Neçə gündür ki işıq üzü gördüyü sorağını aldığım bu kitabı əldə etmək bir qədər çətin oldu. O mənada ki, bir neçə kitab mağazasından soraqlaşaraq və hətta baş çəkərək axır ki Kibrit bookcafedən tapa bildim. Evə gələnədək metroda və marşrutda artıq povestin yarısını oxumuşdum. Çünki müəllif, özünün də vaxtilə dediyi kimi nadinc olan dilimizdən çox gözəl istifadə edərək bu nadinc dili ram etməyi bacarır. Kitabda əslində iki povest var: “ Gilə “ və “ Qız qalası “ . Əvvəlcə istədim ki, iki povesti də oxuyub ikisi haqqında bir təəssürat yazısı yazım. Ancaq ilk povest olan Gilə məndə elə təəssüratlar oyatdı ki, bu təəssüratları ikinci povestlə bir yerə sığışdıra bilməyəcəyimi anladım və ayrıca yazmağa qərar verdim. İndiyədək yazdığım təəssüratları oxuyanlar bilirlər, mən hər zaman müsbət yönlərə önəm verirəm və çalışıram ki, əsərin yaxşı tərəflərini danışım. Çünki bildiyiniz kimi mən tənqidçi deyiləm, ədəbiyyat təhsilim də yoxdu, bir qədər də aydınlaşdıraraq deyim ki, çoxlarınızın da bildiyi kimi hətta ümumiyyətlə təhsilim yoxdur…yəni ali təhsilim. Bütün yazdığım təəssüratlar həvəskar bir oxucu təəssüratlarıdır və məqsədim də sadəcə mütaliə təbliğidir. Siz də hər dəfə lütfən bunları nəzərə alaraq oxuyun. İndi isə bir qədər süjet barədə…
Əsər birinci şəxsin dili ilə danışılır. İsveçrəyə köçərək orda yaşayan, köhnə tanışlarından olan Jan ilə görüşmək üçün Sürixdən yaxınlıqdakı Rapperswil qəsəbəsinə gedən Əli, qatarda rastlaşdığı yaşlı adamın azərbaycanlı olduğunu öyrənir və bir gün ərzində onun bütün həyat hekayəsini dinləməli olur. İkinci dünya müharibəsi zamanı əsir düşərək min bir əziyyətə qatlanan Əşrəfin acınacaqlı həyat yolu Əlini maqnit kimi çəkir. 1942- ci ildə Laçın rayonundan cəbhəyə yola düşən Əşrəf dayının bir daha vətənə geri qayıtmamasını, əvvəlcə NKVD- nin o vaxtkı əsirlərin əksəriyyətini güllələməsinə bağlayan müəlllif, “ bəs 80- ci illərdən sonra, o da olmadısa SSRİ dağıldıqdan sonra niyə qayıtmaq istəmədi, rayonları işğal olmuşdusa bəs Bakıya köçmüş qohum- əqrəbasını niyə görmək istəmədi “ kimi beynini gəmirən sualları nəhayət ki Əşrəf dayıya verir və… əsl problemin Əşrəfin 5 yaşlı bacısı Gilə ilə bağlı olduğunu öyrənir. Bu andan etibarən balaca Gilənin qan donduran həyat hekayəsinin dinləyicisi olur. Süjet barədə bu qədər bəs edər məncə. Çox danışsam dadını qaçırmış olaram, sizin də marağınız azalar. Bir qədər də mənim təəssüratlarım haqda…
90- cı illər, Saatlı rayonunun ucqar deyiləcək bir kəndi. Ölkədə kitab nəşri zatən zəif ikən, əyalətlərdə yeni kitab tapmaq daha çətin idi. Odur ki məcburən atamın və babamın kitabxanasındakı kitabları dönə- dönə oxuyurdum. “ Böyük Vətən Müharibəsi “ mövzusuna xüsusi önəm verən sovet təbliğatı ədəbiyyatdan da yan keçməmiş, bu barədə cürbəcür romanlar yazılmışdı. Müharibə iştirakçısı olan babamın da təbii ki bu mövzuda kitabları var idi. Almanlara əsir düşənlərin keşməkeşli həyatı haqqında Azərbaycan sovet ədəbiyyatından iki əsər mənim yaddaşımda xüsusi yer tutmuşdu : Hüseyn Abbazsadənin “ Burulğanlar “ və “ Haradansınız müsyö Abel? “ əsərləri… Bu əsərlərin bədii- fəsəfi yükü filan haqda nəsə demək istəmirəm, yadımda qalan əsasən əsirlərin həyatı idi. Kim oxuyubsa mənə haqq qazandırar, bu əsərlərdə çox təsirli verilib bu movzu. “ GİLƏ “ povestini oxuyarkən sanki həmən illərə qayıtdım, çoxdandı oxumadığım mövzunu yenidən xatırladım. Qarabağ mövzusuna da sətirlatı toxunan yazar, Əşrəf dayının əsirlərlə birgə acınacaqlı həyatını, müharibənin necə mənfur və mənasız bir şey olmasını, insanların vətən nisgilini özunəməxsus tərzdə verib.
Əsərin dilini xüsusilə bəyəndim. Sadə, dağa- daşa girmədən, uzatmadan, dəbdəbəli və ibarəli cümlələr qurmadan, oxucunu tez zamanda təhkiyəsinə salan axıcı dili var povestin. Yazar hətta Sürixdə az- az görülən qızmar isti ucbatındn keçirtdiyi hissləri belə çox gözəl, bizim anladığımız bir dillə bizə ötürür:
“ Litrlik plastik qabdakı su isinmişdi, udduğum damcılar əvvəlkilərdən daha ilıq olurdu. Bu, məndə azacıq qəzəb yaradırdı “ … tanış hisslərdir deyilmi?
Əşrəf dayının əsrilik həyatını dinləyəkən ona fikir verən müəllif, qəhrəmanının ruh halını ifadə edərkən də çox sadə, amma effektli cümlələrdən istifadə edir fikir verin :
“ Əşrəf susdu, qəhərlənmişdi. Ağlamırdı, amma gözlərinin təbii bulanıqlığından elə bilərdin ki, dolub qalıb, bu saat ağlayacaq. Mənə elə gəldi ki, onun göz yaşları çoxdan quruyub, istəsə də ağlaya bilməz… “.
Bu hissəyə də diqqət:
“ — Xatirələrinizi oyadaraq sizi incitmək istəmirəm. Amma suallarım doğrudan çoxdur…
Baxışlarından birtəhər oldum, sanki “ bu həyat məni o qədər incidib ki, sən istəsən də bundan artıq incidə bilməzsən “ demək istəyirdi…
Deməyim odur ki, sadə seçilmiş sözlər olsa da, sonucda cümlələr təsirlidir…
Əsərin yarısından sonra artıq həyəcanınız artacaq, zaman- zaman gözləriniz dolacaq, içiniz titrəyəcək… Daha çox danışmayım, əsərin marağını da oldürməyim. Tapın, aln, oxuyun, inanın ki sərf etdiyiniz vaxta dəyəcək. Sizlərə xoş mütaliələr.
Fariz Bayramov
XƏBƏR LENTİ
Şaxta baba və Qar qız qadağan olunub.
Müdafiə Nazirliyi: Ermənistanın növbəti Su-25 təyyarəsi vuruldu
Stil ikonu olmaq üçün 7 qayda
"Barsa" qışda kimi transfer edəcək?
161 nəfər meningit oldu
Azərbaycanda peşə məktəblərinin müəllimlərinin maaşı fərqlənəcək
Alma içlikli bulkalar (foto resept)
Əsl fədakarlıq bax, budur...
Yataq dəstləri modelləri
Hadisənin yeni döymələri diqqət çəkdi-FOTO
UNESCO Aya Sofyaya görə Türkiyəyə etiraz ünvanladı
"Tezliklə hər kəs bu uşaqdan danışacaq"
1912-ci ildə dünya gözəli seçilən azərbaycanlı qadın
Heydər Əliyevin qələbələri xalqın ürəyində əbədi yaşayacaq - Mehriban Əliyeva
Barmaq izi olmayan gənc hər kəsi təəccübləndirdi
Hava haqqında
Azərbaycan dünyanın 25 ən təhlükəsiz ölkəsi sırasındadır!
Burak saçlarını uzatdı-FOTO
Bakıda köhnə mənzillər ucuzlaşıb
Uşaq ölümünü uşağa necə izah etməli?
Saçları gücləndirən və qoruyan maska
Konfutsidən ibrətamiz nəsihətlər
Britaniyanın Baş naziri koronavirusa yoluxdu
Çin xarici brendlərdən imtina edir
Duzlu saç maskaları
Şahzadə Uiliyamın ledi Dianaya SON SÖZLƏRİ
Hamiləlik zamanı bel ağrıları
Bəşəriyyətin ən zəngin adamı
Spenserin düşüncələri
Arıqlayan aktrisanı heç valideynləri də tanımadı-FOTO
Bazar və yarmarkalar şəhər mərkəzindən çıxarılır
Bodrumda 4 gün 4 gecə möhəşəm toy oldu-FOTO
Bu maşın 14 milyon dollara satıldı
500 qram doğulan körpə böyüdü - FOTO
İstanbulda yenə Ebola həyəcanı
Ramazanın 13-cü günü: dua, imsak və iftar vaxtı
Köməksiz qalmış pişiyi xilas etdilər-Salyanda-FOTO
Rəfiqəsi Maradonadan 6,3 milyon dollar tələb edir
Valideynləri başqa dindən olan insanla ailə qurmaq olarmı?
105 yaşında ölən yapon həkimdən uzunömürlülük sirri
""Barsa" mənə şans verməsə, komandanı tərk edəcəm"
Sabah 43 yaşlı abituriyent imtahan verəcək
Gülnar Salmanova vəfat etdi
Küləklə bağlı RƏSMİ xəbərdarlıq
Qış aylarında bu dərmanlardan İSTİFADƏ ETMƏYİN!
Təəccübləndirən məlumatlar
Alimlər açıqladı: İstilərin koronavirusa təsiri... – Yeni xəbər var
Yeni Zelandiyada şəhər satışa çıxarıldı
Şahzadənin xanımı xəstəxanaya yerləşdirilib
Sen Qallen rahibinin əsərindən 2-ci hissə
- ŞƏRHLƏR