Klemense Royer ən çox Darvinin "Növlərin mənşəyi" kitabını 1862-ci ildə fransız dilinə tərcüməsi ilə tanınmışdı.
Klemense Royer 1830-cu ildə Fransanın Nantes şəhərində anadan olub. Babası 1832-ci ildə Krala qarşı üsyana qatıldığı üçün ailə İsveçrəyə sürgünə göndərildi. Royer 10 yaşına çatanda bir monastır məktəbinə göndərilmişdi. Lakin bu məktəbdə şiddətli psixoloji gərginliklər yaşayaraq oranı tərk etmək məcburiyyətində qalmışdı. Məktəbdən çıxdıqdan sonra atasının köməyi ilə riyaziyyatı öyrənməyə başladı.
1849-cu ildə atasının vəfatından sonra müəllimlik etmək üçün iş axtarmağa başladı. O, fransız dili, riyaziyyat və musiqi dərsi verə biləcəyini düşünürdü. Xüsusi ev dərsləri verdikdən sonra 1853-cü ildə bir qız məktəbində müəllim işləmək üçün Valesə (Cənub-Şərqi İngiltərə) getdi. Orada ingilis dilini də öyrəndi və protestantlığa yaxınlıq hiss etdi. Sonrakı il Fransaya geri qayıtdıqda Volter, Russo, Diderot kimi maarifçilik filosoflarının əsərlərini incələdi və dini düşüncələrdən uzaqlaşdı. 1856-cı ildə ailəsi ilə münasibətlərini kəsdi və İsveçrəyə getdi. Orada Lozan yaxınlarındakı Paz-Perezdə öz evində qaldı. Burada iki il nisbətən təcrid edilmiş kimi həyat yaşayan Klemense Royer xalq kitabxanalarında işlədi və öz çalışmalarını satmaqla keçindi.
Paz-Perezdə yaşadığı günlərdə Klemense biliksizliyinin fərqinə vardı və demək olar ki, hər mövzuda mətnləri sanki udaraq oxumağa başladı. Fəlsəfə, fizika, antropologiya, iqtisadiyyat, riyaziyyat, geologiya, hüquq və təbiət tarixi daha çox maraqlandığı mövzular sırasında idi.
1858-ci ildə bir iqtisadi qəzet üçün yazı yazdığı zamanlarda qəzetin redaktoru Paskal Duprata aşiq oldu və 1885-ci ildə sevgilisi ölənə qədər 27 il müddətində onunla birlikdə yaşadı. Ancaq Duprat evli idi, bir övladı vardı və yoldaşından boşana bilməmişdi. Duprat iki evə birdən lazımi qədər dəstək ola bilmədi və ailəsi maddi baxımdan böyük çətinliklər yaşadı.
1865-ci ildə Royer və Duprat açıq şəkildə birlikdə yaşamaq üçün İtaliyaya getdilər. Orada Klemensenin Rene adlı oğlu dünyaya gəldi. Klemense oxumaqla yanaşı nəşrlərini də İtaliyada davam etdirdi. Ailə 1870-ci ildə Parisə qayıtdı.
Duprat öldüyü zaman Royer çox kiçik bir gəlirlə yaşamağa məcbur oldu. Dostlarının köməyi ilə Parisdə şəhər mərkəzindəki baxım evinə yerləşdi. Çalışmalarına orada da davam etdi və 1902-ci ildə Neuillysur-Seində vəfat etdi.
Klemense Royer yazıçı və müəllimlik karyerasına 1857-ci ildə Lozanda başlamışdı. İki il sonra qadınlar üçün "40 hissədə təbiət fəlsəfəsi və tarix üzrə dərslər" başlıqlı çox populyar olan bir qrup dərsləri seriyası təqdim etdi. Dərslərini İsveçrə və İtaliya şəhərlərində davam etdirdi.
Royer Lamarkın əsərləri ilə də maraqlanmağa başlamış, lakin onun bütün düçüncələrini mənimsəyə bilməmişdi. Darvinin əsərini kəşf etdikdən sonra onun kitabını fransız dilinə tərcümə etmək arzusuna qapıldı. Darvinin "Növlərin mənşəyi" əsərini tərcümə edib yayımladığı 1862-ci ildə eyni zamanda iqtisadiyyatla bağlı iki cildlik əsər də nəşr etdirir. Bu əsər ictimai bərabərsizliklər və vergilər üzərində edilmiş bir təcrübədən ibarət idi. Darvinin "Növlərin mənşəyi" əsərinə Royer həm də öz şəxsi təhlili ilə ön söz də əlavə edir.
Fransız antropoloq Çarlz Letornau Royerin tərcüməsinə yüksək qiymət vermişdi. Royer Darvinin qadınları kişilərə görə daha aşağı varlıq olması fikrini xüsusi qeyd edərək aşağıdakı şərhi yazmışdır: "Qadın kişilərin bütün canlılar içində haqqında ən az şey bildikləri bir heyvandır".
Darvin Royerin bu cəsarəti qarşısında şok keçirsə də, onun haqqında fikri də müsbət idi: "O, Fransada ən təəccübləndirici və zəki qadındır".
Bununla yanaşı, "Növlərin mənşəyi"nin üçüncü nəşrində Darvin Royerin tərcüməsindən məmnun qalmamışdı. Darvin başqa bir tərcüməçi ilə anlaşsa da, 1882-ci ildə əsərin populyar tərcüməsini etdirmək üçün yenidən Royerə müraciət etdi.
Royer 1870-ci ildə Paris Antropologiya Dərnəyinə üzv olması üçün dəvət edilən ilk qadın oldu. Dərnəyə üzv olaraq seçilməsi bəzi müzakirələrə yol açdı, ancaq illər boyu Royer məqalələri ilə dərnəyin çalışmalarında iştirak etdi.
1880-1890-cı illərdə iqtisadi qəzetlərə, antropologiya jurnallarına, ensiklopediyalara yardım etdiyi "La Fronte" adlı feminist qəzetə yazılarını təqdim etdi. 1897-ci ildə feminist hərəkatının ən qabaqcıl siması oldu və 1900-cü ildə "Legion d'Honneur" nişanı ilə mükafatlandırıldı.
XƏBƏR LENTİ
- ŞƏRHLƏR