Bioloq Riçard Oven dəniz biologiyasının qabaqcıllarından olan Janna Vilprö-Pauer üçün "O, akvarium araşdırmalarının anasıdır" demişdi.
Janna Vilprö adi bir ayaqqabı ustasının ən böyük qızı idi. O, 25 sentyabr 1794-cü ildə Fransanın Julliak kəndində anadan olub. Doğulduğu günlərdə Fransa inqilabın ən qarışıq günlərini yaşayırdı və Robespyerin idarəsi minlərcə insanı qilyotinə göndərirdi. Bununla yanaşı, Janna Vilprö ölkənin və inqilabın mərkəzindən uzaqda sakit bir uşaqlıq keçirmişdi. Oxumaq və yazmaqdan sadəcə bir az daha çox təməl təhsil ala bilmişdi.
Janna 18 yaşına çatdıqda evi tərk edərək kənddən 400 km məsafədə olan Parisə gəlir. Fransanın mərkəzində bir qadın dərzinin köməkçisi olur. 1816-cı ildə Fransa kralının qardaşı oğluna ərə getməyə hazırlaşan Siciliya şahzadəsinə xüsusi toy qıyafəti hazırlamaqla diqqətləri özünə çəkməyi bacarır. Bu uğurundan sonra Jeyms Pauer adlı zəngin ingilis əsilzadəsi ilə tanış olur və onunla 1818-ci ildə Siciliyanın Messina əyalətində ailə qurur. Janna 20 ildən çox Siciliyada yaşayır.
Ailə qurmasından qısa müddət sonra Janna təbiət tarixinə maraq göstərməyə başlayır. Tamamilə özü-özünə təhsil alaraq Siciliya ətrafında dolaşmağa başlayır və xüsusi minerallar, qalıqlar (fosil), kəpənəklər və qabıqlar toplayaraq Siciliyanın florası və faunası haqqında qeydlər edərək təsnifat düzəldir. Bununla yanaşı, Jannanın ölü nümunələr toplamaqdan xoşu gəlmirdi, ona təsir edən və maraqlandıran canlı təbiət idi. Xüsusilə də ona cazib gələn su canlılarını araşdırmağın yollarını axtarırdı. Janna çalışmalarını ikiağızlılar yarımbölməsinə aid heyvan tipi olan molyusklar üzərində aparmağa başlayır.
Əsasən osminoq üzərində apardığı araşdırmalar ona böyük şöhrət qazandırır. Janna öz xaricində qabıq əmələ gətirən dəniz canlılarının bunu necə etmələrini kəşf edən ilk insan idi. Su canlıları ilə bağlı tədqiqatları sırasında ən böyük sıçrayışı akvariumu icad etməsi olur. Su canlılarını müşahidə edə bilmək üçün müxtəlif ölçülərdə akvariumlar düzəldir.
1839-cu ildə Jannanın "Dənizdə və quruda yaşayan heyvanlar üzərində müşahidələr və fiziki təcrübələr" adlı ilk kitabı nəşr olunur. Bu kitabda heyvanlarla bağlı çox sayda təcrübə və müşahidələr nəticəsi yer tutmuşdu. Üç il sonra Jannanın ikinci kitabı da çıxır: "Siciliya bələdçisi". Bu kitab Siciliya ərazisinin təbii əhatəsinin ətraflı təsvirini təqdim edirdi. Messina Tarix Dərnəyi bu əsəri 1995-ci ildə yenidən yayınladı.
Janna Siciliyanın təbiətini təsvir etdiyi kimi onun qorunması üçün tövsiyyələr də vermişdi. O, Siciliyada su həyatı mədəniyyətinin əsaslarını atmış oldu. Janna və yoldaşı 1843-cü ildə Siciliyanı tərk edir və sonrakı zamanlarını Parislə London arasında gedib-gəlməklə keçirirlər. Janna kolleksiyalarının və qeydlərinin böyük əksəriyyətini Londona gedən gəminin Manş dənizində batmasıyla itirir və böyük fəlakət yaşayır. Bu hadisədən o qədər təsirlənir ki, artıq araşdırmalar aparmır, yalnız yazı və nəşr işlərini davam etdirir.
1870-71-ci illərin qışında dörd ay müddətində Prussiya ordusu Parisi mühasirəyə aldığı zaman Janna Parisdən qaçır və uşaqlıq evinə geri dönür. Qısa bir müddətdən sonra isə orada vəfat edir.
İngilis biloqu Riçard Oven hələ 1858-ci ildə Janna Vilprö-Paueri "akvarium çalışmalarının anası" kimi qəbul etmişdi. Akvariumu icad etməsi onun bəlkə də dəniz biologiyasına ən böyük mirasıdır, ancaq tədqiqat materiallarının çoxu suya batsa belə, sualtı həyata aid olan sistemli araşdırmalarının da elmə əhəmiyyətli köməyi dəymişdir.
1832-ci ildən başlayaraq Janna Katanya Təbiət Elmlər Akademiyasının tək qadın üzvü olur. Eyni zamanda aralarında London Zoologiya Dərnəyinin də olduğu 17 akademiyanın müxbir üzvü idi. Ölümündən sonra Janna Vilprö-Pauer bir əsr unudulmuş olaraq qaldı. Lakin son illərdə çalışmaları və əsərləri yenidən kəşf edilməyə başladı və 1997-ci ildə Venera üzərində kəşf edilmiş bir kraterə Janna Vilprö-Pauerin adı verildi.
XƏBƏR LENTİ
Hyustonun qızı ölüm ayağında
Əhvalınızı yüksəldəcək 9 qida
Ermənistanda hakimiyyət zorakılıqları genişlənir
Selana Gomezi ötüb keçdi-FOTO
Koronavirus nə vaxtadək yayılacaq? - Çinin baş epidemioloqu
90-60-90 - bu realdırmı?
Müəllim və həkimlərə dövlət qulluqçusu statusunun verilməsini nəzərdə tutan layihəyə rəy verilib
Prezident idmançılarımıza baş çəkdi
Azərbaycanda istilik sayğacları quraşdırılacaq
Qaymaqlı-qarağatlı keks (foto resept)
Türkiyə Müdafiə Nazirliyi Azərbaycanla birgə keçirilən hərbi təlimlərdən görüntülər paylaşdı - VİDEO
Reza Deqati Xocalıdan danışdı: “Qulaqlarımda hələ də bədbəxt ananın dözülməz fəryadı eşidilir”
Eylatda hökmdarlar şəhəri
5 rayonda qaz olmayacaq
Ay tam tutulacaq: nə etməli?
Xanımlar üçün geyim nümunələri
Azərbaycanda çoxuşaqlı və aztəminatlı ailələrə yeni güzəştlərin tətbiqi üçün layihə hazırlanıb
"Ölü" su içirsiniz?
Bakıda valideyn uşağı üçün bağça tapa bilmir
Diş ağrısını azaldan üsullar
Ərdoğandan Azərbaycan xalqına BÖYÜK DƏSTƏK
Moruqlu peçenye (foto resept)
ÜST bütün dövlətlərə məktub göndərdi
“Hercai”nin baş rollarında onlar oynayacaqmış... - FOTO
Tom Kruz hamıdan gizlətdiyi oğlu ilə görüntüləndi - FOTO
Qənirə Paşayeva Dondar Quşçuda erməni mərmisi düşən evdə - VİDEO
Azərbaycan silah satacaq
Gecələr nə yemək olmaz?
Tarixi ada satışa çıxarılıb
Azər Türk Bankın müştəriləri banka gəlmədən ödəniş edəcəklər
Azərbaycanda təhsil alan afrikalı tələbə qız: "Məni ələ salırlar..."
Çox yaşamaq istəyirsən? Ətdən uzaq dur
“Avroviziya-2019”un keçiriləcəyi məkan açıqlandı
İstedadlı qadın rejissorların filmləri
Mikrobların ən çox olduğu yerlər
İngiltərədə ən yaxşı məşqçi və futbolçu seçildi
Cins geyim dəstləri
Qız uşaqları üçün otaq dekorasiyası
Tanınmış futbolçudan şok etiraf: "Xərçəng xəstəliyinə tutulmuşam"
Keramikadan hazırlanmış əl işləri
Tavada böyürtkənli piroq (foto resept)
0-2 yaş arası uşaqların zəka inkişafı
Yeniyetmələrin 71 faizi Facebookdan istifadə edir
Siqaretin qiyməti niyə qalxır?
Amerikalı alimdən şok proqnoz:-"Postpandemiya dövründə..."
Qurban bayramınız mübarək!
Sabahın HAVAsı
Bekhem Seriala Çəkildi - FOTO
İlk dərs gününə gözəl hava müjdəsi
Bel ağrısını azaldan hərəkətlər
- ŞƏRHLƏR