Feyklər (uydurma məlumatlar) və təbliğat, bəzən də açıq yalanlar. Bütün bunlara informasiya axınında rast gəlmək mümkündür və bu cür uydurma bilgiləri heç nədən şübhələnməyən insanlar həqiqət kimi qəbul edirlər. Özəlliklə də, etimad doğuran KİV-lərə çıxışların məhdudlaşdırıldığı məkanlarda.
İnformasiya ilə manipulyasiya üsulları da getdikcə dəyişir və tədricən inkişaf edir. Amma bir neçə meyar var ki, onun yardımı ilə düzgün və balanslaşdırılmış məlumatı manipulyasiya xarakterli informasiyadan fərqləndirmək mümkündür.
Milli.Az azadliq.org-a istinadən bildirir ki, "Donbass. Reallıqlar" radiosu Jurnalistlərin Təkmilləşdirilməsi üzrə Mərkəzin direktoru, informasiya eksperti Aleksandr Çekmışevin tövsiyələri əsasında dezinformasiyanı fərqləndirməyin meyarlarını toplayaraq təqdim edib. Yalan, uydurma məlumatları gerçəkdən fərqləndirmək istəyənlər həmin tövsiyələrlə aşağıda tanış ola bilərlər.
1. Şok məlumat
Yetərincə media savadı olmayan insanlara şok, qalmaqal, qorxu xarakteri daşıyan informasiyalara diqqət yetirmələri tövsiyə olunur. Bu cür informasiyalar, əsasən, insanın emosiyaları ilə oynayır. İzafi gərginləşdirmə, vəziyyətin, insanın və ya təşkilatınçirkaba bulaşdırılmış şəkildə təqdimatı varsa, çox güman ki, siz dezinformasiya ilə qarşılaşmısınız... Belə hallarda müstəqil mənbələrin təsdiqləmədiyi, inanılması çox çətin olan "dəhşətli faktlar"dan danışılır. Bu zaman "faktlar" həqiqət kimi təqdim olunur.
2. Kontraversiyalılıq
Söhbət hər hansı münaqişədən gedəndə, mütləq fərqli baxışların təqdim olunmasına diqqət yetirmək gərəkdir. Bəzən jurnalistin özü tərəflərdən birinə qarşı açıq-aşkar rəğbət və ya antipatiya bəsləyir. Nəticədə duruma şərh verən ekspertlərin hamısı və ya böyük əksəriyyəti eyni nöqteyi-nəzəri dəstəkləyirlər. Bu zaman qarşı tərəfin - ittiham edilən insanın və ya tərəfin fikirləri təqdim olunmur.
3. Qaynaqlar
Söhbət sensasiyalardan gedəndə, məlumatın qaynağının nə dərəcədə dəqiq göstərildiyinə, onun nə dərəcədə etibarlı olmasına və identifikasiyanın dəqiqliyinə fikir vermək lazımdır. Əgər istinad edilən qaynaq kifayət qədər etibarlı deyilsə və ya həmin qaynaq təkdirsə, bunun xüsusi vurğulanması vacibdir.
4. Tonallıq
Jurnalistin özünün, eləcə də ekspert və ya şərhçilərin hər hansı bir şəxsin və ya şeyin haqqında söhbətləri uyğun səviyyəyə uyğun tonallıqla tarazlaşdırılmayıbsa, feyk ehtimalı çox böyükdür. Yəni bu zaman informasiyanın və ya ona verilən şərhlərin təqdimat tonu emosional və birtərəfli olur.
Milli.Az
XƏBƏR LENTİ
"Özümü ən rahat hiss etdiyim yer hamamdır" - Azər Axşam
Azərbaycanda iki bank bağlandı
Aİ Ermənistan ilə assosiativ sazişi paraflamaq niyyətində deyil
İstanbulun məşhur körpüsü insanlara şok yaşatdı
Universitetlərdə tədris forması ilə bağlı nazirdən AÇIQLAMA
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir? - 19 APREL
Məhərrəm ayı ilə bağlı fətva verildi
Rusiya Xəzərdə hücuma hazırlaşır
İlin Ən Pis filmlərinin reytinqi hazırlandı
NASA-dan QORXUNC XƏBƏRDARLIQ
250-dən çox insanın ölümünə səbəb olan selfi
Təhsil işçilərinin sosial vəziyyətlərinin yaxşılaşdırılmasının YENİ YOLU
Tibb təhsili alan tələbələrdən nümunəvi addım - VİDEO
Muğannanın ölümündən 1 il ötdü
İşğaldan azad olunmuş Füzulidə bir ilk - VİDEO
Məşhur aktrisa "Mona Liza" əsəri haqqında film çəkilir
Sovetdənqalma idman daşlarına bir evin pulunu təklif edirlər
Qozlu tort (foto resept)
Dəhşətli nəticə - Beyinə də sıçraya bilər
Qazın limiti yanvarın 1-dən etibarən...
Ağır çəkili cütlüyə qəribə qadağa-FOTO
Yeni ilə keçmədən bunları edin
Həyatınızı asanlaşdırmaq üçün 30 məsləhət
Azərbaycanda ildırımvurma çoxalıb - TƏHLÜKƏLİ BÖLGƏLƏR
Prezident xalqı təbrik etdi - Video
Sinoptiklərdən qeyri-sabit hava vədi: şimşək çaxacaq, dolu düşəcək
Hamilə olan Fahriyənin son halı - FOTO
Koronavirus palçıqda da tapıldı
Azərbaycanda abidələrlə bağlı ilk
İlham Əliyev sərəncam imzaladı
Vətən Müharibəsində şəhid olan tibb işçilərinin sayı AÇIQLANDI
Ziynet Sali JLo-dan danışdı tənqid olundu-FOTO
Baharın makiyaj trendi
Məktəb direktorlarının işə qəbulu üzrə yeni qaydalar hazırlanır
Ərdoğan Şuşanın azad edilməsi münasibəti ilə təbrik etdi - VİDEO
Gülşen geyimi ilə TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-VİDEO
Fatma Girik xəstəxanaya yerləşdirildi-FOTO
"Qarabağ" uduzdu
Aleyna dedi-qodulara son qoyan açıqlama verdi-FOTO
Lobyalı tərəvəz şorbası (foto resept)
TƏBİB rəsmisi kimlərə antivirus preparatları verilmədiyindən danışdı
Zakir Həsənov döyüş helikopterlərini havaya qaldırdı
Gəmi NƏHƏNG canlı ilə toqquşdu-FOTO
"Ufak -tefek cinayetler"in ssenarisi GERÇƏK OLDU - Aktrisalar dalaşdı
E vitamini hansı qidalarda var?
Quşları seyr etməyə çıxan kişi xəzinə aşkar etdi
HAVA necə olacaq?
Yeni analar üçün dəriyə qulluq
Dünyada maraqlı və gülməli boşanma hadisələri
Azərbaycan filmləri Malatya festivalında