Yetkinlik dövrü, uşaqların hormonal və fiziki dəyişikliklər nəticəsində bioloji olaraq yetkin olma müddətidir. Bu müddətdə bədəndə cinsiyyətə xas dəyişikliklər, boy uzanmasında sürətlənmə müşahidə olunur. Yetkinliyin başlanğıcına hansı faktorlar təsir edər? Qızlarda və kişilərdə yetkinlik əlamətləri nələrdir? Uşaqların boyları necə dəyişər? Erkən yetkinlik nədir? Erkən yetkinliyə səbəb nədir? Amerikan Xəstəxanası Pediatrik Endokrinoloji Mütəxəssisi Dr. Nihal Memioğlu izah edir:
Yetkinliyin başlanğıcına hansı faktorlar təsir edir?
Yetkinlik qızlarda kişilərdən 1,5-2 il erkən başlar. Yetkinliyin başlamasına təsir edən faktorlar genetik (50-75%), bəslənmə, iqlim və fəaliyyətdir. Bu faktorların təsiri ilə sümük yaşı qızlarda 10, kişilərdə 11 yaşa çatsa və kafi kiloya sahibsə beynin hipotalamus bölgəsinə siqnallar gedər. Oradan hipofize, hipofizden də gonadlara (yumurtalıq və testis) xəbərdarlıq gedər. Bu dövrdə meydana gələn genital və qolaltı nahiyənin tüklənməsi, dəri yağlanması, akne, tər qoxusu orqanizmdə androgen hormon istehsalının artması nəticəsində meydana gələr.
Qızlarda yetkinlik əlamətləri
Qızlarda ilk yetkinlik əlaməti məmə nahiyəsindəki çəhrayı bölgenin altında noxud böyüklüyündəki ağrılı şişlik şəklində özünü müəyyən edən məmə böyüməsidir. Bundan 3-6 ay sonra genital bölgede tüklənmə başlayır, böyümə sürətlənir. Təxminən 1 il sonra ən sürətli böyümə, 2 il sonra ilk menstrual tsikl baş verir.
Kişilərdə yetkinlik əlamətləri
Kişilərdə ilk yetkinlik əlaməti testislərin böyüməsidir. 6 ay qədər sonra genital tüklənmə başlayır. Təxminən 2 il sonra səsdə qalınlaşma , boyun sürətli uzanması, sonrakı illərdə saqqal çıxmağa və yetkin bədən quruluşu formalaşmağa başlayır. Ümumilikdə kişilərdə yetkinlik dövrünün inkişafı 4-5 ildə tamamlanır.
Uşaqların boyları necə dəyişir?
Yetkinlik dövrünə qədər uşaqlar artıq boylarının 80-85%inə çatmış vəziyyətdə olurlar. Yetkinlik müddətində ümumilikdə qızlar 16-25sm, kişilər isə 20-28 sm uzanırlar.
Erkən yetkinlik nədir?
Normal yetkinlik başlama yaşı qızlarda 9-11 (8-13) yaş, kişilərdə isə 10-12 (9-14) yaşdır. Qızlarda 8, kişilərdə 9 yaşından əvvəl başlayan yetkinliyə erkən yetkinlik deyilir. Erkən yetkinliyik orqanizmdə hormonal tarazlığın pozulması nəticəsində meydana gəlir.
Muasir dövrdə yetkinliyin dəyişməsinin səbəbləri
Son illərdə ən çox üzərində durulan faktorlar endokrin pozucular deyilən, hormonal tarazlığı pozan təbii, ya da sintetik kimyəvi maddələrdir. Bisfenol A (BPA), fitalatlar, DDT, PCB, Dioxinler ən çox üzərində durulan endokrin pozuculardır. BPA plastik istehsalında istifadə edilər. Əmziklərdə, konserv qutusunun iç tərəflərində, qida-süd qablarında bu kimyəvi maddəyə rast gəlinir. Avropa Birliyi 1 iyun 2011də etibarən BPA ehtiva edən əmzik satışını qadağan etdi, Türkiyədə də Sağlamlıq Nazirliyi tərəfindən bu mövzuda araşdırma başladıldığı haqda mətbuatda məlumatlar yayılıb. Fitalatlar plastik maddələrin elastiklikliyini təmin etmək üçün istifadə edilir. Əsasən oyuncaq istehsalında istifadə edilir. DDT inkişaf etmiş ölkələrdə istifadəsi qadağan edilmiş bir əkinçilik dərmanıdır. Təbiətdə uzun müddət qalır, qida zəncirlərində yığılır. PCB boya sənayesində istifadə edilir, dioxinler başda PVC olmaq üzrə tullantıların yandırılmasında ortaya çıxan endokrin pozuculardır.
Əkinçilik məhsulları və heyvan yetişdirilməsində istifadə edilən hormonlar insanlarda piylənməyə səbəbolur.Bundan əlavə Xroniki stress, övladlıq verilmə, narahat ailə, pis ata-qız əlaqəsi, əsəb xəstəsi ana və s. qız uşaqlarında erkən yetkinliyə səbəb olur.
XƏBƏR LENTİ
Rihannanın bu GÖRÜNTÜLƏRİ diqqət çəkdi-FOTO
Kənan uşaqlıq fotosunu paylaşdı
Ayaqqabı modelləri
Ayaqqabını necə ağartmalı?
Dünyanın ən yaxşı beynəlxalq aeroportunun adı açıqlanıb
Qız qaçıranların cəzası 12 ildən 2 ilə endirildi - İlginc məhkəmə QƏRARI
Dünyanın 10 ən nadir gülü
İstirahət günü Azərbaycanda hava necə olacaq?
Məcburi köçkün uşaqlarının yemək xərci kəsiləcək
“Eurovision”a bilet satışı dayandırıldı
Sellulitdən necə xilas olmalı?
Dadlı peçenye (foto resept)
Boyun ağrılarından azad olaq
Aforizmlər
İçimizdəki və çölümüzdəki Qadınlar!
Reanimasiyaya yerləşdirilən xalq artistindən xəbər var
Rus dili dərs-25
Droqba hələlik bitdi
Kabab pomidor bağlaması (foto resept)
Trampın heykəli 28 min dollara satıldı
Qafqazda yeni müharibə təhlükəsi
13 il əvvəl itirdiyi üzüyünü tapdı
Qeyri-adi görünüşü olan quşlar
İti xilas etmək üçün həyatını təhlükəyə atdı - VİDEO
Basketbol qız
Həftənin ilk iş günü hava necə olacaq?
Təhlükəli döyüş tapşırıqlarını icra edən robot hazırlandı
Niyə arıqlaya və ya kökələ bilmirik?-3
Uşaqlar üçün hazırlanmış yeməklər
Qoç bürcü qadını
“Fəvvarələrin qış nağılı” şousu başlanır
Maskalardan bu zaman imtina edəcəyik
Uşağın makrozomik olaraq doğulması
Aston Martin yeni modelini nümayiş etdirdi
Günün ulduz falı
Peonny Lim
Şəkər xəstəliyi haqqında doğru bildiyimiz yanlışlar
İlham Əliyev başsağlığı verdi
Sevgilisi ilə 23 milyonluq malikanədə yaşayacaq - FOTO
Kaş ki hər şey açıldığı kimi bağlansaydı
Azərbaycan Qələbə Gününü qeyd edir
OXU GƏRƏYİN OLAR...
Füzuli və Cəbrayıl rayonlarının Ermənistan ordusu tərəfindən işğalından 21 il ötür
Çörəyin qiymətində niyə qiymət artımı olmalıdır ki?
Münasibətin ciddiləşdiyini göstərən hallar
5 kilometrlik qızıl zəncir nümayiş etdirildi-video
Bu gün Azərbaycanın Milli Qəhrəmanının doğum günüdür
Çinlilər koronavirusdan qorunmaq üçün görün nələr edirlər - İNANILMAZ QAYDALAR
Günün ulduz falı - 07.08.2013
Obamadan dünya ölkələrinə çağırış
- ŞƏRHLƏR