Azərbaycan klassik şeirinin ustalarından biri də Heyran xanımdır. Bu şairənin əsərləri uzun müddət tozlu taxçalarda, ədəbiyyata yad olan əllərdə qalmış, bəlkə də bir çox qiymətli əsərləri itib-batmışdır. Bütöv bir "Divan" sahibi olan Heyran xanımın adı Azərbaycan ədəbiyyatından bəhs edilən təzkirələrə düşməmiş, onun yaradıcılığı haqqında ədəbi mənbələrdə bəlli -başlı məlumat verilməmişdir. Yalnız ikinci dünya müharibəsi illərində Cənubi Azərbaycanın ədəbiyyatşünaslarından Məhəmmədəli Tərbiyətin nəşr etdiyi "Danişməndani-Azərbaycan" adlı əsərində şairə haqqında qısaca məlumata rast gəlinmişdir. Heyran xanımın şəxsiyyəti, həyatı və tərcümeyi-halı haqqında əldə heç bir yazılı sənəd yoxdur. Vəfat etdiyi şəhər, dəfn edildiyi məzar belə kimsəyə bəlli olmadığından, onun ölüm tarixi də bəlli deyildir. Onun haqqında az-çox məlumatı əsərlərindəki işarələrdən, özü haqqında yazdığı misralardan öyrənmək olur. Şairə XVIII əsrin II yarısında Naxçıvanda doğulmuşdur. Siyasi məsələlər ucbatından Heyran xanımın ailəsi Təbrizə köçürülmüşdür. Azərbaycanın iki hissəyə bölünməsindən sonra şairə ana vətənindən ayrı qalmışdır.
Heyran xanımın özünün dediyinə görə O, Naxçıvanda, kübar ailədə doğulmuşdur. Heyran xanım uzun müddət Təbrizdə yaşamış, hansı vasitə iləsə Abbas Mirzənin ailəsinə bağlı olmuşdur. Onun bir sıra mənzum məktublarında buna işarələr vardır. "danişməndani-Azərbaycan" müəllifinin qeydinə görə, O, Heyran xanımın qohumlarından biri ilə görüşmüş və bu adam şairə haqqında məlumat verərək demişdir ki, Heyran xanım 80 yaşına qədər yaşamışdır. Heyran xanımın əsərlərinin yeganə nüsxəsi 1945-ci ilədək Təbrizdə, Azərbaycan ədəbi irsini toplamaqla məşqul olan Hacı Məhəmməd Naxçıvanınin şəxsi kitabxanasında saxlanılırdı. Heyran xanımın dərin təhsil və tərbiyə almış bir şairə olduğu məlumdur.
Heyran xanım "Təbrizdə zəlzələ haqqında" şeirində baş vermiş təbii fəlakətin yaratdığı acı gerçəkləri belə əks etdirmişdir.
Oldu, ya rəbb, həlak insanlar,
Suvarıb torpağı qızıl qanlar.
Oldu çöllər cavanlara mədfən,
Çoxlarına nə qüls var, nə kəfən.
Sinəsinə dağlı, gözləri giryan,
Minlər ilə ana edər əfqan.
Bala dərdilə cümləsi ağlar,
Nə bir ehsan, nə bir xətmi-Quran var.
Baxasan, hər tərəf cəsədlə dolu,
Bağlanıb xalq üçün nicat yolu.
Qəzəllərindən ...
Bir namə yazım, badi-səba yarə yetirsin,
Şərhi-qəmimi ol büti-xunxarə yetirsin.
Hicran ələmi saldı ayaqdan məni-zari,
Daruyi-vüsali mənə bir çarə yetirsin.
Səbrim kəsilib, yar mənim canımı alsın,
Ya şad eləsin vəsl ilə, didarə yetirsin.
Dünyadə və üqbadə görüm mətləbə yetsin,
Hər kəs məni ol yari-vəfadarə yetirsin.
Bir yol verin, ey möhnəti-hicran ki, pəyamım
Ta badi-səba ol gülü gülzarə yetirsin.
Yüz həsrət ilə bu dili-hicranə giriftar,
Əzm etdi, özün ol güli-bixarə yetirsin.
Yüz niş ilə səddi-rəb olub xari-sitəmkar,
Qoymadı özün ol gülə biçarə yetirsin.
Gəl tanrı üçün bunca sitəm eyləmə izhar,
Qoy yarə özün bu dili-avarə yetirsin.
Bikəsliyimə rəhm eləsin xaliqi-biçün,
Heyrani o şəhbazə digər-barə yetirsin.
Əsiri-möhnəti-hicran mənəm, mən,
Qəribü zarü sərgərdan mənəm, mən.
O gülzari-vüsalindən uzaqda,
Çün bülbül ruzü şəb nalan mənəm, mən.
Nə mənzil, nə məkan, nə xaniman var,
Cahanda xəstəyi-dövran mənəm, mən.
Sənin hicrin ilə, su şəmsi-taban,
Bulud tək daima giryan mənəm, mən.
Bu məclisdə olub pərvanə misli,
O nari-eşqilə suzan mənəm, mən.
Əsiri-zülfün içrə yox mənim tək,
Sədaqəllə sənə qurban mənəm, mən.
Qanıma təşnəsən sən ey sitəmkar,
Üzünə valehü Heyran mənəm, mən.
XƏBƏR LENTİ
Sevgidən nifrətə bir addım
Kişilərin qadınlarda sevdikləri xüsusiyyətlər
İnsan orqanizmi üçün zərərli olan ərzaqlar
Kainat gözəlinin bu hərəkəti mübahisə yaratdı - FOTO
Davamlı kitab alırsınızsa...
Orqanizmimizdəki nasoslar(2)
Girovlarımızdan xəbər var
Qadın.Netlilərin son zəng xatirələri (3)
4 aylıq körpə idmanla məşğul olarsa...
Gənc qızlar üçün gündəlik geyimlər
24 saat ərzində İtaliyada koronavirusdan rekord sayda insan ölüb
Adobe photoshop (Dərs-10)
Ancelina Coli hər kəsi heyrətləndirdi-FOTO
Yeni qaş dəbi
İlin dəbli çantaları
Vətəndaşların həqiqi hərbi xidmətə çağırışı başladı
Melaniya Trampın geyimi müzakirələrə səbəb oldu
Yaşamaq eşqini artıran şüurun 30 təlimi
Bu gecə ilk Qədr gecəsidir
Emin konsertlərindən imtina etdi-SƏBƏB
Günün qoroskopu: etiraf edin ki, imkanlarınız hüdudsuz deyi
Toyuqlu dolma (foto resept)
Bu tərəvəzi yeyərək ürəyinizi qoruyun
Saakaşvilidən Azərbaycana dəstək
Əgər
Allahın qəzəbinə düçar olanlar kimlərdir?
Bill Gatesdən 9 liderlik sirri
Azərbaycanda 17 mindən çox nömrə daşınıb
Ronaldo daha bir rekord vurdu
Afinanın şah damarı kəsildi
ƏMİZDİRMƏ dövründə ayda neçə kq arıqlamaq olar
Rusiyanın baş hərbi prokuroru Türkiyədən yardım istəyir
İlon Mask 7 evini birdən satır-SƏBƏB
Günün ulduz falı - 15.02.2014
Hər an Günəş fırtınası ola bilər!-XƏBƏRDARLIQ
Evdə pizza (foto resept)
Görkəmli oftalmoloq alim, akademik Zərifə Əliyevanın parlaq xatirəsi qəlblərdə əbədi yaşayır
4 ay sonra reanimasiyadan çıxan COVID-19 xəstəsinin ilk sualı: "Niyə hamı.."
Ermənilər gün ərzində Kəlbəcəri tərk etməkdə davam edib
YEMƏYİN QALIĞINI ŞEYTANA BURAXMAYIN!!!
Tələbələrə ödənişlərdə güzəşt olunacaq? - Nazirdən AÇIQLAMA
Tikinti şirkəti iflas olarsa, alıcı nə etməlidir?
Meyvəli dırnaqlar
Sən və o - aranızdakı fərq
Dünyanın ən unikal nəqliyyat vasitəsi hazırlandı - FOTO
Qeyri-adi göbələk aşkar edilib
Orta məktəblər pullu olacaq? - RƏSMİ AÇIQLAMA
Əmək Məcəlləsində dəyişiklik edildi
Noutbukun ömrünü necə uzatmaq? - 9 məsləhət
Hava haqqında
- ŞƏRHLƏR