Ulusoy aylar sonra ilk dəfə Onunla görüntüləndi-FOTO
Kıvanç və Elçin eyni serialda baş rol alacaqlar
Caparidze azərbaycanlı gənclərlə görüşdü
Bu addım xərçəngə səbəb ola bilər
Android-də təhlükəli virus yayılır
Yay yeməyi (foto-resept)
Dünyanın ən bahalı 10 brendi müəyyənləşdi
Həftənin ilk iş günü yağışlı olacaq
Azərbaycanda ilan və əqrəb sancmasına qarşı xəbərdarlıq olundu
Məhəbbətin tipləri
Şəkərparə (foto resept)
Hər gün 10 min addım atın!
Payız - dərini nəmləndirmə zamanı
1 həftəyə 3 kiloqram arıqladan su
Serenay Sarıkaya Kann Festivalında -FOTO
Quru meyvə pəhrizi
Ağ Evdən cavab - "Qarabağ Azərbaycanın nəzarətinə qaytarılmalıdır"
Mehmet Əli Ərbilin son durumu
Çörəklə bağlı rəsmi açıqlama
9 hərəkətlə necə stil ikonu ola bilərsiniz?
Gündəlik tərz üçün 4 dərs
Ev dekorasiyasında yol verilən 5 səhv
Azərbaycanda hərbi xidmətdən tərxis başladı - RƏSMİ
İlham Əliyev: “Azərbaycan nefti olmadan Böyük Vətən Müharibəsində SSRİ-nin qələbəsi mümkün olmazdı”
2019 Məzuniyyət saç modelləri
Pulumuzu xaricilərə niyə veririk?
“Harri Potter”in ulduzu ilk dəfə ata olacaq
Sabahın HAVAsı
Muzdlu işçilərə ödəmələr bu həftə ərzində veriləcək
Mustafa Sandal yeni klip təqdim etdi-VİDEO
Ayaq bilərzikləri-3
Meray Keri ad gününü belə qeyd etdi - FOTO
- ŞƏRHLƏR