Bir mУ™lУ™yУ™ bУ™nzУ™yУ™n bulud bУ™zilУ™rindУ™ güvУ™ndУ™ olduğu hissini oyadır, bУ™zilУ™rini qorxudur. İnsanlar hamamlarının pУ™ncУ™rУ™sindУ™ MüqУ™ddУ™s MУ™ryУ™min şУ™klini axtarır, insan sifУ™tinУ™ , siçana vУ™ xУ™rçУ™ngУ™ bУ™nzУ™yУ™n Mars qayalarını görürlУ™r.
Bu pareidoliya gücüdür. Bizə görüntü ve sУ™slУ™rin tУ™sadüfi kolleksiyası üzУ™rindУ™ olan naxış vУ™ ya çizgilУ™ri görmУ™k istУ™diyimiz şУ™kildУ™ bizУ™ göstУ™rУ™n insan beyninin qУ™ribУ™, amma tamamilУ™ tУ™bii bir funksiyası var.
Yunan mУ™nşУ™li pareidoliya anlayışı "para - yerinУ™, eidolon -"görüntü, şУ™kil," müУ™yyУ™n mУ™nzУ™rУ™ içindУ™ gizli tУ™hlükУ™lУ™ri aşkar etmУ™k üçün gУ™rУ™kli olan, çok uzaq keçmişdУ™ (elУ™ günümüzdУ™ dУ™) sağ qalmaq üçün işimizУ™ yaramış bir qabiliyyУ™tУ™ verilУ™n addır. Qısa izahla, pareidoliya hər hansı bir şeydə, görüntüdə, səthdə tanış bir forma görməkdir. Karl Saqanın fikrinə görə pareidoliya insanların bir-birini tanıması üçün təkamülləşmişdir. Təbii, bu barədə mübahisələr hələ də davam edir.
QУ™ribУ™ yerlУ™r, tanış fiqurlar
Nağıllardakı trollara, divlУ™rУ™ oxşayan ağaclar, körpülУ™r bУ™hz etdiyimiz pareidoliya sУ™bУ™bindУ™ndir. Bu, bizУ™ bulutlarda bir fiqur, Ayın sУ™thindУ™ insan sifУ™ti tapmaqda, gecУ™ sУ™madakı ulduzlarda bürclУ™r düzУ™tmУ™mizdУ™ kömУ™k edУ™n bir şeydir.
Bu anlayış tУ™kamüllü tariximiz boyunca beynimizin tУ™kamülünün yan mУ™hsulu olaraq bizimlУ™ günümüzУ™ daşınmışdır. ƏlbУ™ttУ™, beynimizin xУ™talı işlУ™mУ™sinУ™ bir misal olsa da bУ™zУ™n hУ™yatımızı belУ™ qurtara bilir. MУ™sУ™lУ™n qaranlığı bir caniyУ™ bУ™nzУ™tmУ™k vУ™ oradan uzaqlaşmaq qaranlıqda hУ™qiqУ™tУ™n sizi gözlУ™yУ™n bir cani olması ehtimalına görУ™ olduqca У™lverişlidir. Lakin bu, çox zaman işУ™ yaramaz.
Son illУ™rdУ™ sosial mediyanın diqqУ™ti sayУ™sindУ™ bu kimi faktlar artıq yayılmağa vУ™ bУ™zi xУ™yal gücü ehtiva edУ™n kitablara mövzu olmağa başladı. ƏlbУ™ttУ™ ki, yanlış şУ™kildУ™. MУ™sУ™lУ™n uzun müddУ™t xУ™bУ™rlУ™rdУ™ vУ™ bУ™zi kitablarda Marsdan çУ™kilУ™rУ™k göndУ™rilУ™n bir şУ™kildУ™ hУ™rkУ™s insan üzünУ™ bУ™nzУ™r bir tiklini görür vУ™ nУ™ticУ™dУ™ Marsda bir zamanlar ağıllı vУ™ insana bУ™nzУ™yУ™n hУ™yat formları olduğunu düşünürdülУ™r. BУ™zilУ™ri isУ™ daha irУ™li gedУ™rУ™k hУ™min canlıların bizim planetdУ™ hУ™yatı başlatdığını belУ™ irУ™li sürdü. GünümüzdУ™ Curiosity Rover tУ™rУ™findУ™n Marsdan çəkilərək göndərilən şУ™killУ™rdУ™ hУ™lУ™ dУ™ dini fiqurlar tapan xeyli insan mövcuddur.
QУ™ribУ™dir, hУ™r kУ™s eyni şУ™kildУ™ pareidoliya ilУ™ qarşılaşı ya da qarşılaşmır. Psixoloji olaraq tУ™sadüfi mУ™lumatlarda mУ™na axtrmaq vУ™ onu tapmaq güclü dini ya da paranormal inanclara sahb insanlar arasında daha yayğındır. Pareidoliya ilУ™ bağlı saysız mУ™lumat yığını mövcuddur: Bunlara böyük dinlУ™rin simvolları vУ™ ya Sinqapurda bir ağacın bУ™nzУ™diyi meymun-tnrı Şourd vУ™ ya 2004-ci il Asiyada olan sunamidУ™ şУ™killУ™rdУ™ "Allah" yazısı vУ™ s. daxildir.
Bir çox insan eyni görüntünü görsУ™ belУ™ onu fУ™rqli şУ™kildУ™ xarakterizУ™ edУ™ bilУ™r: Asiyada "Ay dovşanı"nı qУ™rbli hУ™r bir uşaq "Aydakı adam" olaraq bilir. Bu, fУ™rqli mУ™dУ™niyyУ™tlУ™rdУ™ Ay buffalosu, У™jdahası, qurbağası vУ™ s. olaraq bilinir.Siz hətta öz dostunuzla Ayın səthində "gördüyünüz şey" barədə də mübahisə edə bilərsiniz.
Pareidoliya sadəcə görmУ™klУ™ sУ™rhУ™ddli deyil. Səs pareidoliyası təsadüfi səslərdən mən yaratmağa çalışmağa deyilir. Qəbirstanlıqda olan bəzi səslər ruh ovçuları üçün qəbrdən danışan ruhların səsidir. Ayrıca, şaiyəyə görə bəzi pop mahnılarını geri oynatdıqda "Paul öldü" səsinin eşidilməsinə və bu kimi digər gizli mesajların olmasına Beatles qrupunun heyranları hələ də inanırmış.
Sənət və elmdə pareidoliya
Pareidoliya bəzən qorxunc və axmaq nəticələrə səbəb ola bilər. Bəzən də olmaz. Ancaq psixoloqlar üzərinə təsadüfi mürəkkəb çilənmiş Rorşax testində təltəlşüuru anlamaq üçün bundan istifadə edir. Rəssamlar da müxtəlif şəkillərdə vizuallarla oynayaraq pareidoliya effekti vasitəsi ilə özlərinə heyranlar qazana bilirlər. Məsələn, adətən güllərin rəsmini çəkən Georgia O’Keefe bir tablosunda güllərin şəklini çəksə də hər kəs onu qadının cinsi orqanına bənzədir.
Pareidoliya insan beynində minlərlə ildir dəyişməmişdir. Hətta üz tanıma və xəritələşdirmək formasında rəqəmsal dünyaya köçmüşdür. Xüsusi kompyuter proqamları bənzər yerləri və oxşar insanları məhz bu formada müəyyən edir.
İlkin Cəfərov
XƏBƏR LENTİ
- ŞƏRHLƏR