“Mən heç kimə, hətta bunu xahiş edənə belə ölüm gətirə biləcək dərman verə bilmərəm, hətta məsləhət də görə bilmərəm”... Yazılanlara inansaq, Hippokratın bu sözləri eftanaziyanın əleyhinə olan cümlələr kimi tarixə düşüb. Hər nə qədər qədim tibbdə eftanaziyaya sıcaq baxılmasa da, müasir elm yaşam üçün bütün çarələr tükənəndə sözügedən üsuldan yararlanır.Son dövrlər səhiyyə ocaqlarında baş verən saysız-hesabsız ölüm xəbərlərini oxuyanda adamın ağlına ancaq bu gəlir: bəlkə bu ölümlərin çoxu eftanaziyanın əsəridir? Amma sonradan məlum olur ki, ölkədə qanunla eftanaziya qadağandır. Və baş verən ölümlər də əsasən həkim səhlənkarlığı, savadsızlığı, xəstənin məlumatsızlığı ucbatından baş verib. Amma bəzi dünya ölkələri eftanaziyanı qəbul edib və bu, mütləq zərurət olduğu halda tətbiq olunur. Ölkələr üzrə mənzərəyə keçməzdən əvvəl eftanaziyanın tarixinə və mahiyyətinə nəzər salaq. Hollandiyada eftanaziyaya verilən tərif aşağıdakı kimidir: “Bu və ya digər şəxsin öz istəyi ilə həyatına son qoymaq qərarı və həmin qərarın bu işdə maraqlı olmayan şəxs tərəfindən yerinə yetirilməsi evtanaziya adlanır”. Yunan dilindən tərcümədə isə bu söz “gözəl ölüm” deməkdir. “Evtanaziya” sözü ilk dəfə XVII yüzillikdə F.Beykon tərəfindən işlənib. O, bu sözü “yüngül ölüm” mənasında işlədib, XIX əsrdə isə bu ifadə “kimisə mərhəmətdən öldürmə” mənasını daşımağa başlayıb.
Dünyanın bir neçə ölkəsində insanların həyatı könüllü tərk etməsinə icazə verilir. Birinci məkan Fələstindir. Burada könüllü ölməyin çox sadə və çeşidli yolları var ki, hamısına da “sionist işğalçılarına qarşı şəhadət” deyilir. İkinci məkan Hollandiyadır ki, burada ağır xəstə olan insanların ölüm seçmələri qanunla rəsmiləşdirilib. Üçüncü məkan ABŞ-ın Oreqona, Vaşinqton, Oregon, Montana və Vermont ştatlarıdır. Belçika parlamenti isə eftanaziya qanununa dəyişiklik edərək onun uşaqlara da şamil olunmasına icazə verib. Qeyd edək ki, Belçika dünyada belə bir qanun qəbul edən ilk ölkədir. Eftanaziya Təşkilatının sədri Petra de Yonq verdiyi açıqlamada bildirib ki, eftanaziya xəstələrin şəxsi həkimləri varsa, psixiatrları və müalicə olunduqları xəstəxanalarla müzakirə aparıldıqdan sonra həyata keçirilir. Eftanaziyanın müxtəlif formaları var. Passiv eftanaziya müxtəlif şərtlər altında müxtəlif ölkələrdə qanuni olduğu halda, aktiv eftanaziya bir çox ölkədə qadağandır. Passiv eftanaziya dedikdə öldürücü yoluxucu xəstəliyi olan birinin müalicə edilmədən passiv olaraq ölümünə gətirilib çıxarılması deməkdir.
Mövzuya aidiyyəti olduğu üçün bir detalı da qeyd edək. Bu günədək həyatına eftanaziya vasitəsilə son verən məşhurlardan biri kimi filosof Ziqmund Freydin adı çəkilir. Ömrünün son illərində xərçəngdən əziyyət çəkən Freyd 1939-cu il sentyabrın 29-da eftanaziya ilə dünya ilə vidalaşıb.
ABŞ-dan olan erməni əsilli həkim Cek Gevorkyan isə 130 nəfəri eftanaziya edərək insanlıq tarixinə “ölüm həkimi” kimi düşüb. Gevorkyan bulvar qəzetlərindən birindəki elanda yazırdı: “Əgər ağrısız ölmək istəyirsinizsə, mən sizə yüngül ölüm hədiyyə edəcəyəm”. Məsələnin üstü açıldıqdan sonra C.Gevorkyana 25 il həbs kəsilib və o, həkimlik haqlarından ömürlük məhrum edilib.
Bu arada xatırladaq ki, bəzi ölkələrdə xəstənin taleyi ilə bağlı olan bu qərar məhkəmə vasitəsilə verilir. Əks halda, onun tibbi bir şəkildə ölməsi cinayət aktı kimi həkimin adına yazılır və onu ciddi məsuliyyət gözləyir. Ötən yay dünya mətbuatında yer alan bir xəbər də elə bu qəbildən idi. Amma bu dəfə xəstəxanada yer boşaltmaq məqsədilə eftanaziya aktı baş vermişdi. Hadisə Braziliyanın Kuritiba şəhərində, intensiv terapiya xəstəxanasının baş həkimi Soareş de Souzanın ən azı 7 nəfərin ölümündə günahkar olmasından sonra cəmiyyətə açıqlanmışdı. İttiham olunanlar arasında Souza ilə yanaşı daha 3 həkim, 3 tibb bacısı və fizioterapevt olub. Onlar kritik vəziyyətdə xəstəxanaya gətirilən pasiyentlərə eftanaziya tətbiq ediblər.
* * *
Azərbaycanda isə eftanaziya qanunla qadağandır. “Pasiyentin hüquqları haqqında” qanunda tibb işçilərinin ölümün tezləşdirilməsi haqqında (eftanaziya) pasiyentin özünü, onun qohumlarını və ya maraqlarını təmsil edən şəxslərin xahişini yerinə yetirməsi qadağandır. Yeni qanuna əsasən, beyin ölümü faktının təsdiqlənməsi zamanı xəstənin həyatının saxlanılması vasitələrinin kəsilməsi haqqında qərar yazılı surətdə həkim məsləhət komissiyası tərəfindən qəbul edilir. Qanunda həmçinin qeyd olunub ki, transplantasiya məqsədilə orqan və (və ya) toxumalar çıxarılarkən həyatın saxlanılması vasitələrinin kəsilməsi haqqında qərarın qəbuluna transplantoloqların və donor xidmətinin işini təmin edən və maliyyələşdirən şəxslərin cəlb edilməsinə yol verilmir.
Lakin dində bununla bağlı nadir hallarda istisna hal da var. Məsələn, əgər hansısa xüsusi vəziyyət yaranarsa, yəni ağır sağalmaz xəstənin xəstəliyinin başqalarına yoluxdurmaq riski varsa, istisna kimi bu addımı atmaq olar. Amma ekspertlərin fikrincə, bunun kütləvi hal kimi yayılmasına qətiyyən yol vermək olmaz.
Eftanaziyanı bir çox hallarda intiharla bərabərləşdirirlər. Bu halda o da intihar kimi haram sayılır. İntihar etmək haram olduğu kimi, bir şəxsin özünün öldürülməsini tələb etməsi və belə bir tələbi yerinə yetirmək də haramdır. Dini ekspertlər hesab edir ki, xəstə insanı bu cür öldürənlərlə sağlam insanı öldürmək arasında heç bir fərq yoxdur. “Xəstəlik, çətinlik və acı hadisələr insanların sınanması, imtahanıdır. Quranda da ”Allah səbr edənlərlədir", - deyilir.
XƏBƏR LENTİ
Alış-verişi harada etməli?
Atəş səslərinin müşayiəti altında mahnı oxuyan əsgərlərimiz - VİDEO
Nikolas Keyc ilk dəfə bunu edəcək
Azərbaycanın Avstraliyada fəxri konsulu təyin edilib
Ermənilər Tərtərə 20-yə yaxın top mərmisi atıb
Oğlu İbrahim Tatlısəsi ifşa etdi - FOTO
Günün qoroskopu: Aktiv olun!
Leyla Əliyevanın ad günüdür!
Yağlı dəriyə qulluq necə olmalıdır?
Ukrayna 2004-cü ilə qayıdır
Körpənizə balqabaq püresi yedizdirin
Ali məktəblərin tələbələrə verdiyi biliyin səviyyəsi artırılacaq
Avqust ayı üçün bayram və tarixi günlər
Prezident İlham Əliyev və xanımı referendumda səs veriblər
Londonda Ermənistan səfirliyi qarşısında piket
Rəqəmsal portretlər
Müdafiə Nazirliyi cəbhədəki son vəziyyətlə bağlı məlumat yaydı
Oktyabrın 1-dən minimum pensiya 200 manata çatdırılır - FOTO
Neslihan və Kadir Doğulunun İsveçrə tətili Diqqət Çəkdi
Prezidentdən milli mətbuatın 145 illik yubileyi ilə bağlı SƏRƏNCAM
Rusiya BMP-ləri Azərbaycana göndərir
Məşhur aktyor əsgərlikdən qayıtdı-FOTO
Bu proqram vay-fay bağlantısını zəiflədir
Nemtsovun Əliyev etirafı
Çürüyən uşaqlar Bakıya gətirildi
Maraqlı bürc təqvimi
Duyğu Şənyürək
Qadın.Netlə birlikdə hamiləlik (XIII həftə)
Bakıdakı toz-dumanı nə vaxtadək davam edəcək? - AÇIQLAMA
Əhvalı yüksəldən məşğuliyyət
Azərbaycanda sutka ərzində daha dörd nəfər koronavirusdan öldü: 331 yeni yoluxma
Şeftales (foto resept)
Hansı sulara üstünlük verək?
Özcan Deniin paylaşımı Diqqət Çəkdi-FOTO
Azad Rəhimovdan İbrahimoviç açıqlaması
Hadise tətilə çıxır
"Viber"də yeni funksiya
Kafe və restoranlar bağlanır - RƏSMİ
Ballı tort (foto resept)
Azərbaycanda bu qadınlara fəxri adlar verildi - SİYAHI
COVID-19 velosiped sənayesi üçün fürsət oldu
Düşündürücü sözlər
Qadın.Netlilərin tərcümeyi-halı (3)
Professordan qadınları gözəllik salonlarında gözləyən TƏHLÜKƏ barədə XƏBƏRDARLIQ
Bu tarixdə planetlər bir xətt boyu düzüləcək
26 il Qubadlısız...
Instagram-da yeni funksiya - Regram - FOTO
Şuşasız 24 il...
Bakıda Novruz festivalı olacaq
Bakıda torpağın qiyməti düşüb