Bioloq Riçard Oven dəniz biologiyasının qabaqcıllarından olan Janna Vilprö-Pauer üçün "O, akvarium araşdırmalarının anasıdır" demişdi.
Janna Vilprö adi bir ayaqqabı ustasının ən böyük qızı idi. O, 25 sentyabr 1794-cü ildə Fransanın Julliak kəndində anadan olub. Doğulduğu günlərdə Fransa inqilabın ən qarışıq günlərini yaşayırdı və Robespyerin idarəsi minlərcə insanı qilyotinə göndərirdi. Bununla yanaşı, Janna Vilprö ölkənin və inqilabın mərkəzindən uzaqda sakit bir uşaqlıq keçirmişdi. Oxumaq və yazmaqdan sadəcə bir az daha çox təməl təhsil ala bilmişdi.
Janna 18 yaşına çatdıqda evi tərk edərək kənddən 400 km məsafədə olan Parisə gəlir. Fransanın mərkəzində bir qadın dərzinin köməkçisi olur. 1816-cı ildə Fransa kralının qardaşı oğluna ərə getməyə hazırlaşan Siciliya şahzadəsinə xüsusi toy qıyafəti hazırlamaqla diqqətləri özünə çəkməyi bacarır. Bu uğurundan sonra Jeyms Pauer adlı zəngin ingilis əsilzadəsi ilə tanış olur və onunla 1818-ci ildə Siciliyanın Messina əyalətində ailə qurur. Janna 20 ildən çox Siciliyada yaşayır.
Ailə qurmasından qısa müddət sonra Janna təbiət tarixinə maraq göstərməyə başlayır. Tamamilə özü-özünə təhsil alaraq Siciliya ətrafında dolaşmağa başlayır və xüsusi minerallar, qalıqlar (fosil), kəpənəklər və qabıqlar toplayaraq Siciliyanın florası və faunası haqqında qeydlər edərək təsnifat düzəldir. Bununla yanaşı, Jannanın ölü nümunələr toplamaqdan xoşu gəlmirdi, ona təsir edən və maraqlandıran canlı təbiət idi. Xüsusilə də ona cazib gələn su canlılarını araşdırmağın yollarını axtarırdı. Janna çalışmalarını ikiağızlılar yarımbölməsinə aid heyvan tipi olan molyusklar üzərində aparmağa başlayır.
Əsasən osminoq üzərində apardığı araşdırmalar ona böyük şöhrət qazandırır. Janna öz xaricində qabıq əmələ gətirən dəniz canlılarının bunu necə etmələrini kəşf edən ilk insan idi. Su canlıları ilə bağlı tədqiqatları sırasında ən böyük sıçrayışı akvariumu icad etməsi olur. Su canlılarını müşahidə edə bilmək üçün müxtəlif ölçülərdə akvariumlar düzəldir.
1839-cu ildə Jannanın "Dənizdə və quruda yaşayan heyvanlar üzərində müşahidələr və fiziki təcrübələr" adlı ilk kitabı nəşr olunur. Bu kitabda heyvanlarla bağlı çox sayda təcrübə və müşahidələr nəticəsi yer tutmuşdu. Üç il sonra Jannanın ikinci kitabı da çıxır: "Siciliya bələdçisi". Bu kitab Siciliya ərazisinin təbii əhatəsinin ətraflı təsvirini təqdim edirdi. Messina Tarix Dərnəyi bu əsəri 1995-ci ildə yenidən yayınladı.
Janna Siciliyanın təbiətini təsvir etdiyi kimi onun qorunması üçün tövsiyyələr də vermişdi. O, Siciliyada su həyatı mədəniyyətinin əsaslarını atmış oldu. Janna və yoldaşı 1843-cü ildə Siciliyanı tərk edir və sonrakı zamanlarını Parislə London arasında gedib-gəlməklə keçirirlər. Janna kolleksiyalarının və qeydlərinin böyük əksəriyyətini Londona gedən gəminin Manş dənizində batmasıyla itirir və böyük fəlakət yaşayır. Bu hadisədən o qədər təsirlənir ki, artıq araşdırmalar aparmır, yalnız yazı və nəşr işlərini davam etdirir.
1870-71-ci illərin qışında dörd ay müddətində Prussiya ordusu Parisi mühasirəyə aldığı zaman Janna Parisdən qaçır və uşaqlıq evinə geri dönür. Qısa bir müddətdən sonra isə orada vəfat edir.
İngilis biloqu Riçard Oven hələ 1858-ci ildə Janna Vilprö-Paueri "akvarium çalışmalarının anası" kimi qəbul etmişdi. Akvariumu icad etməsi onun bəlkə də dəniz biologiyasına ən böyük mirasıdır, ancaq tədqiqat materiallarının çoxu suya batsa belə, sualtı həyata aid olan sistemli araşdırmalarının da elmə əhəmiyyətli köməyi dəymişdir.
1832-ci ildən başlayaraq Janna Katanya Təbiət Elmlər Akademiyasının tək qadın üzvü olur. Eyni zamanda aralarında London Zoologiya Dərnəyinin də olduğu 17 akademiyanın müxbir üzvü idi. Ölümündən sonra Janna Vilprö-Pauer bir əsr unudulmuş olaraq qaldı. Lakin son illərdə çalışmaları və əsərləri yenidən kəşf edilməyə başladı və 1997-ci ildə Venera üzərində kəşf edilmiş bir kraterə Janna Vilprö-Pauerin adı verildi.
XƏBƏR LENTİ
Emre Aşık boşandığı xanımına hər ay 25 min ödəyəcək
Müəllim şikayəti
2012-ci ilin qış geyimləri
Burcu Esmersoy hər kəsi HEYRƏTLƏNDİRDİ-SƏBƏB
"Barselona" - "Deportivo" matçı ilə bağlı şok iddia
Tarixi faktlar- 2
Ramazan ayı - 5-ci günün duası
Sarımsaqlı-kartoflu zapekanka (foto resept)
II Elizabet Meqan və Harrini tituldan məhrum etdi!-SƏBƏB
Dünyanı heyrətləndirən uşaq indi..
SALAT BƏZƏDİLMƏSİ ÜSULLARI (foto dərs)
Bütün Dünya Bu qızdan danışır-SƏBƏB/VİDEO
Türkiyədə qədim yeraltı şəhər tapıldı
Jaguar F-Type artıq satılır
Kökəltməyən 7 qida
"Almaniya Daxili İşlər Nazirliyi ilə əməkdaşlığın inkişafında maraqlıyıq"
Saçların düzgün daranması
Kakaolu, şokoladlı keks (foto-resept)
Saçlarımız üçün şampun hazırlayaq
Leyla Əliyeva poeziya gecəsində - FOTO
Məşhurlar dünən və bu gün
Putinin erməni jurnalistə cavabı: "Azərbaycan kimi bir ölkə..."
Bakıda daha bir ekspres xətt fəaliyyətə başlayır
"Zemheri" final edir
Nazik dodaqlı xanımlara TÖVSİYƏ - Daha böyük görünməsi üçün...
Milli Məclis orduya dəstək üçün çarx hazırladı - VİDEO
Aldığı ayaqqabı şoka saldı: İçindən qeyri-adi məktub çıxdı
Telefonunuzda bu simvolu görsəniz açmayın
Adriana Lima hər kəsi TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-FOTO
HAVA necə olacaq?
Azərbaycanda daha 1 nəfər koronavirusdan öldü - 38 yeni yoluxma
Milli Qəhrəmana həsr edilmiş film təqdim edildi
82 yaşında birinci sinfə gedir - FOTO
Seda Sayan Bakıya gəlir
Meryem Üzerlidən sevgi açıqlaması
Yaralı hərbçimiz həkimlərin səyinə baxmayaraq, həlak oldu - RƏSMİ
BMT-dən Ermənistana yardım
Cərimənizi ödəyin, yoxsa... - REYDLƏR BAŞLADI
Mükəmməl sevgili ola bilmək üçün...
Məkkədə 10 min nömrəli otel
Kişi öz əmlakını filə vəsiyyət etdi
Diqqət! Xəstəlik yaxınlığımızdadır
Mədə-bağırsaq xəstəlikləri üçün
2012-ci ilin aksesuarları
Di Kaprio dövlət başçılarını qar bəbirlərini qorumağa çağırır
Klubumuzun Avrokuboklarda rəqibi bəlli oldu
Google sürücüsüz avtomobil buraxacaq
Şimşək çaxacaq, yağış yağacaq!
Düz danışmağı sevmirəm
Azərbaycan incəsənətinin "qayınanası"nın doğum günüdür
- ŞƏRHLƏR