Təsəvvüf insanın daxili dünyasıyla ruhi və mənəvi cəhətdən özünü inkişaf etdirməsidir. Təsəvvüf termin olaraq Quranda və hədislərdə keçmir. Hicri tarixinin ilk iki yüz ilində insanın özünün daxili dünyasındakı dərinliyə və zənginliyə enməsini bildirən ifadə zühd, təqva, ibadət kimi kəlmələr istifadə olunur.Belə kəlmələrə zahid və abid deyilir. Hicri III əsrdə daha əhatəli olaraq təsəvvüf, “sufi”, “sufiyyə” kimi terminlərdən istifadə edilməyə başlandı. Və bir müddətdən sonra təsəvvüf ayrı bir elm və davranış forması kimi ortaya çıxmışdır.
Təsəvvüf Allahın ad və sifətlərini, kainatın meydana gəlməsini və insanın özünü “vəhdət-i vücud” fikiri ilə açıqlayan dini, fəlsəfi və mistik bir təlimdir. Təsəvvüfdə ana fikir kainatda tək varlığın olduğu tezisdir. Digər bütün varlıqlar isə o tək varlığın görünüşlərindən ibarət olaraq qəbul edilir. Bu baxımdan panteizmlə çox vaxt qarışdırılır. Panteizm kainatın bütününü tanrı olaraq qəbul edən fəlsəfi görüşdür. Təsəvvüfdə dini hiss, həyəcan və məlumatlar tərbiyəvi məqsədlər üçün araşdırılır. Bu halda bir yerdə təsəvvüf pedaqoji sahədir. Təsəvvüfdə bu xüsus “əxlaq” və “ədəb” sözü ilə ifadə edilir. Həqiqətən də təsəvvüf hər şeydən əvvəl bir ruh tərbiyəsidir və bu baxımdan da tərbiyə və əxlaq elmi ilə münasibətdədir. Ürək təmizliyi, gözəl əxlaqi və nəfsin təmiz hala gətirilməsi təsəvvüfün həm mövzusu, həm də məqsədidir. Bu xüsusları reallaşdıran insan kamil insandır. Bu halda təsəvvüfün məqsədi insanı yetkinləşdirmək və fəzilətlərlə təchiz etməkdir. Qısaca insanı insan etməkdir.
Qurani-Kərim, “..Ona bənzər heç bir şey yoxdur..” ayəsi ilə Allah Təalanın, heç bir şeyə bənzəmədiyini (bununla birlikdə bütün varlıqların xaricində və) onların yaradıcısı olduğunu ifadə etməkdədir. Halbuki təsəvvüf, əsas etibarilə Allahın, hər şeyin öz qaynağı olduğunu müdafiə edən bir düşüncədir. Bu səbəbdən təsəvvüfə görə kainatda nə varsa hər şey (haşa!) onun bir parçasıdır. Təsəvvüfün təməl daşı budur.
Qurani-Kərimə görə insan, sırf Allaha qulluq etmək üçün yaradılmışdır. İnsan varlıqdır və Allahın quludur. Təsəvvüfə görə isə insan Allahın təcəllisidir; Onun bir surətidir; hətta Onun bir parçasıdır... Ona aşiq olmalı, yenidən Ona dönməli, Onda əriyib bütünləşməli və Onunla birlikdə ölümsüzləşməlidir. Təsəvvüfün xülasəsi budur. Hallacı Mənsur, Ömər Xəyyam, Şihabuddin Suhrəverdi, İbn. Ataillah əl-İsgəndəri, İbn’ul-Fərid, Muhiddini Ərəbi, Molla Məscid və Abdulkərim əl-Ciyli kimi mutasavvıflar təsəvvüfü belə anlamış və açıqca belə işləmişlər.
O, hər şeyi bilən; elmi, yerlərin ən alt qisimiylə göylərin ən üst nöqtəsi arasında cərəyan edən hadisələri əhatə edən, zərrəciklərin də elmi xaricində qala bilmədiyi bir alimdir. O, atmosferdəki zərrəciklərin hərəkətlərini, bütün sirləri və ən gizli şeyləri bilir. Bütün bunları qədim və əzəli elmiylə bilməkdədir. Bu elm əsla dəyişməyəcək, heç bir zaman itməyəcək bir elmdir. Sonradan var olub bir zamana qədər davam edəcək bir elm deyil.” Şübhəsiz ki, Allah göylərin və yerin qeybini (gözə görünməyən sirlərini) bilir. O, ürəklərdə olanları da biləndir!”
Təsəvvüf yolunda irəliləyə bilmək üçün, Allahdan başqa hər şeyin sevgisini ürəkdən çıxarmaq lazımdır. Allah Təalanın lütfkarlığı ilə, ürək heç bir şeyi görməz olsa, deyilən şey hasil olar. Beləcə, istənilən şey hasil olar ki, axtarılan da budur. İslam dininin həqiqəti buradadır. Buna qovuşan şəxsə, Allah Təalanın razı olduğu, sevdiyi kimsə deməkdir.. Nəfs, küfrdən xilas olub, Allah Təalanın qəza və qədərindən razı olar. Allah Təala da ondan razı olar. Özünü anlar. Böyüklük, özünü bəyənmək xəstəliyindən xilas olar.
XƏBƏR LENTİ
Ürək döyüntüsü şüur itkisinə səbəb olur
Demi Lovato hər kəsi TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-FOTO
Günün ulduz falı - 27.08.2013
Boşanma zamanı uşaqların hüquqları necə qorunmalıdır?
Tox tutan qidalar
Sənubər İsgəndərli güclü qadınları başına yığdı
“Barbi”yə bənzəmək üçün... – FOTO
Stil ikonu kimdir?
Yeniyetmə sərbəst güləşçilər Kiyevdə qüvvələrini sınayacaq
Rihanna ana olacaq?
İran Səudiyyədən itkin zəvvarlarını tələb edir
Yaşamaq üçün ən yaxşı şəhər seçildi
Azərbaycanda vergi yığımında dəyişiklik
Viktoriya Bekhem Moda dünyasını Silkələdi-FOTO
Ancaq qadınların bildiyi hallar
Qorxu filmi kimi moda həftəsi
Havayı yaşamağın 10 yolu
İnfiniti –nin iddialı genişlənmə planları zəngin irsə əsaslanır.
Ən asan toyuq salatı (foto-resept)
Hər kəsin qorxduğu qadın-FOTO
1 aylıq körpəsinin fotosunu paylaşdı
Kasilyas almanların gücündən danışdı
Kompüter satışları niyə azalır?
Kral ailələri Azərbaycana istirahətə gəldi
Çoxobrazlı Aygün Kazımova stili
Azərbaycana 23 santimetr qalınlığında qar yağdı
Eynəyinizi üz formanıza görə seçin
Günün ulduz falı
Günün ulduz falı - 22.12.2013
Araik Arutyunyan Azərbaycan Ordusu tərəfindən vurulub - İDDİA
Cennifer Lopezdən maraqlı addım-VİDEO
Şahzadə Diananın qardaşı qızı 60 yaşlı biznesmenə ərə gedir-FOTO
Bengünü Cey Loya bənzətdilər - FOTO
Türkan Şoray Kadir İnanır haqqında İLK DƏFƏ
Çin qəbiləsinin qadınları-FOTO
Mayli Sayrus ərə getdi-FOTO
Saçlarınız qırılır?
İtaliya nəşri Füzulidən reprotaj hazırladı - VİDEO
Gözəllik və cavanlıq vannaları
Qəzaya düşən xalq artistinin bel sümüyü sınıb
Şimal qütbünün təzə sahibi çıxdı
Paşinyan bir saat ərzində iki dəfə Putinə zəng etdi
Görkəmli yazıçı, böyük alim Mir Cəlal Paşayevin doğumundan 106 il keçir
Klublarımız Çempionlar Liqası ilə vidalaşdı
“İnsan mühəndisi” – orijinal yanaşma və gerçək mesaj
Ən ağır dərdləri onlar sağaldır
Gülən insanın yaddaşı yaxşıdır
Neftin qiyməti düşdü
"Sürpriz" buterbrodu (foto resept)
Kişi ətiri seçərkən nəyə diqqət etməli?
- ŞƏRHLƏR