Təsəvvüf insanın daxili dünyasıyla ruhi və mənəvi cəhətdən özünü inkişaf etdirməsidir. Təsəvvüf termin olaraq Quranda və hədislərdə keçmir. Hicri tarixinin ilk iki yüz ilində insanın özünün daxili dünyasındakı dərinliyə və zənginliyə enməsini bildirən ifadə zühd, təqva, ibadət kimi kəlmələr istifadə olunur.Belə kəlmələrə zahid və abid deyilir. Hicri III əsrdə daha əhatəli olaraq təsəvvüf, “sufi”, “sufiyyə” kimi terminlərdən istifadə edilməyə başlandı. Və bir müddətdən sonra təsəvvüf ayrı bir elm və davranış forması kimi ortaya çıxmışdır.
Təsəvvüf Allahın ad və sifətlərini, kainatın meydana gəlməsini və insanın özünü “vəhdət-i vücud” fikiri ilə açıqlayan dini, fəlsəfi və mistik bir təlimdir. Təsəvvüfdə ana fikir kainatda tək varlığın olduğu tezisdir. Digər bütün varlıqlar isə o tək varlığın görünüşlərindən ibarət olaraq qəbul edilir. Bu baxımdan panteizmlə çox vaxt qarışdırılır. Panteizm kainatın bütününü tanrı olaraq qəbul edən fəlsəfi görüşdür. Təsəvvüfdə dini hiss, həyəcan və məlumatlar tərbiyəvi məqsədlər üçün araşdırılır. Bu halda bir yerdə təsəvvüf pedaqoji sahədir. Təsəvvüfdə bu xüsus “əxlaq” və “ədəb” sözü ilə ifadə edilir. Həqiqətən də təsəvvüf hər şeydən əvvəl bir ruh tərbiyəsidir və bu baxımdan da tərbiyə və əxlaq elmi ilə münasibətdədir. Ürək təmizliyi, gözəl əxlaqi və nəfsin təmiz hala gətirilməsi təsəvvüfün həm mövzusu, həm də məqsədidir. Bu xüsusları reallaşdıran insan kamil insandır. Bu halda təsəvvüfün məqsədi insanı yetkinləşdirmək və fəzilətlərlə təchiz etməkdir. Qısaca insanı insan etməkdir.
Qurani-Kərim, “..Ona bənzər heç bir şey yoxdur..” ayəsi ilə Allah Təalanın, heç bir şeyə bənzəmədiyini (bununla birlikdə bütün varlıqların xaricində və) onların yaradıcısı olduğunu ifadə etməkdədir. Halbuki təsəvvüf, əsas etibarilə Allahın, hər şeyin öz qaynağı olduğunu müdafiə edən bir düşüncədir. Bu səbəbdən təsəvvüfə görə kainatda nə varsa hər şey (haşa!) onun bir parçasıdır. Təsəvvüfün təməl daşı budur.
Qurani-Kərimə görə insan, sırf Allaha qulluq etmək üçün yaradılmışdır. İnsan varlıqdır və Allahın quludur. Təsəvvüfə görə isə insan Allahın təcəllisidir; Onun bir surətidir; hətta Onun bir parçasıdır... Ona aşiq olmalı, yenidən Ona dönməli, Onda əriyib bütünləşməli və Onunla birlikdə ölümsüzləşməlidir. Təsəvvüfün xülasəsi budur. Hallacı Mənsur, Ömər Xəyyam, Şihabuddin Suhrəverdi, İbn. Ataillah əl-İsgəndəri, İbn’ul-Fərid, Muhiddini Ərəbi, Molla Məscid və Abdulkərim əl-Ciyli kimi mutasavvıflar təsəvvüfü belə anlamış və açıqca belə işləmişlər.
O, hər şeyi bilən; elmi, yerlərin ən alt qisimiylə göylərin ən üst nöqtəsi arasında cərəyan edən hadisələri əhatə edən, zərrəciklərin də elmi xaricində qala bilmədiyi bir alimdir. O, atmosferdəki zərrəciklərin hərəkətlərini, bütün sirləri və ən gizli şeyləri bilir. Bütün bunları qədim və əzəli elmiylə bilməkdədir. Bu elm əsla dəyişməyəcək, heç bir zaman itməyəcək bir elmdir. Sonradan var olub bir zamana qədər davam edəcək bir elm deyil.” Şübhəsiz ki, Allah göylərin və yerin qeybini (gözə görünməyən sirlərini) bilir. O, ürəklərdə olanları da biləndir!”
Təsəvvüf yolunda irəliləyə bilmək üçün, Allahdan başqa hər şeyin sevgisini ürəkdən çıxarmaq lazımdır. Allah Təalanın lütfkarlığı ilə, ürək heç bir şeyi görməz olsa, deyilən şey hasil olar. Beləcə, istənilən şey hasil olar ki, axtarılan da budur. İslam dininin həqiqəti buradadır. Buna qovuşan şəxsə, Allah Təalanın razı olduğu, sevdiyi kimsə deməkdir.. Nəfs, küfrdən xilas olub, Allah Təalanın qəza və qədərindən razı olar. Allah Təala da ondan razı olar. Özünü anlar. Böyüklük, özünü bəyənmək xəstəliyindən xilas olar.
XƏBƏR LENTİ
Alma piroqu
Türkiyədə Təhlükəsizlik Şurasının iclası başlayıb
Şahzadə üçün super avtomobil hazırlanıb
İspan dili 14-cü dərs
Koronavirusun yeni simptomu aşkarlandı
Emin anası üçün fləşmoba qatıldı - VİDEO
Boşanmaq istəmirsinizsə, davanı dayandırın!
Naominin 67 yaşlı anasından çirmərlik FOTOsu
Qəbul imtahanları nə vaxt olacaq?-AÇIQLAMA
Brus Li"nin mənəvi gücü
Əcnəbilərlə evlənmək istəyən qadınlara ciddi XƏBƏRDARLIQ
Yeni yaşayış binalarının tikintisi zamanı özbaşınalıq olmamalıdır
Sümüklərdəki qəfəs sistemlərinin möhkəmliyi
Azərbaycanda keyfiyyətsiz məhsullar satışdan çıxarıldı
Qapalı kafe və restoranların hansı halda açılacağı bilindi - RƏSMİ
Uşaqlar yazda niyə xəstələnirlər?
Xalına görə insanları necə tanımalı?
Səməni, nə vaxt cücərdim səni?
Maraqlı fəlsəfəyə malik rəsmlər
Qadınları dəyərli edən 8 ortaq xüsusiyyəti
Qadınlarda orta yaş krizi
Zeyn Malik artıq müsəlman deyil
İdmandan necə zövq alaq?
Tolqahan Sayışman efirdən uzaqlaşır-SƏBƏB
Qarabağın Azərbaycana qaytarılması xəbərinə rəsmi reaksiya
DİM-dən imtahanlarla bağlı AÇIQLAMA
Hava şəraiti kəskin dəyişəcək
"Simpsonlar" 31-32-ci mövsümə başlayır
Təbii fəlakət ABŞ-dakı şəhərciyi viranəyə çevirdi
28 dərəcə şaxta olacaq
Azərbaycanın 2 qadın boksçusu finalda
Uşağı bəzi əxlaqsız saytlardan qoruyaq
Kolonya alarkən ehtiyatlı olun!
Evlər xeyli ucuzlaşa bilər
Dəbli ayaqqabı modelləri
Cem Yılmaz Dəfnəyə 20 min dollarlıq hədiyyə aldı-FOTO
Günün ulduz falı
Koronavirusa isti hava şəraiti təsir edəcək? - Alimlərdən açıqlama
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir? - 20 APREL
Məşhur aktrisa ilk dəfə sevgilisi ilə-FOTO
ABŞ-da koronavirus peyvəndinin mümkün qiyməti açıqlandı
Dişlərinizin gözəl olması üçün 10 qayda
Türkiyədə sərnişinlərlə bağlı məcburi qərar
22 kiloqram arıqlayan məşhurun pəhrizi
Bayram şirniyyatları
Rianna yeni filmə çəkilib - FOTO
Sabahın HAVAsı
Selena Gomezdən yeni FOTOsessiya
Kokoslu-albalılı tort (foto resept)
Arıqlamaq tədbirləri
- ŞƏRHLƏR