Təsəvvüf insanın daxili dünyasıyla ruhi və mənəvi cəhətdən özünü inkişaf etdirməsidir. Təsəvvüf termin olaraq Quranda və hədislərdə keçmir. Hicri tarixinin ilk iki yüz ilində insanın özünün daxili dünyasındakı dərinliyə və zənginliyə enməsini bildirən ifadə zühd, təqva, ibadət kimi kəlmələr istifadə olunur.Belə kəlmələrə zahid və abid deyilir. Hicri III əsrdə daha əhatəli olaraq təsəvvüf, “sufi”, “sufiyyə” kimi terminlərdən istifadə edilməyə başlandı. Və bir müddətdən sonra təsəvvüf ayrı bir elm və davranış forması kimi ortaya çıxmışdır.
Təsəvvüf Allahın ad və sifətlərini, kainatın meydana gəlməsini və insanın özünü “vəhdət-i vücud” fikiri ilə açıqlayan dini, fəlsəfi və mistik bir təlimdir. Təsəvvüfdə ana fikir kainatda tək varlığın olduğu tezisdir. Digər bütün varlıqlar isə o tək varlığın görünüşlərindən ibarət olaraq qəbul edilir. Bu baxımdan panteizmlə çox vaxt qarışdırılır. Panteizm kainatın bütününü tanrı olaraq qəbul edən fəlsəfi görüşdür. Təsəvvüfdə dini hiss, həyəcan və məlumatlar tərbiyəvi məqsədlər üçün araşdırılır. Bu halda bir yerdə təsəvvüf pedaqoji sahədir. Təsəvvüfdə bu xüsus “əxlaq” və “ədəb” sözü ilə ifadə edilir. Həqiqətən də təsəvvüf hər şeydən əvvəl bir ruh tərbiyəsidir və bu baxımdan da tərbiyə və əxlaq elmi ilə münasibətdədir. Ürək təmizliyi, gözəl əxlaqi və nəfsin təmiz hala gətirilməsi təsəvvüfün həm mövzusu, həm də məqsədidir. Bu xüsusları reallaşdıran insan kamil insandır. Bu halda təsəvvüfün məqsədi insanı yetkinləşdirmək və fəzilətlərlə təchiz etməkdir. Qısaca insanı insan etməkdir.
Qurani-Kərim, “..Ona bənzər heç bir şey yoxdur..” ayəsi ilə Allah Təalanın, heç bir şeyə bənzəmədiyini (bununla birlikdə bütün varlıqların xaricində və) onların yaradıcısı olduğunu ifadə etməkdədir. Halbuki təsəvvüf, əsas etibarilə Allahın, hər şeyin öz qaynağı olduğunu müdafiə edən bir düşüncədir. Bu səbəbdən təsəvvüfə görə kainatda nə varsa hər şey (haşa!) onun bir parçasıdır. Təsəvvüfün təməl daşı budur.
Qurani-Kərimə görə insan, sırf Allaha qulluq etmək üçün yaradılmışdır. İnsan varlıqdır və Allahın quludur. Təsəvvüfə görə isə insan Allahın təcəllisidir; Onun bir surətidir; hətta Onun bir parçasıdır... Ona aşiq olmalı, yenidən Ona dönməli, Onda əriyib bütünləşməli və Onunla birlikdə ölümsüzləşməlidir. Təsəvvüfün xülasəsi budur. Hallacı Mənsur, Ömər Xəyyam, Şihabuddin Suhrəverdi, İbn. Ataillah əl-İsgəndəri, İbn’ul-Fərid, Muhiddini Ərəbi, Molla Məscid və Abdulkərim əl-Ciyli kimi mutasavvıflar təsəvvüfü belə anlamış və açıqca belə işləmişlər.
O, hər şeyi bilən; elmi, yerlərin ən alt qisimiylə göylərin ən üst nöqtəsi arasında cərəyan edən hadisələri əhatə edən, zərrəciklərin də elmi xaricində qala bilmədiyi bir alimdir. O, atmosferdəki zərrəciklərin hərəkətlərini, bütün sirləri və ən gizli şeyləri bilir. Bütün bunları qədim və əzəli elmiylə bilməkdədir. Bu elm əsla dəyişməyəcək, heç bir zaman itməyəcək bir elmdir. Sonradan var olub bir zamana qədər davam edəcək bir elm deyil.” Şübhəsiz ki, Allah göylərin və yerin qeybini (gözə görünməyən sirlərini) bilir. O, ürəklərdə olanları da biləndir!”
Təsəvvüf yolunda irəliləyə bilmək üçün, Allahdan başqa hər şeyin sevgisini ürəkdən çıxarmaq lazımdır. Allah Təalanın lütfkarlığı ilə, ürək heç bir şeyi görməz olsa, deyilən şey hasil olar. Beləcə, istənilən şey hasil olar ki, axtarılan da budur. İslam dininin həqiqəti buradadır. Buna qovuşan şəxsə, Allah Təalanın razı olduğu, sevdiyi kimsə deməkdir.. Nəfs, küfrdən xilas olub, Allah Təalanın qəza və qədərindən razı olar. Allah Təala da ondan razı olar. Özünü anlar. Böyüklük, özünü bəyənmək xəstəliyindən xilas olar.
XƏBƏR LENTİ
Növbəti düşmən təxribatı ilə üz-üzə - Nazirlikdən XƏBƏRDARLIQ
Poğaça (foto-resept)
Avtobuslardan istifadə nə vaxtadək pulsuz olacaq? - AÇIQLAMA
Azərbaycanda Nüvə Elektrik Stansiyası tikiləcək
Acika (foto resept)
Bayram günü hava necə olacaq?
Putin Türkiyəyə qarşı sanksiyaları LƏДћV ETDİ
HAVA necə olacaq?
Ebru Yaşarın evini taxtabitilər basdı-FOTO
Bakı metrosu 24 saat işləyəcək
Məşhur çütlüyün ekizləri oldu-FOTO
Dəyişən onlarmı,yoxsa dünyamı?
Sizin vitamininiz hansıdır?
Yeni il üçün hazırlanan salatlar (2) (foto resept)
Kökəldən səhər vərdişləri
Bu nömrələri yadda saxlayın
İrem Dericidən qəribə paylaşım
"Kupça"sız əmlaka görə vergi verilməlidir?
Günün qoroskopu: Səhhətinizin qayğısına qalın!
Serenayla Cem Yılmazın romantik anları - VİDEO
Depressiyadan qurtulun
Sabahın HAVAsı
Yoqa (2)
Sosial şəbəkədə yaranan və yaşanan sevgilər
Bu gölə girən daş olur
Qadının gözündən qurd çıxarıldı - Azərbaycanda -VİDEO
Dünyanın ən müasir həbsxanası - FOTO
Dünyanın ən qorxunc yerləri
Günün qoroskopu:İşinizə nəzarət edin!
İstirahət gününün HAVAsı
Azərbaycanın mülki əhalisini hədəfə almış legitim hərbi hədəflər zərərsizləşdirildi - RƏSMİ
Ermənilərin itkisi getdikcə artır
Portağallı maffin (foto resept)
Daha yaxşı hiss etmək üçün 3 bitki çayı
Sular çəkilincə məscid minarəsi ortaya çıxdı - FOTO
Moda redaktoruna görə qarderobun əvəzedilməz geyimləri
104 yaşlı gənc qız öldü
Məşhur neyrocərrahdan inanılmaz açıqlamalar
Akvarium masaları
Körpəyə qulluqda edilən səhvlər
Ermənistan silahlı qüvvələrinin təxribatının qarşısı alındı, düşmən itki verərək geri çəkildi
Günün qoroskopu: Ağlınızı işlədin!
Emin ikiqat yubileyini ailəsi və dostları ilə keçirdi - FOTO
Dişləri də ağardan süd pəhrizi
Azərbaycanlı həkim: “Xəstə bir saat əvvəl su içib test versə, neqativ cavab ala bilər” - MÜSAHİBƏ
Soğan dolması (foto resept)
Şəfalı meyvələr
Növbəti 5 ildə nə olacaq?
Məvacibin yüksək olduğu şəhərlər
"Arvadlarınızın açıq-saçıq şəkillərini saxlamayın"
- ŞƏRHLƏR