Sara Xatun Ağqoyunlu dövlətinin möhkəmləndirilməsində, onun xarici siyasətinin müəyyənləşdirilməsində və həyata keçirilməsində mühüm rol oynayıb. O, Uzun Həsənin ən məsul diplomatik tapşırıqlarını böyük səylə və müvəffəqiyyətlə həyata keçirirdi. Elə buna görə həmin dövrdə kiçik Ağqoyunlu dövləti, Osmanlı Türkiyəsi və Qaraqoyunlu kimi iki qüvvətli rəqib arasında müstəqilliyini saxlaya bilmişdi. Olduqca ağıllı, tədbirli qadın olan Sara Xatun dövlətin idarəçilik işlərində oğluna yaxından kömək edirdi.
Türkiyə Ağqoyunlu dövlətinin müttəfiqi və Aralıq dənizi sahilində əlverişli strateji mövqeyə malik Qaraman əmirliyini aradan qaldırmaq istədikdə Osmanlı imperatoru II Mehmetlə danışıqlar aparmaq üçün Sara Xatun göndərilmişdi. Sara Xatun Osmanlı imperatoru II Mehmetle bağladığı Yassıçəmən müqaviləsi (1461) Ağqoyunluların dövlət müstəqilliyinin saxlanmasında böyük əhəmiyyətə malik idi. Uzun Həsən Sara Xatunu Sultan II Mehmetin hərbi düşərgəsinə göndərərkən onun qarşısına iki mürəkkəb vəzifə qoymuşdu. Əvvəla o, Osmanlı sultanını ağqoyunlular üzərinə hücum etmək fikrindən daşındırmalı, ikincisi Sultanı mümkün qədər Trabzonu fəth etmək fikrindən də döndərməli idi.
Fateh II Mehmet Ərzincan yaxınlığında Bolqar yaxınlığında Bolqar dağının ətəyində yerləşən Yassıçəmən yaylağında düşərgə salıb yeni döyüşə hazırlaşırdı. Ağqoyunluların vəziyyəti xeyli çətinləşmişdi, çünki osmanlılarla müharibə onları əldən sala, ölkə daxilində hərbi-siyasi güc nisbətini Qaraqoyunluların xeyrinə dəyişə bilərdi. Vaxt qazanmaq, osmanlılarla müvəqqəti də olsa, sülh əldə etmək lazım idi.
Dəfələrlə bu cür vəziyyətlərdən çıxış yolu tapan Sara xatun bu dəfə də oğlunun köməyinə gəldi. Ana ilə oğlu arasında olmuş söhbət o dövrün tarixi salnamələrində öz əksini tapmışdılar.
Uzun Həsən yaranmış şəraitdə osmanlılarla sülhün yeganə çıxış yolu olduğunu anasına bildirdi. Sara xatun oğlunu dinlədikdən sonra dedi:
- Düz deyirsən, oğlum ,indi yeganə yol Fatehlə sülh müqaviləsi bağlamaqdır.
- Bunu ancaq sən edə bilərsən, ana!
- Doğru deyirsən. Bu işi sən mənə həvalə elə. Sultan Mehmet ağıllı adamdır, xalqımızın adət-ənənələrinə dərindən bələddir. Yəqin ki mənim sözümü yerə salmaz.
- Ana, sən ikinci bir məsələni də həll etməlisən. Trabzonun varlığını qoruyub saxlamağa çalışmalısan. Ancaq əgər bu məsələdə sultanın təminatını ala bilməsən, çox da təkid etmə. Əsas məsələ onunla sülhə nail olmaqdır.
Bir neçə gündən sonra Sara xatun çoxlu qiymətli hədiyyələr və mötəbər bir elçi heyəti ilə Yasııçəmənə yola düşdü. Sultan II Mehmet onu böyük bir ehtiramla qarşıladı, əlindən tutaraq öz taxtı ilə yanaşı qoyulmuş taxtda əyləşdirdi. Onlar bir-birinə "ana" , "oğul" deyə müraciət edirdilər.
Sultan Mehmet dedi:
-Ana, Həsən bəylə savaşa girmək istəmirəm. O da mənim qardaşım. Biz bir-birimizlə anlaşsaq, yaxşı olmazmı?
Sara xatun yaranmış bu fürsətdən dərhal istifadə etməyə çalışdı:
-Elədir,oğlum, səninlə Həsən bəyin dili də, dini də birdir. Özün söylədin ki, qardaş qardaşa əl qaldırmaz. Lakin unutma ki, Trabzon imperatorunun qızı Dəspinə xatın Həsən bəyin arvadıdır.
-Mənim Həsən bəylə işim yoxdur. Qoy o, Azərbaycanda hakimiyyətini gücləndirsin. Lazım gəlsə bu işdən ona kömək də edərəm. Trabzona gəlincə isə, ana, gərək məni bağışlayasan, artıq tarix bu xristian dövlətinin ölüm hökmünü vermişdir.
Müdrik qadın sultanı bu fikirdən daşındırmağın mümkin olmadığını görərək çox təkid etmədi.Bəlkə də, ürəyinin dərinliyində bu işdən razı da qaldı. Çünki, dünyada baş verən hadisələrdən yaxşı baş çıxaran Sara xatın bilirdi ki, Trabzon Ağqoyunlu-Osmanlı münasibətlərini gərginləşdirmək üçün Qərb dövlətlərinin əlində alətdir. Bununla belə Sara xatun Trabzon xəzinəsini yarıya bölmək barədə II Mehmet razılığını aldı. Bu hadisə 1461-ci ildə baş vermişdi. Yassıçəmən sülh müqaviləsi Azərbaycan diplomatiyasının böyük uğuru idi.
Teymuri hökmdarı Əbu Səidlə danışıqlar aparan Ağqoyunlu elçilərinə də Sara Xatun başçılıq etmişdir (1468). Avropa ölkələri də bu Azərbaycanlı xanımı çox yaxşı tanıyır, ona böyük ehtiramla yanaşırlar. Azərbaycana göndərilən Avropa, xüsusilə də, Venesiya elçilərinə verilən məxfi məlumatlarda mütləq Sara Xatunla görüşmək və öz məqsədləri üçün onun saraydakı nüfuzundan istifadə etmək tapşırılırdı. Sara Xatun diplomat və dövlət xadimi olamqla bərabər, böyük hərbi sərkərdəlik bacarığına və hərbi intuisiyaya malik qadın olmuşdur. Onun əqli çevikliyi dar məqamlarda tez qərar çıxarmağa imkan vermişdir. Sara Xatun qeyrətli qadın, diplomat və hərbi istedada qadir bir insan olmuşdur.
Ağqoyunlu dövrünün ən görkəmli tarixçisi Əbubəkr Tehrani yazır ki, Sara Xatun Qaraqoyunlu Cahanşahla danışıqlar aparmaq məqsədi ilə onun yanına gəlmiş, bu zaman Rüstəm Tərxanın düşərgəsində olmuşdur. Onun ordusu Sara Xatuna o qədər də əzəmətli görünmədiyindən Cahangir Mirzə və Uzun Həsənə sifariş göndərir ki, "Əgər gəlsəniz, qələbə sizin olacaq. Bu işi təxirə salmaq olmaz". Sara Xatun orduya sadəcə bir nəzər salmaqla ağqoyunlular arasındakı qüvvələr nisbətinin Ağqoyunlu dövlətinin xeyrinə olduğunu düzgün qiymətləndirməsi onun hərbi intuisiya və səriştəsində xəbər verir. Həqiqətən də bundan sonra Uzun Həsənin kəşfiyyat dəstəsi Rüstəm Tərxanın ordularına hücum edərək onları damadağın etmiş, qaraqoyunluları bərk qorxuya salmışdı.
Qadınların kişilərə nisbətən həyatın bütün sahələrində hüquqsuz bir vəziyyətdə olduğu bir dövrdə, Azərbaycan tarixində belə mərd və cəsarətli, diplomat qadınlarımızın mövcudluğu təqdirə layiq haldır. Sara Xatun uzaq tarixi keçmişimizdə yaşasada onun siyasi mədəniyyəti, diplomatik fəaliyyəti və şəxsi şücaəti gələcək nəsillər üçün də örnəkdir.
XƏBƏR LENTİ
Kompüter siçanının yaradıcısı öldü
Hamiləlik zamanı saçları kəsmək və boyamaq olarmı?
Məşhur aktrisa xəstəxanaya yerləşdirildi
Fillər, etnik mənşəyi səsdən müəyyən edə bilir
Sobada quzu ətli badımcan
Sabah leysan olacaq
Cərimələr azalır
"Dağlıq Qarabağ Azərbaycanın qanuni ərazisidir"
Suxarili salat (foto resept)
Cennifer Lopez milyonlarından danışdı
Türkiyə prezidenti şəhidlərin və öldürülən terrorçuların sayını açıqladı
Yevlaxda bayram namazı qılınıb
Körpə pudrası ilə dəri baxımı
Ceyhun Bayramov xaricdə təhsil almaq istəyən tələbələrə səsləndi
Yaddaş zəifliyi yaşla əlaqədar deyil
Şərq komandalarının Avropa "dominantlığı"
Tarkan prezidentin valyuta çağırışına cavab verib
Gün var, əsrə bərabər: Ötənləri yada salaq
Mövsüm dəbi
Koronavirus mutasiyaya uğradı
Ermənilər Azərbaycanı müdafiə edən niderlandlı deputatı təhdid edirlər
Temperatur 45 dərəcəyə çatacaq-Alimlərdən ŞOK XƏBƏRDARLIQ
Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyeva İtaliyanın dünya şöhrətli aktrisası Ornella Muti ilə görüşüb
Ət dükanları yoxlanıldı
İnfeksionist koronavirus əlamətlərindən danışdı
Azərbaycanda daha 35 nəfər koronavirusdan öldü: 3712 yeni yoluxma
“Facebook” yenə çökdü
Stressi azaldan möcüzəvi çuğundur
Hande Ataizi yenidən ana olmaq istəyir-FOTO
Oğurluq edən uşaq anasını axtarar
"Viber"də yeni funksiya
Virusoloq “dinc koronavirus” barədə proqnoz verdi
Kişilər bu ölkələrdə evlənməyə qadın tapmırlar
Yalnız üzündəki döymələri sildirir, səbəbi... - FOTO
Yay yeməyi (foto resept)
Erməni siyasətçidən şok açıqlama: "Sarkisyan Qarabağı satıb, biz hələ də anlamırıq"
İspaniyada möhtəşəm duel: "Barselona" – "Atletiko"
Sabundan güllər
Hadiseden sevgi Etirafı
HAVA necə olacaq?
Tarkanın qızı ilə ilk paylaşımı-FOTO
2020-ci ildə canlı orqanizmlər uzaq kosmosa göndəriləcək
Cehizlik yataq üzləri
Peskovdan Rusiyanın vurulmuş helikopteri ilə bağlı AÇIQLAMA
Günün ulduz falı
Artıq çəki ilə mübarizədə nəzərə almadığımız faktorlar
İdmançılarımız Almaniya Qran-Prisində
Natalia Oreiro Rusiyada -VİDEO
Müdafiə Nazirliyindən cəbhədəki son vəziyyətlə bağlı AÇIQLAMA
Kredit kartları cibimizə zərər, yoxsa fayda verir?
- ŞƏRHLƏR