Difteriya hava damcı yoluyla yayılan kəskin infeksion xəstəlikdir. Xəstəliyin törədicisi güclü ekzotoksin təsirə malik olan difteriya çöpləridir. Bu bakteriyalar daxil olduğu yerlərdə - əsnək, qırtlaq, traxeya, göz və dəridə irinli iltihab əmələ gətirir.
Həkim-pediatr Elza Abbasova Milli.Az-a deyib ki, difteriyaya çox vaxt 2 yaşdan 11 yaşa qədər uşaqlar yoluxur. Hava-damcı yoluyla yayılan infeksiya öskürdükdə və ya asqırdıqda virulent bakteriyalı selik hissəcikləri insanın yuxarı tənəffüs yollarına düşərək onu yoluxdurur. Bu infeksiya xəstə uşaqların oyuncaqları vasitəsi ilə də digərlərinə keçə bilər.
Əsasən, mövsümü xarakter daşıyan difteriya xəstəliyinə payız və qış aylarında daha çox rast gəlinir. Xəstəlikdən sonra belə orqanizmdə bu viruslara qarşı kifayət qədər güclü immunitet yaranmır. Buna görə də təkrar yoluxma baş verə bilər. Difteriya xəstəliyinə həssaslıq yaşdan asılıdır. Belə ki, 1 yaşa qədər uşaqlarda həssaslıq daha az, 3-11 yaşlı uşaqlarda isə maksimum həddə olur.
Boz rəngli ərp
Pediatrın sözlərinə görə, patologiyada ən çox gənziyin difteriyası müşahidə olunur. Bu zaman infeksiya qapısında - badamcıq, damaq və dilçəkdə bir çox problemlər yaranır. Xəstəliyin klinik gedişatı zamanı burun, qırtlaq, az hallarda isə gözün və dərinin difteriyası da müşahidə olunur. İnfeksiya qapısı nahiyəsində pataloji dəyişikliklər fibrinoz (difteritik) iltihabın yaranması ilə xarakterizə olunur. Bununla yanaşı udlaq və badamcıqların üzərində boz rəngli ərp əmələ gəlir. Traxeya və bronxların selikli qişasında olan difteriya ərpinin miqdarı sağalma getdikcə azalır.
Xəstəliyin ən əhəmiyyətli klinik təzahürü infeksiya daxil olan nahiyədən difteriya bakteriyaları ekzotoksininin sorulması ilə əlaqədardır ki, bu da intoksikasiya ilə nəticələnir. Toksikoz nəticəsində periferik sinirlərin (iflic baş verməsi və s) simpatik və parasimpatik sinir düyünlərinin zədələnməsi, xəstəliyin ağır formalarında isə miokarditin yaranması, böyrək və böyrəküstü vəzilərin, qara ciyərin degenerasiyası və arterial hipotoniya baş verir.
Ən çox yayılmış formaları
E.Abbasova bildirib ki, klinik gedişinə görə xəstəliyin ən çox yayılmış formaları - əsnək difteriyası, burun difteriyası və qırtlaq (inaq) difteriyasıdır.
Əsnək difteriyasında badamcıqlar, damaq qövsləri, yumşaq damaq və gənziyin selikli qişası zədələnir. Xəstəliyin orta ağırlıq dərəcəsində bədən temperaturu 38,3-38,5 dərəcəyə qədər yüksəlir. Əzginlik, süstlük, həmçinin udqunduqda az da olsa, ağrı hissi olur. Yoluxduqdan 24-36 saat sonra əsnəkdə hiperemiya, badamcıqlar üzərində ərp əmələ gəlir. Çənəaltı və boyunqabağı limfa düyünləri böyüyür. Xəstəliyin ağır formasında titrəmə və temperaturun kəskin şəkildə qalxması (39-40 dərəcə), badamcıqlarda şiş, ödem, üzəri böyük və bərk ərplə örtülü olur. Ərplər gənziyin selikli qişasına, damaq qövslərinə və yumşaq damağa yayılır. Difteriyanın toksik formasında bəzən xəstənin ağzından şirintəhər iy gəlir. Bu, əsnəyin geniş zədələnməsi zamanı daha çox olur. Əsnək difteriyasının toksik və hemorragik formaları xüsusilə ağır keçir. Bu zaman ürək-damar və sinir sistemləri ciddi zədələnir. Xəstəliyin ikinci həftəsində aritmiya, ürək hüdudlarının genişlənməsi, döyüntünün zəifləməsi, sağ mədəcik çatışmazlığı fonunda qara ciyərin böyüməsi ola bilər. Həmçinin dəridə patexial (qansızmalı) səpki, burun qanaxması, əsnəkdə qan hopmuş pərdənin olması ağır gedən hemorragik formaya xas əlamətdir.
Südəmər körpənin acısı
Həkimin dediyinə görə, burun difteriyasına ən çox südəmər körpələrdə rast gəlinir. Xəstəliyin bu növü iki formada - pərdəli və kataral şəkildə gedir. Pərdəli formada uşaqda burunla nəfəsalma çətinləşir burundan su, sonra isə zərdablı və irinli ifrazat axır. Rinoskopiya ilə müayinə zamanı burun arakəsməsində və balıqqulağı nahiyədə pərdəşəkilli ərp olduğu aşkarlanır. Kataral formada xəstədə burunun selikli qişasında qabıq və eroziya əmələ gəlir. Burun difteriyası zamanı orqanizmin intoksikasiyası orta dərəcədə, temperatur isə subfebril (38 dərəcəyə qədər) ola bilər.
İnaq
E.Abbasova vurğulayıb ki, xalq arasında inaq adlanan qırtlaq difteriyasında qırtlağın və traxeyanın selikli qişasında iltihabi proses müşahidə olunur. Xəstəliyə erkən dövrdə diaqnoz qoymaq xüsusi əhəmiyyətlidir. Bu zaman kəsik-kəsik quru öskürək, boğuq və zəifləyən səs, küylü tənəffüs özünü büruzə verir. Həmçinin nəfəsalma çətinləşir, döş qəfəsi tədricən içəriyə batır. Nəhayət, asfiksiya (boğulma) baş verir ki, bu da kəskin oksigen çatışmazlğı fonunda burun, əl barmaqların ucları və əl-ayağın soyuması ilə nəticələnir. Nəbzin pisləşməsi və hipotoniyanın şiddətlənməsi xəstənin ölümünə səbəb olur.
Bir qayda olaraq inaq erkən yaşlı uşqalarda daha çox zədəyə səbəb olur və yayılma sürətinə görə əsnək difteriyadan sonra ikinci yeri tutur. İnağın başlanğıc dövrü 1-2 gün davam edir. Bu zaman uşaqda tədricən temperatur qalxır, süstlük, xırıltılı səs, nəfəsalma çətinləşir, quru və bərk öskürək başlayır. Ancaq inaq tutmalarının artması ilə difteriya inağının ən qorxulu olan asfiktik dövrü yaranır. Uşağın rəngi ağarır, qorxu içində çırpınır, dərisi yapışqanlı tərlə örtülür, nəbzi tez-tez vurur. Orqanizmdə oksigen çatışmazlığı səbəbindən baş verən bu vəziyyətin qarşısı alınmazsa, ölümə səbəb olur.
Müalicə
Pediatrın söylədiyinə görə, difteriyaya yoluxanların hamısı xəstəxananın infeksion şöbəsində müalicə edilməlidir. Xəstəliyin ağırlıq dərəcəsindən asılı olaraq pasientlərə damardan damcı üsulu ilə serum yeridilir. Burada, əsasən, antitoksik difteriya dərmanlarından istifadə edilir. Həmçinin orqanizmin C və B vitamininə olan təlabatı da dərman və qidalarla ödənilməlidir. Əsnək difteriyasının yüngül formasında xəstə 10 gün, ağır vəziyyətdə isə 4-5 həftə yataq rejimində müalicə olunmalıdır. Ürək-damar sisteminin fəaliyyətini gücləndirmək üçün venaya və əzələyə vurulan dərmanlar miokardit infarkt baş verərkən xüsusi əhəmiyyətlidir. Difteriya inağı zamanı buxar inqalyasiyası və güclü öskürək kəsici dərmanlardan istifadə olunur. Çətin nəfəsalma və boğulma zamanı isə intubasiya (boğaza boru salınır) edilir.
Nə etməli?
Difteriyanın profilaktikası peyvəndlə başlayır. Ancaq yoluxma baş verdikdə xəstə mütləq müalicə mərkəzinə yerləşdirilməli, sonra onun olduğu otaq formalinlə dezinfeksiya edilməlidir. Xəstə ilə təmasda olanlardan analiz götürülərək mənfi cavab alınanadək onlar karantində saxlanılmalıdır. Bu tədbir infeksiyanın yayılmaması üçün vacibdir. Xüsusən də uşaq müəsisələrində - uşaq evləri, bağça və məktəblərdə daha ehtiyatlı olmaq lazımdır.
Qeyd edək ki, Azərbaycanda difteriya əleyhinə vaksinasiya uşağın 2, 3, 4, 18 aylığında və 6 yaşında aparılır.
XƏBƏR LENTİ
Dünyanı necə çirkləndirdiyinizi görün
Dolu düşəcək - XƏBƏRDARLIQ
Prezident Bilal Əliyevə ev hədiyyə etdi
"Destiny's Child" 2020-ci ildə yenidən birləşə bilər
Diş məcunu - evdarlıqda köməkçiniz
Sobada kartof dilimləri
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir?-12 yanvar
Azərbaycan həkimlərindən insanlıq dərsi...
Tərəvəz ilə bişmiş toyuq (foto resept)
Sulu qəlyan ölümcül təhlükədir
Naxçıvana uçuşların sayı artırılır? - RƏSMİ AÇIQLAMA
İmtahanlar yenidən təxirə salınır - RƏSMİ
Diş sağlamlığına diqqət edin
Ölən Ərinin Maketi ilə Dünya Səyahətinə çıxdı-FOTO
Sabah şaxta olacaq
Kişilərin sevdiyi 4 qadın tipi
Qadınlar haqqında lətifələr
“İstərdik ki, Dağlıq Qarabağda bundan sonra heç vaxt qan tökülməsin”
Anne Laure Maisin ilham verən toyu
Düşmən texnikalarının məhv edilməsinin yeni görüntüsü - VİDEO
IV Qlobal Bakı Forumu başlayır
"Dünya gözəli"müsabiqəsinin keçdiyi yol
Ən bahalı kökə bişirildi
Elnur Hüseynov: "Eurovision"da Türkiyə üçün də yarışacam"
Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyeva Xalq Yazıçısı, kinodramaturq və rejissor Maqsud İbrahimbəyovun Bakıda xatirə gecəsində iştirak edib
Ukraynada atəşkəs pozuldu
İTV-nin 7 əməkdaşı koronavirusa yoluxub
"Babil" bu tarixdə yayımlanacaq
Emin Sabitoğlunun ad günüdür
Qaralmış süd dişləri haqqında peşəkar məsləhəti
"Barselona"nın qəbirqazanı danışdı
Hamilələr daha ağıllıdırlar?
İsveçdə "Uğursuzluqlar muzeyi" açılacaq
Özgü Namaldan gözlənilməz qərar
HAVA necə olacaq?-29 yanvar
Veteranlara pul veriləcək - Prezident sərəncam imzaladı
Təkcə siqaret çəkənlərin tutulduğu xəstəlik
Avtomobil sənayesində inqilab
Ancaq qadınların bildiyi hallar
Kəsmikli zapekanka (foto resept)
Qışda daha sağlam olaq
Azərbaycanda geni dəyişdirilmiş bitki və bitki materiallarının istifadəsi qadağan edilir
Payızın trend rəngləri
Bu da yeni iPhone
Avokadolu əl maskası
Heminquey "Nobel" almağa niyə getmədi?
Ölkələrə görə oruc tutma müddəti
Facebook-da yenilik
Prezident İlham Əliyevin Sumqayıt şəhərinə səfəri
Şəhid general-mayor Polad Həşimov dəfn olunur