“Nisa” surəsinin 78 və 79-cu ayəsinə diqqət etdikdə görürük ki, birinci ayədə pislik və yaxşılıqların hamısının Allah tərəfindən olduğu söylənilir. Halbuki sonrakı ayədə pisliklərin insan tərəfindən olduğu qeyd edilir. İndi nəticə necə olur?
İki ayənin məzmununa diqqət etdikdə bir neçə nöqtə ilə qarşılaşırıq ki, verilmiş suala ayrılıqda olaraq cavab vermək mümkündür:
1 – Quranın digər ayələrindən belə nəticə əldə olunur ki, pis və yaxşı olmasından asılı olmayaraq hər bir şeyi Allah xəlq etmişdir. (“Ənam”, 101) Özü də nəyi xəlq etmişsə, gözəl və yaxşı xəlq etmişdir. (“Səcdə”, 7) Deməli, dünyada hər nə varsa, Allaha aiddir. Hər bir şeyin varlığı özü üçün xeyirdir. Ancaq pisliklər yoxluqdan yaranır və Allahın məxluqatı onlara aid edilmir. Pislik dedikdə məqsəd odur ki, məxluqun hədəf və inkişafına maneə olsun. Ona görə də, bütün varlıqların Allahın məxluqatı olduğunu nəzərə alsaq, varlıqların əməlləri və onlar arasındakı rabitə nəticəsində yaranan pisliklər də Allaha nisbət verilir. Bu, elə birinci ayədə qeyd olunan məsələdir. Başqa bir tərəfdən isə, pislik o yerdə hasil olur ki, Allah xəlq etmiş olduğu məxluqun varlıq kamalını ondan almış olsun. Həmçinin Allah heç vaxt Öz geniş rəhməti səbəbilə xeyir və rəhmət yönləndirməsini əsirgəmir. Bir halda ki, onu qəbul etmə bacarığı fərdlərdə mövcud olmasın. Çünki bu bacarığı yaratmaq, yaxud aradan aparmaq insanların öz ixtiyarındadır. Deməli, burada demək olar: Xeyir işlər Allah tərəfindən, pis işlər isə bəndələr tərəfindəndir ki, öz naqislikləri və ilahi rəhməti qəbul etməkdə aciz olduqları üzündən kəsb etməmişlər. Bu da ikinci ayənin mənasıdır. (“Əl-Mizan” təfsirindən istifadə olunub)
2 – Ayəyə başqa bir baxışdan nəzər salsaq, demək olar ki, dünyanın bütün hadisələri, hətta yaxşı və pis olmasından asılı olmayaraq, bizim əməl və davranışlarımız belə, bir nöqtədə Allahla əlaqədardır. Çünki bizə qüdrət, ixtiyar və azadlıq vermiş olan, məhz Odur. Ancaq eyni halda əməllərimiz bizimlə əlaqədardır və bizim varlığımızdan qaynaqlanır. Çünki əməlin təyin olunma amili, iradə və ixtiyar bizimdir. Buna görə də biz öz əməllərimiz qarşısında məsuliyyət daşıyırıq. Əməllərimizin qeyd etdiyimiz tərzdə Allaha istinad olunmasına baxmayaraq, məsuliyyət bizim üzərimizdən götürülmür və məcburiyyət əqidəsinə səbəb olmur.
Ona görə də “yaxşılıqlar və pisliklər Allahdandır”, – deyildikdə, Allahın hər bir şeyə nisbətdə faili olduğu nəzərdə tutulur. Ancaq “Pisliklər isə sizdəndir”, – deyildikdə isə, işin icraçısının biz olduğumuza, həmçinin iradə və ixtiyar məsuliyyətinə malik olduğumuza işarədir. (“Nümunə” təfsirindən istifadə olunub)
3 – Bu iki ayə üçün başqa bir təfisrə isə Əhli-Beytdən nəql olunan xəbərlərdə işarə olunmuşdur. (Əli ibn İbrahim Qumi, “Təfsiri-Qummi”) O da budur ki, Quranda yaxşılıq və pislik iki mənadadır.
Birinci məna – insanların ixtiyari əməllərilə bağlılığı olmayan yaxşılıq və pisliklərdir. Məsələn, xəstəlik və sağlamlıq.
İkinci məna – insanların əməlləri sayəsində meydana çıxan yaxşılıq və pisliklərdur. Həmçinin cəza və savab ünvanında bu dünyada üzə çıxır. Məsələn, quraqlıqlar və abadlıqlar.
Birinci ayədəki yaxşılıq və pisliklər birinci mənanı, ikinci ayədəki isə ikinci mənanı daşıyır.
Ən doğrusunu Allah bilir.
Farid Abdullah
XƏBƏR LENTİ
Bakıda avtobus qəza şəraiti yaratdı
Rezidenturanın bəzi ixtisasları üzrə müsabiqə şərtləri dəyişdi
Çinlilər COVİD-19-a qarşı bunu da etdilər - FOTO
Çimdirməzdən əvvəl körpəyə qulluq
Qat-qat xəmirdən qatlama (foto resept)
Azərbaycan coğrafiyasının inkişaf tarixi-1
Azərbaycanda neft hasilatı 2,8 dəfə artıb
Məktəb bufetləri şagirdləri təhlükəyə atır - Yoxlamalar bərpa olunacaq?
2000 adam işıqsız qaldı - Səbəb pişik
Hansı halda pişik və itdən koronavirusa yoluxa bilərsiniz?
"Ufak Tefek Cinayetler"in aktrisası çəkilişlərə gələ bilmir-SƏBƏB
Demi Mur və Bryus Uillis illər sonra eyni verilişə çıxdılar
Ananaslı toyuq əti (foto resept)
Tamblinq üzrə Azərbaycan çempionatı və Bakı birinciliyi başa çatdı
Cons Taysonla görüşdən əvvəl qulağını sığortalada bilər
Düşmənin çox sayda hərbi texnikası məhv edildi - SİYAHI
Gül dərənə İnanılmaz Cəza
Rahat və gözəl
Sen Qallen rahibinin əsərindən 3-cü hissə (son)
Dəriniz çoxmu qurudur?
Yeni dişi çıxan körpələrə necə kömək etməli?
Məşhur aktrisa sağdır!
Koronavirusu 48 saat içində məhv edən dərman tapıldı
Moskvada güclü fırtına gözlənilir - XƏBƏRDARLIQ
"Mançester Yunayted" portuqaliyalı ulduzu alır?
Bakıya 151 avtobus gətiriləcək
Ev dekorasiyasında yeni dövr
HAVA necə olacaq?
Ronaldonun oğlu instagram hesabı açdı-1 günə 1 milyon izləyici
Məşhur futbolçu bu gün evlənir
Məktəbəhazırlıq qruplarında ödənişli təhsil həyata keçirilə bilər
Qubalılar axar suya səməni atdılar
Tanış olun: 14 yaşında biznes qurdu, indi 250 milyon dollar qazanır
Ombudsmandan iş günləri ilə bağlı TƏKLİF
Novruz Məmmədov: “Aprel hadisələri zamanı Sarkisyan Moskvaya müraciət edərək yalvarıb”
Film qəhrəmanları gündəlik həyatda
Spinnerlər təhlükəlidir - ABŞ-dan XƏBƏRDARLIQ!
Bələdiyyələrə qadağa qoyuldu
Koronavirusu tez məhv edən ÜSUL TAPILDI
Doğulduğu aya görə uşağın xarakteri
Beyrutu məhv olmaqdan bu qoruyubmuş - AÇIQLANDI
Grunge makiyaj trendi
Tanınmış rejissor vəfat etdi
Metropoliten rəisi sərt tənqid edildi
Paşinyanın baş müşaviri Azərbaycanın dinc əhalisinin bilərəkdən vurulduğunu etiraf etdi - VİDEO
Məşhur serial FİNAL EDİR
Filmə baxdıqdan sonra xəstəxanalıq oldu - FOTO
Uşaqlarda yetkinlik dövrü
Ayaqların donması və tərləməsi
Yaponlar dünyanı heyrətləndirdi
- ŞƏRHLƏR