Azərbaycan klassik şeirinin ustalarından biri də Heyran xanımdır. Bu şairənin əsərləri uzun müddət tozlu taxçalarda, ədəbiyyata yad olan əllərdə qalmış, bəlkə də bir çox qiymətli əsərləri itib-batmışdır. Bütöv bir "Divan" sahibi olan Heyran xanımın adı Azərbaycan ədəbiyyatından bəhs edilən təzkirələrə düşməmiş, onun yaradıcılığı haqqında ədəbi mənbələrdə bəlli -başlı məlumat verilməmişdir. Yalnız ikinci dünya müharibəsi illərində Cənubi Azərbaycanın ədəbiyyatşünaslarından Məhəmmədəli Tərbiyətin nəşr etdiyi "Danişməndani-Azərbaycan" adlı əsərində şairə haqqında qısaca məlumata rast gəlinmişdir. Heyran xanımın şəxsiyyəti, həyatı və tərcümeyi-halı haqqında əldə heç bir yazılı sənəd yoxdur. Vəfat etdiyi şəhər, dəfn edildiyi məzar belə kimsəyə bəlli olmadığından, onun ölüm tarixi də bəlli deyildir. Onun haqqında az-çox məlumatı əsərlərindəki işarələrdən, özü haqqında yazdığı misralardan öyrənmək olur. Şairə XVIII əsrin II yarısında Naxçıvanda doğulmuşdur. Siyasi məsələlər ucbatından Heyran xanımın ailəsi Təbrizə köçürülmüşdür. Azərbaycanın iki hissəyə bölünməsindən sonra şairə ana vətənindən ayrı qalmışdır.
Heyran xanımın özünün dediyinə görə O, Naxçıvanda, kübar ailədə doğulmuşdur. Heyran xanım uzun müddət Təbrizdə yaşamış, hansı vasitə iləsə Abbas Mirzənin ailəsinə bağlı olmuşdur. Onun bir sıra mənzum məktublarında buna işarələr vardır. "danişməndani-Azərbaycan" müəllifinin qeydinə görə, O, Heyran xanımın qohumlarından biri ilə görüşmüş və bu adam şairə haqqında məlumat verərək demişdir ki, Heyran xanım 80 yaşına qədər yaşamışdır. Heyran xanımın əsərlərinin yeganə nüsxəsi 1945-ci ilədək Təbrizdə, Azərbaycan ədəbi irsini toplamaqla məşqul olan Hacı Məhəmməd Naxçıvanınin şəxsi kitabxanasında saxlanılırdı. Heyran xanımın dərin təhsil və tərbiyə almış bir şairə olduğu məlumdur.
Heyran xanım "Təbrizdə zəlzələ haqqında" şeirində baş vermiş təbii fəlakətin yaratdığı acı gerçəkləri belə əks etdirmişdir.
Oldu, ya rəbb, həlak insanlar,
Suvarıb torpağı qızıl qanlar.
Oldu çöllər cavanlara mədfən,
Çoxlarına nə qüls var, nə kəfən.
Sinəsinə dağlı, gözləri giryan,
Minlər ilə ana edər əfqan.
Bala dərdilə cümləsi ağlar,
Nə bir ehsan, nə bir xətmi-Quran var.
Baxasan, hər tərəf cəsədlə dolu,
Bağlanıb xalq üçün nicat yolu.
Qəzəllərindən ...
Bir namə yazım, badi-səba yarə yetirsin,
Şərhi-qəmimi ol büti-xunxarə yetirsin.
Hicran ələmi saldı ayaqdan məni-zari,
Daruyi-vüsali mənə bir çarə yetirsin.
Səbrim kəsilib, yar mənim canımı alsın,
Ya şad eləsin vəsl ilə, didarə yetirsin.
Dünyadə və üqbadə görüm mətləbə yetsin,
Hər kəs məni ol yari-vəfadarə yetirsin.
Bir yol verin, ey möhnəti-hicran ki, pəyamım
Ta badi-səba ol gülü gülzarə yetirsin.
Yüz həsrət ilə bu dili-hicranə giriftar,
Əzm etdi, özün ol güli-bixarə yetirsin.
Yüz niş ilə səddi-rəb olub xari-sitəmkar,
Qoymadı özün ol gülə biçarə yetirsin.
Gəl tanrı üçün bunca sitəm eyləmə izhar,
Qoy yarə özün bu dili-avarə yetirsin.
Bikəsliyimə rəhm eləsin xaliqi-biçün,
Heyrani o şəhbazə digər-barə yetirsin.
Əsiri-möhnəti-hicran mənəm, mən,
Qəribü zarü sərgərdan mənəm, mən.
O gülzari-vüsalindən uzaqda,
Çün bülbül ruzü şəb nalan mənəm, mən.
Nə mənzil, nə məkan, nə xaniman var,
Cahanda xəstəyi-dövran mənəm, mən.
Sənin hicrin ilə, su şəmsi-taban,
Bulud tək daima giryan mənəm, mən.
Bu məclisdə olub pərvanə misli,
O nari-eşqilə suzan mənəm, mən.
Əsiri-zülfün içrə yox mənim tək,
Sədaqəllə sənə qurban mənəm, mən.
Qanıma təşnəsən sən ey sitəmkar,
Üzünə valehü Heyran mənəm, mən.
XƏBƏR LENTİ
Məşhurların istifadə etdiyi topuz modelləri
Əli Həsənovun vəziyyəti ağırlaşdı - Təcili Türkiyəyə aparıldı
47 mindən çox şagird buraxılış imtahanı verəcək
Meşədə qarşınıza ayı çıxsa, nə etməli?
Qorxmuram
Apollon və Dionis
Bakıda 10 dərəcəyədək şaxta olacaq
Kənd, yoxsa zavod südü alaq?
DÇ-2018-in rəsmi mahnısının klipi təqdim edildi - VİDEO
Ən sevdiyim paltarlar və ya paltar növləri
Hansı bürcə ən çox nə yaraşır?
Bakının yaşıl zəhəri
Moskvada Avropanın ən böyük məscidi açıldı
Daha bir məşhur "Çukur"a gəldi
200 il əvvəl ölən, amma hələ də YAŞAYAN RAHİB
Bir paylaşımla milyon qazanan ulduzlar - Siyahı
Ronaldo kökəldi-FOTO
35 ölkə təmsilçisi Bakıya gəlir
Xamalı peçenye (foto resept)
Şokalad otagı
Hansı oyuncaq uşaqda hansı xüsusiyyəti inkişaf etdirər?
Mərci salatı (foto resept)
Badımcanlı "Adıyaman köftəsi" (foto resept)
Nokia-larda Android olmayacaq
Dəri quruluğunu aradan qaldıran ərzaqlar
Bəxşiş istəyən qonaqlar
Altı aktyor serialı tərk etdi-SİYAHI
Mağaradan malikanə düzəltdi - Gecəyə 950 dollar qazanır - FOTO
Taksilərlə bağlı bu dəyişikliklər ediləcək
Bergüzar Korel ilk dəfə bacısı haqqında danışdı
Dahilərdən kəlamlar (IIhissə)
Eşq və etiraf
Əcaib qadınlar
Ziyafət donları
"Azəristiliktəchizat" qışa hazırdır?
Serenay Sarıkayanın 13 minlik donu-FOTO
Messi Ronaldunun "Qızıl top" almasından danışdı
Milyarderdən sonra o da BOŞANIR -SƏBƏB
Restoran, kafe və parklara tətbiq edilən qadağa ləğv edilir - RƏSMİ
Anjelika Varumun səsi batdı - FOTO
Oruc tutanlar imsaqda çay içməsinlər
Bu avtobuslar yığışdırılır
Hazal Kaya ANA OLACAQ!
Evdə təmizlik işləri qadınların əhval-ruhiyyəsinə yaxşı təsir edir
Qadınların ətəklərini gödəldən inqilab
Türkiyədə "üzən avtomobil dayanacaqları" yaradılacaq
Dünyanın ən maraqlı Yeni İl ADƏTLƏRİ
Monika Belluçi imicini dəyişdi-FOTO
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir?- 3 fevral
101 yaşlı kişi koronavirusa qalib gəldi – İtaliya möcüzəsi
- ŞƏRHLƏR